Uğur Cebeci

Amerikalı uçak imalatçısı Boeing, 17 bin 446 kilometre hiç inmeden uçabilen 777-200LR ile uzun menzilli uçak yarışında rakibi Airbus’ın bir adım önüne geçti.İlk uçuşunu mart ayı sonunda yapacak 777-200LR (Longer Range-Daha Uzun Menzilli) hizmete 2006’da girecek. Uçağın ilk müşterisi ise Pakistan Havayolları.Artık yolcular uzun menzilde duraksız uçuşlar istiyor. Havayolları arasında tercihler, kıtalararası uçuşları doğrudan yapan şirketlere kayıyor. Yolcuların bu talebi, imalatçıların dünyanın her tarafına teknik iniş yani yakıt ikmali yapmadan uçabilecek modeller geliştirmesine neden oluyor. Çok uzun menzilli uçak pazarında Boeing ve Airbus arasında ciddi bir rekabet yaşanıyor. Halen hizmetteki en uzun menzilli uçak 15 bin 740 kilometre ile Airbus A340-500. Boeing’in A340-500’e cevabı ise ilk uçuşunu 1995’te yapan 777 ailesinin en yeni üyesi 200LR. İmalatçının yaptığı hesaplamalara göre uçak 17 bin 446 kilometre uzağa uçabilecek. Yani uçak İstanbul çıkışlı Sydney, Los Angeles, Sao Paulo gibi noktalara non-stop ulaşabilecek. Normal 777-200 modeline göre 200LR, 78 ton daha fazla yakıt taşıyor. Fazla yakıt sayesinde uçak normal 200 serisinden neredeyse 8 bin kilometre daha uzağa üç sınıfta 301 yolcusuyla uçabiliyor.Boeing’in en başarılı uçaklarından biri olan 777, on yılda 40 havayolundan 700’e yakın sipariş aldı. Uçağın halen imalatta 200, 200ER, 300 ve 300ER modelleri bulunuyor. Boeing bu seriye 200LR«dan geliştirilecek kargo ile 777-300«ün çok uzun menzilli bir modeli üzerinde de çalışıyor. 777’nin kargo modeli, 101 ton kapasiteli olacak. Boeing, 777’nin 110 ton kargo kapasiteli 747-400’e oranla uçuş maliyetlerinin çok daha düşük olacağına dikkat çekiyor. 2008’de hizmete girmesi hedeflenen 777’nin kargo modeline Air France, Lufthansa gibi havayolları ilgi gösteriyor.Amerikalı imalatçı gelecek 20 yıllık sürede uzun menzilli uçak pazarının 1500 adede ulaşacağını tahmin ediyor. Bu uçakların 787’nin bir üst sınıfı olduğunu belirten Boeing, yeni geliştireceği 777 modelleri ile rakibi Airbus«a kaptırdığı liderliği yeniden ele geçirmek istiyor.İŞTE 777 AİLESİ777-200 777-200ER 777-200LR 777-300 777-300ERYolcu sayısı (3 sınıflı) 305 301 301 368 365Menzili (km) 9.649 14.316 17.446 11.029 13.427Maksimum yakıt (lt) 117.335 171.360 195.285 171.160 181.280Kalkış ağırlığı (kg) 247.210 297.560 340.194 299.370 340.194Gövde uzunluğu (m) 60.9 60.9 64.8 60.9 64.8Falcon 7X sahnedeFransız imalatçı Dassault«un yeni nesil uzun menzilli iş jeti Falcon 7X, mart ayı sonunda yapacağı ilk uçuş için gün sayıyor. Fabrikadan çıkış (roll-out) sonrasında yer testlerine başlanan 7X’in ilk uçuşu Falcon Baş Test Pilotu Philippe Deleume tarafından yapılacak. Özel ‘Easy’ olarak adlandırılan yeni nesil kokpit tasarımında da dizayn ekibiyle birlikte çalışan Deleume, aynı zamanda Rafael tipi askeri savaş uçaklarında da test pilotu olarak görev yapıyor.Falcon iş jeti ailesinin en büyük uçağı olan üç motorlu 7X, 900 modelinden geliştirildi. Gövdesi 2.43 metre uzatılan uçak yepyeni teknolojilerle donatıldı. Dassault’un geliştirdiği ve Boeing tarafından da kullanılan CATIA tasarım programı sayesinde imalatı havacılıkta yeni bir rekorla 7 ayda tamamlandı. Şirket bu sayede uçağın fiyatını rakiplerine oranla yaklaşık 7 milyon dolar daha ucuzlattı. Falcon 7X’in standart donanımlı fiyatı 37.5 milyon dolar. Teknolojisinin önemli kısmını askeri Rafael ve Mirage savaş uçaklarından alan 7X birçok ilke sahip. Bunlar arasında Airbus yolcu uçaklarında kullanılan yandan lövye (side-stick) ile kablolu uçuş sistemleri (fly by wire) yer alıyor.Uçak yeni kanat ve PW 307A motorları sayesinde 10 bin 500 kilometre menzile sahip. Teslimatları 2006«da başlayacak 7X’den kısa sürede 50’den fazla uçak satan Dassault’un imalat hatları 2009’a kadar dolu. Şirketin CEO’su Charles Edelstenne, 7X’in iş jetleri arasında tamamen yepyeni bir teknolojiye sahip bir uçak olduğuna dikkat çekiyor. Edelstenne’nin hedefi ise gelecek 20 yılda 350-400 civarında Falcon 7X satmak. Şirketin Türkiye temsilcisi Alişan Soylu ise gelecek 5 yılda Türkiye«de 3-4 Falcon 7X kullanıcısı olacağına inanıyor. Uzun menzilli pazarda yerini 7X modeliyle güçlendirecek Dassault, orta sınıfta 2000 modelinin altına yeni bir iş jeti içinde pazar araştırmalarını sürdürüyor. Easy KokpitPilotlar uçarken tüm verileri üç ana ekrandan takip ediyor. Uçuş yükünü azaltan bu sistemde pilotlar verileri aynı bilgisayarda olduğu gibi mouse kullanarak giriyor.SIde stIck: Falcon 7X’te, önce askeri F-16 ve Rafael daha sonra da Airbus yolcu uçaklarında kullanılan yandan lövye (side stick) sistemi yer alıyor.KabinUçağın kabini 900 modelinden yüzde 20 daha büyük. Düşük gürültü oranına sahip kabinde istenilen düzende standart 12 koltuk yerleştirilebiliyor.Özel kanatlarUçağın baştan tasarlanan kanatları uzun menzilde yüksek hız, kısa pistlere yaklaşmalarda da düşük süratli uçuş imkanı sağlıyor. Kanatlardaki yakıt depoları menzili uzatıyor.Tolga ÖZBEK/Bordeaux FRANSATHK 80 yaşındaTürk Hava Kurumu (THK), kuruluşunun 80’inci yılını törenle kutluyor. Türkiye’de havacılığın oluşması ve gelişmesinde THK’nın çok ciddi bir katkıya sahip olduğunu belirten Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral H. İbrahim Fırtına, kurumun bu yolda ilerleyebilmesi için büyük ilgi ve desteğe ihtiyacı olduğunu söyledi. Orgeneral Fırtına, Türk havacılığının geçmişinde gençlerin bilmesi gereken tarihi değerleri de gün ışığına çıkartacaklarını açıkladı. THK Genel Başkanı Yusuf Güngör, 1925’te Atatürk tarafından temelleri atılan kurumun çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmada itici bir güç olan havacılık anlayışını yeni nesle yerleştirmek zorunda olduklarını belirtti.THK, 80’inci kuruluş yıldönümünde havacılığın daha geniş kitlelere yayılması için atağa geçti. Yurt çapında havacılık kulüplerinin kurulmasını destekleyen THK, bu kulüplere her türlü tesis ve imkanlarını kullanmaya çağırıyor. Genel Başkan Güngör, resmi ve özel kuruluşlara seslenerek spor takımları gibi kurulacak havacılık takımlarının hobi olarak havacılığın tanıtılması ve geliştirilmesinde önemli bir rol oynayacağına dikkat çekiyor. Üniversitelerle işbirliğine gidecek olan THK, havacılığın akademik boyutunda da faaliyet göstermeyi planlıyor. Ümit KOZAN /ANKARA, (DHA)Savunma şirketleri birleşiyorYeniden yapılanmaya giden Türkiye’deki savunma ve havacılık şirketleri tek bir çatıda birleşiyor. Türk Savunma Sanayi Holdingi adını alacak grup, Türk Havacılık Sanayi (TAI), Aselsan, Havelsan ve Roketsan’ın bir araya gelmesiyle oluşacak. Güçlerini birleştirecek dört Türk şirketi, uluslararası arenada pazar payını artırmanın yanı sıra yeni projelerde de yer almayı hedefliyor. Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM) tarafından koordine edilen oluşuma yurtdışından da ilgi var. Yabancı ortaklığa açık olan SSM, ilk görüşmesini Avrupalı havacılık devi EADS ile gerçekleştirdi. EADS, bir çok projede birlikte çalıştığı Türk şirketlerine ortak olmayı hedefliyor. EADS’nin yanı sıra ortak holding Amerikan Boeing ile İtalyan Alenia tarafından da yakından takip ediliyor.Yeni seferlerAir France, 27 Mart’tan itibaren İstanbul-Paris uçuşlarını saat 18.40’a koyduğu seferle günde üçe çıkartıyor. Alman Germanwings Havayolları ise İzmir-Stuttgart uçuşlarına 14 Temmuz’da haftada üç gün karşılıklı olarak başlayacak. Seferlerine ara veren Finlandiya Havayolları Finnair, mart sonundan itibaren Helsinki-İstanbul seferlerine başlıyor. Finnair’i Air Moldova Kişinev«den, adını B&H olarak değiştiren Air Bosna da Sarajevo«dan yapacağı uçuşlarla izliyor. Son fırsatlarBelçikalı SNBrussels Havayolları, 1 Mart-31 Mayıs tarihleri arasında ekonomi sınıfı, tek yön vergiler hariç Brüksel«e 94, Avrupa«ya da 120 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. Katar Havayolları, 31 Mart«tan itibaren Osaka uçuşlarına başlıyor. İstanbul«dan Doha aktarmalı uygun bağlantı seçenekleri sunan Katar Havayolları, ilk uçuş için vergiler hariç gidiş-dönüş first class 2800, ekonomi 730 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor.

Filo planını 2010’a kadar yapan Türk Hava Yolları, sipariş verdiği 51 yeni uçakla büyüyor. THY’yi Avrupa’nın en büyük beş havayolundan biri haline getirecek yeni uçakların teslimatları bu yıl ekim ayından itibaren başlıyor. THY’nin yaptığı anlaşmaya göre Airbus’tan 5 A330-200, 19 A320, 12 A321 yani toplam 36, Boeing’ten de 15 737-800 üç yıl içinde THY’ye teslim edilecek.

İmalatçılar için zamanında teslim çok önemli. Yavaş yavaş üretim hattındaki yerini almaya başlayan THY uçakları üç ana merkezde teslim edilecek. Bu şehirler 737 için Amerika’nın Seattle, A330, A320 için Fransa’nın Toulouse ve A321 için de Almanya’nın Hamburg kenti. Bu üç şehirdeki imalat hatlarında en çok Türk Hamburg’da görev yapıyor.

Airbus’ın merkez Toulouse’dan sonra ikinci imalat hattı Hamburg’da. Almanya’nın köklü sanayi geçmişine sahip bu kenti artık son yıllarda adını gemi imalatından çok havacılık konusunda duyuruyor. Airbus’ın yanı sıra şehirde Lufthansa’nın ana bakım merkezi de bulunuyor. Airbus’ın en çok satan modelleri A318, A319 ve A321’in imalatı Hamburg’da yapılıyor.

Airbus’ın Hamburg Basın Sözcüsü Rolf Brandt’ın verdiği bilgiye göre bir uçak yaklaşık 45 günde üretiliyor. Airbus’ın amacı bu süreyi 25 güne indirebilmek. Her gün çift vardiya çalışan fabrika ayda 13 uçak yapıyor.

Airbus bünyesinde 93 ülkeden 52 bin çalışan görev yapıyor. Türk çalışan sayısı 95«i Hamburg«da olmak üzere toplam 171. Uçakların yapımı için gerekli malzemenin alımından, uçak tasarımına ve kontrolüne kadar çeşitli alanlarda çalışan Türkler arasında kadınlar da bulunuyor. Uçak mühendisi Yeşim Atapek, iktisatçı Sibel Bayraktar Türk kadınını Airbus’ın Hamburg tesislerinde başarıyla temsil ediyor.

Uçak mühendisi Yeşim Atapek, uçakların imalatı için gerekli malzemenin planlanmasından sorumlu bölümde çalışıyor. A320 ailesi için 500 ayrı şirketten malzeme alınıyor. Bunlar arasında yer alan Almanya merkezli Türk şirketi Spekon kabin izolasyon, TAI ise A320«lere gövde parçaları imal ediyor.

Hamburg Üniversitesi mezunu 41 yaşındaki Yeşim Atapek, 13 yıldır Airbus’da görev yapıyor. 29 yaşındaki iktisatçı Sibel Bayraktar ise araştırma ve geliştirme bölümünde çalışıyor. Ağırlıklı olarak uçakların kokpit sistemleriyle ilgileniyor.

Havacılıkta kalite kontrol büyük önem taşıyor. İmal edilen her malzeme sayısız kere kontrolden geçiyor. Airbus’da altı yıldan bu yana elektronik teknisyeni olarak görev yapan 29 yaşındaki İdris Topal, uçakların hidrolik, mekanik ve elektrik kontrolünden sorumlu.

Hamburg’daki tesisler, imalat hattının yanı sıra Airbus ailesindeki tüm uçaklara gövde parçası üretiyor. Airbus’ın yeni uçağı A380’in gövde parçalarının önemli kısmı Hamburg’da yapılıp ana merkez Toulouse’a gönderiliyor. Geleceğin iki katlı uçağının imalatında 10 yıllık Airbus çalışanı Mustafa Erdoğan da ter döküyor. Mustafa Erdoğan, Airbus’tan önce gemi imalatında çalışmış. A380’i uçan dev bir transatlantiğe benzeten Mustafa Erdoğan için iki işin de çok ortak yönü var.Mustafa ŞAHİN / HAMBURG

Falcon 7X geliyor

Fransız imalatçı Dassault«un yeni nesil uzun menzilli iş jeti Falcon 7X, 15 Şubat’ta fabrikadan çıkartılıyor. Havacılıkta «roll out« olarak adlandırılan ilk üretilen uçağın fabrikadan çıkışını yer testleri izleyecek. Falcon iş jeti ailesindeki en büyük uçak olacak 7X, ilk uçuşunu ise Mart ayı sonunda yapacak. Üç motorlu, 10 bin 500 kilometre menzilli 7X’in teslimatlarının 2006«da başlaması planlanıyor. Dassault, Falcon 900EX modelinin bir üst sınıfı olarak tasarlanan 7X projesine üç yıl önce başladı. İmalatçının amacı, 900 modelinin gövdesini 2.43 metre uzatarak özellikle çok uzun menzildeki uçuşlarda kullanılacak yeni nesil bir uçak tasarlamaktı. Dassault’un projesi büyük ilgi gördü. İlk 20 uçaklık sipariş kısa sürede içinde alındı. Fransız imalatçı, 7X için özel bir kanat geliştirdi. Uçağın düşük ve yüksek hızlarda havada rahat tutunmasını sağlayan kanatlar, ek yakıt depoları ile uzun menzil uçuşların da yapılmasını sağlıyor. Dassault, ilk olarak 7X«te denediği kanat konseptini serinin diğer uçaklarına da uygulamayı planlıyor. Falcon 7X’in pilotlar tarafından da büyük beğeni kazanması hedefleniyor. Havacılıkta bir çok ilke imza atan Dassault, 7X’te «fly by wire« (kablolu uçuş) olarak adlandırılan sistemi devreye sokuyor. Pilotların uçağı daha rahat kontrol etmesini sağlayan bu sistem ilk defa bir iş jetinde kullanılacak. Kokpitle ilgili bir başka yenilik ise «Easy« olarak adlandırılan konsept. Pilotlar uçuş sırasında tüm verileri üç ayrı ekrandan takip ediyor. İş yükünü azaltan tasarımda pilotlar verileri ekrana ‘mouse’ kullanarak giriyor. Rakiplerine göre aynı performansı daha ucuz fiyata sunan 7X«in standart donanımlı fiyatı 37.5 milyon dolar. Toplam siparişi 45’i bulan 7X’in imalat hattı 2008 sonuna kadar dolu. 7X’in rakipleri arasında Bombardier Global Express ve Gulfstream G550 bulunuyor. Tolga ÖZBEK

Çaldığı bot başına dert oldu

Her şey, rutin devriye uçuşu yapan Amerikan Sahil Güvenlik Kuvvetleri’ne ait helikopterin kurtarma sinyalini almasıyla başladı. Sahile çok yakın bir noktada uçaklarda suya iniş sonrasında kullanılan şişme bottan acil durum sinyali geliyordu. Bir anda ortalık karıştı. Acaba uçak nereye düşmüştü? Hava trafik kontrol merkezine haber verildi. Diğer kurtarma birimleri hemen harekete geçirildi. Kayıp uçaktan kurtulan kazazedeleri bulmak için helikopter sinyalin geldiği bölgeye yöneldi.

O sırada şişme botta deniz keyfi yapan ve adı açıklanmayan bir havayolu çalışanı kendisine doğru alçalan helikopteri önce önemsemese de suya atlayan dalgıçları etrafında görmesiyle gerçek bir kurtarma operasyonunun tam ortasında olduğunu anladı. Sözde ‘kazazede’ helikoptere alınırken gerçekler ortaya çıkmaya başlamıştı.

Bir Amerikan havayolu şirketinde yer hizmetlerinde çalışan görevli, kafasına uçaklarda bulunan ve acil durumlarda kullanılan şişme botu çalmayı koymuştu. Katlanmış hali orta boy büyüklüğündeki bavula eşit botu denizde kullanabilirdi. Tek sorun uçaktan şişme botu alıp eve getirebilmekti.

Bir şekilde bu sorunu aşan havayolu görevlisi kumsalda botu açtı. Otomatik sistem sayesinde bot kendi kendine şişti. Ancak havayolu çalışanı hesaba botun şişmesiyle devreye girerek sinyal yollayan sistemi katmamıştı.

Olay, adli makamlara intikal etti. Havayolu çalışanı şişme bot çalmaktan ve kurtarma helikopteri boş yere meşgul etmekten suçlu bulundu. Havayolu şirketi ise çalışanını hemen işten attı. Uzmanlar, uçaklarda sivil havacılık kuralları gereği her koltuğun altında bulunması gereken can yeleklerinin de sıklıkla çalındığına dikkat çekiyor. Meraklı yolcular nedeniyle havayolları her yıl ciddi miktarda zarar ediyor.

Uçan fırsatlar

Lufthansa Alman Havayolları, 31 Mart’a kadar ekonomi sınıfı, vergiler hariç, gidiş-dönüş İstanbul çıkışlı Boston, Chicago, Miami, New York, Philadelphia, Washington 398, Atlanta 418, Los Angeles 628, San Francisco’ya 598 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor. Şirket ayrıca 31 Mayıs’a kadar Avrupa ve Kuzey Amerika yolcularına bir kişi yüzde 9, iki kişi yüzde 12, üç kişiye de yüzde 15 indirim yapıyor. 2 Mayıs’ta Münih-Washington seferlerine başlayacak Lufthansa, İstanbul, Ankara ve İzmir çıkışlı uçuşlarda uygun bağlantı vermeyi hedefliyor.

Delta Havayolları 31 Mart«a kadar İstanbul, Ankara veya İzmir çıkışlı, ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş, vergiler hariç New York, Boston, Chicago ve Washington 399, Philadelphia, Miami 400, Atlanta 418, Detroit 430, Houston 448, Dallas 500, Los Angeles ve San Francisco«ya 600 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. İstanbul-New York arasında uçan SkyMiles üyesi yolcular business ve ekonomide iki kat mil kazanıyor. Havayolu ayrıca yine 31 Mart«a kadar geçerli birlikte seyahat eden business yolcularına, ikinci kişide yüzde 50 indirim yapıyor.

Iberia Havayolları, 27 Mayıs«a kadar geçerli, ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş vergiler hariç Mexico City«e 629, Johannesburg«a da 720 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. Iberia, uçuşlara aynı gün içinde bağlantı sağlıyor.

Singapur Havayolları 10 Mart«a kadar ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş, vergiler hariç Dubai«ye 289, Singapur ve Kuala Lumpur«a 499, Bangkok«a 589, Bali«ye ise 689 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. Mart ayı için özel paket tur imkanı da sunan Singapur Havayolları«nda kişi başına fiyatlar uçak bileti (vergiler hariç), oda-kahvaltı ve havalimanı transferleri dahil 525 dolardan başlıyor.

Slovenya Havayolları Adria, İstanbul’dan Ljubljana’ya Sevgililer Günü’ne özel kişi başına vergiler hariç, gidiş dönüş 20 Euro’dan başlayan fiyatlar sunuyor.

Büyükşehir’e helikopter

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 5 helikopter almak üzere çalışmalar başladı. Helikopterlerin ikisi ambulans, ikisi imar kontrol ve biri de VIP görevlerinde kullanılacak. İmalatçılarla görüşen Büyükşehir Belediyesi, kararını önümüzdeki aylarda verecek.

Fly'a Avrupa yasak

Üst geçiş ücretlerini ödemediği için Avrupa«ya uçuşları durdurulan Fly Havayolları, Eurocontrol ile görüşmelere başladı. Avrupa hava sahasını kontrol eden Brüksel merkezli Eurocontrol ile ödeme planı üzerinde çalışan Fly Air, sorunu önümüzdeki günlerde çözmeyi hedefliyor. Geçen yaz Temmuz ve Ağustos aylarına ait borçların ödenmesinden sonra şirket Avrupa«dan Türkiye«ye charter yani tarifesiz uçuşlarına başlayacak.

Fly Air«in halen filosunda hac ve Sudan uçuşlarında kullanılan hepsi kendi malı A300B4/B2 ile iç hat uçuşlarının gerçekleştirildiği Boeing 737-300 tipi uçak bulunuyor. Fly Air, 2005 yaz sezonunda 4 uçak almayı planlıyor.

Düzeltme

Geçen hafta «Bush, Erdoğan’ın helikopterini istemedi« haberinde S-92 tipi helikopterin alımı Ankara Ticaret Odası değil, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yapılacaktır. Düzeltir, özür dileriz.

Başkanlık helikopter ihalesini İtalyan-İngiliz tasarımı US101’in kazanması Amerika’yı karıştırdı. Toplam 29 helikopteri içeren 1.7 milyar dolarlık proje, Amerikan başkanlarını 50 yıldır taşıyan Sikorsky efsanesine büyük darbe vurdu. Parasal değerinin yanında yüksek prestijli ihaleyi S-92 modeliyle kaybeden Sikorsky’nin yeni müşterisi ise Türkiye. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a Ankara Ticaret Odası tarafından imalatçıdan doğrudan alınan 21.5 milyon dolarlık helikopter önümüzdeki aylarda işletmesini yapacak Emniyet Genel Müdürlüğü’ne teslim edilecek.

Amerikan başkanlarının uçakları Hava Kuvvetleri, helikopterleri ise Deniz Piyadeleri tarafından işletiliyor. Geçmişten bu güne, Amerikan başkanları tercihlerini hep yerli ürünlerden yana kullanıyordu. Bu kural ilk defa helikopterde bozuldu. Şimdi seçimi yapan Pentagon’da başkanın bindiği uçağın çağrı kodu olan 'Air Force One'nın ne zaman bir Airbus veya Fransız Dassault’un Falcon iş jeti olacağı şaka yollu da olsa tartışılıyor.

Başkanı yaklaşık 25 yıldır taşıyan Sikorky'nin VH-3D helikopterinin değiştirilmesi için çalışmalar üç yıl önce başlatıldı. Büyük gövdeli helikopter olarak Sikorksy’nin S-92 ile İtalyan-İngiliz ortak Agusta-Westland’ın tasarımı US101’in ihaleye girmesine karar verildi. Amaç maksimum rekabet ile iki helikopterin en iyi seviyeye getirilmesi ve uygun fiyata alınmasıydı. İhale sürecinde İtalyan savunma şirketi ve Agusta’nın sahibi Finmeccanica, İngiliz Westland şirketini portföyüne kattı. Avrupalılar, ihalede Amerika’nın en büyük askeri imalatçısı Lockheed Martin ile helikopter sektörünün devlerinden Bell Textron’la ortak oldu.

Avrupalılar ayrıca projede helikopterin yüzde 65'inin Amerika'da yapılmasının yanı sıra 45 eyaletten 200 şirkete de iş vereceklerini açıkladı. Şansın daha da yükselmesi için US101’e Amerikan General Electric’in CT7-8E motorları takıldı.

İhale süreci inanılmaz zorlu geçti. Deniz Piyadeleri iki helikopteri ağır testlerden geçirdi. Bu testlerden askeri amaçlı tasarlanan US101 galip çıktı. Bunu sıkı pazarlıklar izledi. İki şirket de ciddi fiyat kırdı. Devreye devlet başkanları girdi. İtalyan ve İngiliz başbakanları Berlusconi ve Blair, Bush’a ciddi baskı yaptı.

İhalenin sonucu açıklandığında tam anlamıyla ciddi bir şok yaşanıyordu. Pentagon’un kararı ‘Amerikan malı yerine en iyi teklif kabul edildi’ olarak yorumlandı. Teslimatlarına 2009’da başlanacak helikopterlerden Deniz Piyadelerine 2014’e kadar 29 adet teslim edilecek.

US101 TEKNİK ÖZELLİKLER

Yolcu Kapasitesi 14 (VIP) veya 30 teçhizatlı asker

Uçuş Ekibi 2 Pilot

Seyir Hızı 296 km/saat

Seyir İrtifası 5 bin metre

Toplam Sipariş 145 (95'i hizmette)

Menzili 1387 kilometre

Havada Kalış 7 saat

Kazakistan yüksekten uçuyor

Bağımsızlığını kazandığı 1992’den bu yana hızla büyüyen ve yabancı sermayeyi çeken Kazakistan, havacılık yatırımlarına da hız verdi. Ülkenin yeni başkenti Astana’nın uluslararası havalimanı, Türk şirket Alarko tarafından yapılarak teslim edildi. Sadece iç hatlara açık mevcut havalimanı, 190 milyon dolar harcanarak uluslararası standartlarda terminal, pist, taksi yolları, apron ve hava trafik kontrol ünitesine kavuştu. İnşaatı teslim süresinden iki ay önce tamamlanan havalimanının açılışı Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile Alarko Yönetim Kurulu Başkanı İshak Alaton tarafından gerçekleştirildi. Kazak çadırını andıran tasarıma sahip terminalin, Astana'nın yeni sembolü olması bekleniyor.

Başkent trafiğinin yanı sıra Astana, Japonya ile Avrupa arasında yapılan kargo uçuşlarından da pay almak istiyor. Teknik inişlerin bölgeye çekilmesiyle Astana şirketlerin hem uçuş sürelerini kısaltacak hem de daha ucuz yakıt imkanı sunacak.

Kazakistan’ın milli havayolu haline gelen ve İngiliz BAE Systems’ın da ortak olduğu Air Astana ise filosunu hızla büyütüyor. Genel Müdür Yardımcılığı’nı uzun yıllar KLM’de çalışan İbrahim Canlıel’in yaptığı havayolu halen ikisi AtlasJet’ten kiralık 7 757-200, 3 737-700/800 ve iç hatlarda 5 Fokker 50 ile sefer yapıyor. İstanbul’a haftada iki gün uçan Air Astana ilerleyen yıllarda filosuna 787 katmayı planlıyor.
Tolga ÖZBEK-Astana/KAZAKİSTAN

Airbus mavisi

Avrupalı uçak imalatçısı Airbus, yeni uçağı A380’le birlikte kurumsal renklerini de değiştirdi. Şirketin 'Gökyüzünün yeni mavisi' sloganıyla tanıttığı kurumsal renklerinde üç farklı mavi ton kullanıldı. Daha önceden Airbus'ta kurumsal renk olarak ortak ülkelerin bayraklarından alınan lacivert, kırmızı, sarı ve portakal renkleri kullanılıyordu. Şirket 2005 yılı takviminde yeni renklerini kullanmak için ilginç bir yol izledi. 18 Ocak’ta gerçekleştirilen A380 fabrikadan çıkış töreni öncesinde yeni kurumsal renklerini kimseye açıklamayan Airbus, müşterilerine ve gazetecilere sadece ocak ayını kapsayan tek yapraklı takvim gönderdi. 2005 yılının takvim dağıtımı A380'le birlikte yapılmaya başlandı. Bu yıl takviminde beklenenin aksine yeni proje A350 yer almazken, A380’le birlikte A340-500/600, A330-200/300, A319/320/321 uçakları bulunuyor.

THY'den sevgililere

Türk Hava Yolları, Sevgililer Günü nedeniyle İstanbul, Ankara ve İzmir’den gidiş-dönüş, vergiler hariç, ekonomi sınıfı kişi başına Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere, İsviçre, İspanya’daki uçuş noktaları ile Varşova, Brüksel, Kopenhag ve Stockholm’a 179, Viyana, Amsterdam, Prag, Budapeşte, Atina, Moskova'ya 169, Sofya ve Bükreş'e de 159 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. Uçuşların gidiş dönemi 10-14, dönüşlerinin de 14-17 Şubat tarihleri arasında gerçekleştirilmesi gerekiyor. Business class'ta ise aynı tarihler içinde geçerli olmak üzere ikinci yolcu için yüzde 50 indirim yapılıyor. İstanbul, Ankara, İzmir dışında Türkiye'den diğer noktalar ve Ercan'dan yapılacak uçuşlarda fiyatlara yüz dolar eklenmesi gerekiyor.

Alitalia biletlerini 7-11 Şubat’ta alan yolcularına 12 Şubat-15 Nisan arasında geçerli ekonomi sınıfı, vergiler hariç, gidiş-dönüş Milano- Roma 179, Avrupa’da diğer noktalar 199, Boston, New York, Washington 359, Miami ve Chicago’ya 379 dolardan başlayan fiyatlarla sunuyor.

Avusturya Havayolları, 27 Mart’tan itibaren İstanbul-Viyana hattında ikinci sefere başlıyor. Sabah 11.10 ve akşamüstü saat 17.30’da karşılıklı gerçekleştirilecek seferler için özel promosyon hazırlayan havayolu, 27 Mart-31 Mayıs arasında Viyana’ya 189, Graz, Inssbruck, Klagenfurt, Linz ve Salzbu’ya 199 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor.

Air France 31 Mart’a kadar Paris’e 249, Nice, Strasbourg ve Lyon’a 248 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor.

Fly Air 31 Mart’a kadar İstanbul-Trabzon, Trabzon-Ankara arasında tek yön 69, gidiş-dönüş 130 YTL’den uçuyor. Şirketin pazartesi günleri gerçekleştirdiği İstanbul- Khartoum (Sudan) uçuşları ise vergiler dahil tek yön 270, gidiş-dönüş 435 dolar.

Boeing’den rekor kár

Ticari, askeri havacılık, savunma ve uzay konularında faaliyet gösteren The Boeing Company, 2004 yılında kárını yüzde 161 artırarak 1 milyar 872 milyon dolara ulaştırdı. Satışlarını geçen yıl yüzde 14 artıran şirketin cirosu ise 52 milyar doları geçti.

Havadan İstanbul

İstanbul'un havadan çekilmiş fotoğrafları, Fatma ve Orhan Durgut'un hazırladığı 'Havadan İstanbul' kitabında buluştu. Havafoto Yayınları tarafından hazırlanan kitabın metinleri ise Özgen Acar tarafından yazıldı. Kitabın 18 yılı havada geçen 30 yıllık fotoğrafçılık geçmişinin bir yansıması olduğunu söyleyen Durgut çifti, bu serinin farklı kitaplarla devam edeceğini belirtti.

Türk Deniz Kuvvetleri’nin ASW olarak adlandırılan denizaltılara karşı kullanılacak uçak almak üzere çıktığı ihalede İtalyan Alenia şirketi ile ön görüşme başlatıldı. Haziran ayına kadar sürmesi beklenen görüşmeler olumsuz sonuçlanırsa İspanyol EADS CASA şirketiyle görüşmeler başlayacak.Alenia ile anlaşmanın imzalanması durumunda Deniz Kuvvetleri İtalyan şirketin önerdiği bölgesel yolcu uçağı ATR72 modelden geliştirdiği modelin dünyadaki ilk kullanıcısı olacak. Alenia Türkiye için uçak kabininde özel sistem ve radarın yerleştirilmesinin yanı sıra, glass kokpit uygulaması ile gövde ve kanatlarda silah taşıyacak paylon sistemini takacak. Toplam 10 uçağın kontrat imzalanmasından sonra 36 ay içinde teslimatının başlaması gerekiyor. ATR72’nin bir küçük modeli ATR42’nin deniz karakol görevinde tek kullanıcısı ise İtalyan Hükümeti. EADS CASA ihalede, halen Hava Kuvvetleri’nde 50, Deniz Kuvvetleri’nde 6, Sahil Güvenlik’te de üç adet kullanılan ve TAI tarafından üretilen CN235 uçaklarının bir boy büyüğü C295 modelini önermişti. Aynı gövde ve sistemlere sahip uçak, ASW için İspanya’nın yanı sıra Brezilya ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından seçildi. Hafif-orta askeri nakliye uçağı C295, halen ASW görevinde İspanya’da kullanılıyor. CN235’lerin en son müşterisi ise Amerikan Sahil Güvenliği oldu. Amerika bu uçaklardan 35 adet satın alıyor.Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından sürdürülen çalışmada pazarlıklarda off-set olarak adlandırılan Türkiye’ye verilecek parça imalatı, modifikasyon miktarları da masaya yatırıldı. Toplam 219 milyon fiyat veren Alenia 240 milyon dolar off-set, EADS CASA ise 249 milyon dolar fiyata 190 milyon off-set garantisi sundu.Çılgın havacı HughesHavacılık sektörü hiç onun kadar çılgın ve hırslı bir işadamı görmedi. Test pilotluğu yaptı. Rekorlar kırdı. Uçaklar tasarladı. Gökyüzünün derinliklerinden uzayın karanlığına şirketinin yaptığı uydularla ulaştı. 1976’da 71 yaşında öldüğünde geride milyarlarca dolarlık şirketler ve dünyanın en ünlü kadın oyuncularıyla yaşanmış aşklar bıraktı. Howard Hughes, zengin bir iş adamının oğlu olarak 1905’te doğdu. Sinemaya çok meraklıydı. 1930«da ilk filmi «Hell’s Angel-Cehennem Meleği« için babasından kalan fabrikayı sermaye yaptı. Birinci Dünya Savaşı’nda görev yapan pilotların hayatını anlatan film için hiç bir masraftan kaçmadı. Hatta film için özel uçaklar bile imal ettirdi. Çekimleri yılan hikayesine dönen Cehennem Meleği vizyona girdiğinde artık Howard Hughes’ı tüm dünya tanıyordu. Bu film aynı zamanda Hughes’ın içindeki havacılık ateşini de yakmıştı.REKORLAR KIRDIHemen pilotluk kurslarına katıldı. Yetenekliydi ama hırsı nedeniyle riski çok seviyordu. Riskin sıfır olduğu havacılıkta başı sık sık derde girdi. Sahte isimle 1933«te Amerikan Havayolları’nda ikinci pilot olarak çalışmaya başladı. Bir kaç ay sonra tanınınca istifa etmek zorunda kaldı. Havacılık rekorlarını kırmayı kafasına takmıştı. 1935«te kendi tasarladığı H-1 uçağı ile saatte 651 kilometreyle dünya hız rekoru kırdı. Atlantik Okyanusu’nu en hızlı geçen adam oldu. Lockheed 14 tipi uçakla dünya turunu 3 gün 19 saat ve 17 dakikada tamamladı.Rekorlardan sonra sıra havayoluna gelmişti. Faaliyetlerine bir kaç yıl öncesine kadar devam eden Trans World Airlines’ı (TWA) kurdu. Hayali, yolcuların türbülanstan etkilenmeyecekleri, yüksekten ve hızlı uçabilen bir yolcu uçağıydı. Havayolu uçakları arasında en zarif tasarımlardan biri olan ‘Constellation’ projesinin başlamasına ön ayak oldu. Yolcu uçaklarına yoğunlaştığı sırada başlayan İkinci Dünya Savaşı, Hughes’a askeri uçak pazarını açacaktı. XF-11 adını verdiği çift motorlu, yüksek irtifa keşif uçağını tasarladı. Test uçuşuna kendisi çıktı. Ama sağ motoru onu yolda bıraktı. Beverly Hills’de binaların arasına gerçekleştirdiği mecburi iniş iki kişinin ölümüne neden oldu. ŞIK KAZHughes«ın son askeri uçak projesi deniz uçaklarıydı. Sekiz motorlu, dev deniz uçağı, Amerikan askerlerini Pasifik’te Japon askerlerine karşı adalara taşıyacaktı. Ünlü gemi inşaatçısı Henry J. Kaiser ile çalışmalara başladı. Üç ayda bitirilmesi istenen proje ancak savaştan sonra 1947’de tamamlanabildi. Uçağın yine ilk test pilotu Howard Hughes«tı. Sudan ancak bir kaç metre kesilebilen ‘Spruce Goose-Şık Kaz’, ilk ve tek uçuşundan sonra müzeye kaldırıldı. Savaş sonrasında Amerikan Senatosu«nun soruşturmaları Hughes«ı uzaya yöneltti. Kurduğu şirket uzun yıllar Amerika’nın en büyük uydu üreticilerinden biri oldu. Uzayla birlikte petrol işine de girdi. Eski Başkanlardan Nixon’la arası çok iyiydi. Yaptığı yardımlar ve ‘derin devlet’ ilişkileri Nixon’a seçim kaybettirdi.1960’ların ikinci yarısından itibaren Hughes«ın yeni tutkusu Las Vegas oldu. Kumarhane turizminin yaratıcısı Hughes, 1970’lerde yavaş yavaş şirketlerinin yönetiminden elini çekti. Son yıllarda mormon inanışlarına kendini adamıştı. 1976«da öldüğünde arkasında dev mirasını 22 kuzenine bıraktı.Tolga ÖZBEKEFSANE TASARIMLARH-1: Rekor kıran uçak Hughes’ın özel tasarımıydı. Denemede saatte 651 kilometreyi geçtikten sonra H-1’in motoru durdu. Rekor uçuşu tarlaya yapılan mecburi inişle sona erdi. XF-11: Çift motorlu uçak, yüksek irtifadan uçarak keşif görevlerinde kullanılacaktı. Pervane ve motor sistemlerinde çıkan sorun nedeniyle uçak kabul edilmedi. Spruce Goose: Hava Kuvvetleri’nin üç ayda 18 milyon dolara üç büyük deniz uçağı istemesi Hughes’ı çok heyecanlandırmıştı. Böylece dünyanın en büyük uçağını imal edebilecekti. Ama çalışmalar üç ayda bitmedi. 1947’de sadece bir kere uçabilen 8 motorlu Spruce Goose halen Long Beach’te sergileniyor.7E7 787 olduBoeing’in yeni uçağı 7E7’nin adı 787 olarak değiştirildi. Boeing’in efsanevi 7 serisinde 787, dokuncu yolcu uçağı modeli oldu.Boeing hızla artırdığı 787 satışlarında en son Çinli havayollarından aldı. Çinli şirketlerin oluşturduğu konsorsiyuma toplam 60 uçak satan Boeing, 200 adetlik siparişe ulaştı. Uçaktan çok umutlu olan Amerikalı imalatçı yıl sonunda en az 400 adetlik siparişe ulaşmayı hedefliyor.Hizmetteki yolcu uçaklarından yüzde 15-20 oranında daha düşük uçuş maliyetlerine sahip olması planlanan 787, ilk uçuşunu 2006’da yapacak. Hizmete ise 2008’de girecek. 757 ve 767’nin yerini alacak uçak, çok uzun ve orta menzilli uçuşlarda kullanılacak. Swiss’te orta koltuk boş İsviçreli Swiss Havayolları, Avrupa hatlarında kullandığı business konseptini değiştirdi. Yeni tasarımla, üçlü business koltuklarının orta bölümü iptal edilerek yolcuya yüzde 50 daha fazla alan sunulmaya başlandı. Mart ayı sonuna kadar filosundaki 11 A320 uçağının koltukları yenilecek.Swiss ayrıca uçaklardaki tüm koltukları, yeni bir karbon teknolojisi sayesinde eskisine göre daha ince ve daha konforlu hale getirdi. İncelen koltuklar sayesinde koltuk aralıkları değiştirilmeden uçaklardaki kapasitesi de artırıldı. Yeni koltuklar sayesinde uçakta bir tonluk hafiflemeyle uçuş maliyetlerinden de tasarruf sağlandı.Kış fırsatlarıTürk Hava Yolları, 31 Mart’a kadar Türkiye’nin her noktasıyla Ercan’dan Londra ve Manchester’a özel fiyat uyguluyor. Ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş, vergiler hariç İstanbul, Ankara, ve İzmir’den Londra 229, Manchester 279, Türkiye’deki diğer noktalar ve Ercan’dan ise Londra 329, Manchester ise 379 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor. THY 1 Şubat’tan itibaren iç hatlarda farklı fiyat uygulamalarına başlıyor. Talebin yoğun olduğu gün ve saatlerdeki bilet ücretleri, uçulan hatta göre tek yön 129 ila 109 YTL arasında değişirken talebin az olduğu uçuşlarda ise fiyat 89 YTL olacak.Swiss Havayolları, 15 Nisan«a kadar Amerika, Güney Amerika, Güney Afrika ve Uzakdoğu hatlarında business class bileti alan yolcularına ikinci bileti sadece 1 dolara satıyor. Havayolu ayrıca yeni Avrupa fiyatlarında gidiş-dönüş farklı ücret sınıflarından yapılacak işlemle yolcularına avantaj sunuyor. Swiss’in ekonomide fiyatları vergiler hariç 156, business’ta da 558 dolardan başlıyor.Emirates, 12 Şubat«a kadar Dubai Alışveriş Festivali süresince ekonomi sınıfı, vergiler hariç, 10 kilogram fazla bagaj hakkıyla vergiler hariç 399 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor. Havayolu ayrıca isteyen yolculara oda-kahvaltı gecesi 35 dolardan başlayan fiyatlarla Dubai’nin ünlü otellerinde kalma imkanı veriyor.Air France, 31 Mart«a kadar business class«ta birlikte uçan yolculara ikinci bilette yüzde 50 indirim yapıyor. Örneğin vergiler hariç, gidiş-dönüş Viyana«ya business class ilk yolcu 897, ikinci yolcu da yüzde 50 indirimle 472 dolara uçabiliyor.Gulf Havayolları, uçuş yaptığı herhangi bir noktaya business ve ekonomi sınıfı gidiş-dönüş bilet alan yolcuya tek yönü bir üst sınıfta ücretsiz seyahat imkanı sunuyor. Biletleme tarihi 28 Şubat’a kadar geçerli kampanyada seyahatin 15 Mart’a kadar gerçekleştirilmesi gerekiyor.Germanwings Havayolları, 28 Haziran’dan itibaren haftada üç gün Ankara-Köln uçuşlarına başlıyor. Ankara şirketin İstanbul Sabiha Gökçen ve İzmir’den sonra üçüncü uçuş noktası oldu.SEVGİLİLER GÜNÜLufthansa, Paris, Londra, Amsterdam, Budapeşte, Prag, Barcelona, Viyana, Klagenfurt, Graz, Insburg, Linz, Münih ve Franfurt«a iki kişi, vergiler hariç, ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş toplam 360 dolar ödeyerek uçuş imkanı sunuyor.Avusturya Havayolları bir kişi 360, ikinci kişiye bedava uçuş imkanı sunuyor. Viyana«nın yanı sıra Amsterdam, Budapeşte, Frankfurt, Londra, Münih, Paris, Prag, Roma, Viyana, Graz, Innsbuck, Klagenfurt, Linz ve Salzburg için geçerli.Malev Havayolları, iki kişi toplam 300 dolara başta Budapeşte olmak üzere Avrupa«nın değişik ülkelerine uçuş imkanı sunuyor. Avrupa promosyonları ise 205 dolardan başlıyor. Air France, Paris, Barcelona, Brüksel, Düsseldorf, Cenevre, Lizbon, Londra, Lyon, Madrid, Milano, Nice, Roma, Stockholm, Strasbourg, Viyana ve Zürih’e Sevgililer Gününe özel kişi başına vergiler hariç 180 dolardan başlayan fiyatlarla uçuş imkanı sunuyor.

Ve perde açıldı. Tam 10 yıl önce 1995’te A3XX ile başlayan proje, Avrupalı imalatçı Airbus’ın merkezi Fransa’nın Toulouse kentinde metale ve kompozite büründü. 95 milletten 200 bin çalışanın ter döktüğü, Avrupa’dan Amerika’ya, binlerce şirketin görev yaptığı A380 projesinde ilk uçak fabrikadan çıkartıldı.

Dünyanın en büyük yolcu uçağını imal eden Airbus, A380’le rakibi Boeing’in 35 yıldır unvanını koruyan 747 Jumbo Jet’in tahtını ele geçirdi. Şimdi gözler Toulouse’daki törende Boeing’e meydan okuyan, havacılıkta yeni bir çığır açtığını iddia eden Airbus’ta. Acaba A380 projesi büyük risk mi? Bu uçak gerçekten iddia edilen düşük maliyetlerde uçabilecek mi? Yoksa A380 bir inat uğruna mı yapıldı?

Bu soruların cevabını ilerleyen zamanda alacağız. Ama kim ne derse desin, bu bir milat. İster geleceğin dev yolcu uçağı başarılı olsun, isterse geçmişte Concorde’da olduğu gibi anılarda kalsın. A380 için geliştirilen teknolojiler yavaş yavaş diğer yolcu uçaklarında da yerini alıyor. Özel kabinler, düşük uçuş maliyetleri ve rekabet yolcuya yarıyor. Airbus’ın atağına rakibi Boeing de 7E7’yi geliştirerek karşılık veriyor. Rekabet düşük maliyeti, konforu ve en önemlisi uçuş emniyetini artırıyor. Havayolu seyahatini yüksekten uçuruyor.

İLK UÇUŞ 22 MART

Resmi rakamlar 14 milyar dolar seviyesinde olsa da A380 için maliyetler 18 milyar dolara ulaştı. Şimdi Airbus’ın önünde ilk uçuşun yapılacağı 22 Mart’a kadar yaklaşık 2 aylık süre var. Uçaktaki yer testleri tamamlanacak. Ve soluklar ilk uçuş için tutulacak.

A380’in ilk uçuş ile hizmete girişi arasında geçecek 13 aylık sürede sivil havacılık sektörünün en ağır testleri uygulanacak. Aslında birer işkenceden farklı olmayan bu testler, uçağın en yüksek emniyet ve en az sorun çıkartarak havayollarında hizmete girmesini hedefliyor. Fabrika testlerini Amerikan ve Avrupalı havacılık otoritelerinin denemeleri izleyecek.

Bir ve dört numaralı uçaklar özel test ekipmanları taşıyacak. Bunun için geliştirilen 20 tonluk test cihazlarının kabinde montajı tamamlandı. Sistem aynı anda 6 bin noktayı kontrol ederek 150 bin parametreyi kaydedecek. Veriler yerden eş zamanlı takip edilebilecek. Son anda bir değişiklik olmazsa ilk uçuş Airbus’ın baş test pilotu Jacques Rosay tarafından gerçekleştirilecek. Uçuş ekibi acil durumlarda kullanmak üzere A380’e diğer uçakların test sürecinde olduğu gibi paraşütle binecek. Gerektiğinde kapılar patlatılarak uçağı terk edecek. Her uçuşa üç pilotun yanı sıra üç uçuş test mühendisi katılacak.

2100 SAAT TEST

A380, 13 ayda toplam 2100 saatlik test uçuşu yapacak. Bu süreçte en ağır testler 1 ve 4 numaralı uçaklarda gerçekleştirilecek. İki ve üç numaralar ise hız, menzil, uçuş maliyetleri testlerinde kullanılacak. Uçakların en çok zorlandıkları sıcak hava yüksek irtifalardaki havalimanlarına kalkış-iniş testleri Bolivya’daki La Paz Havalimanı’nda gerçekleştirilecek. Soğuk hava testlerinin ise Sibirya veya Kanada’da yapılması planlanıyor. Yan rüzgar testlerinin ise saatte 74 kilometrelik rüzgarlar için İzlanda’da Keflavik’e gidilecek.

İSTANBUL’A NE ZAMAN GELECEK?

Airbus’ın yaptığı araştırmaya göre A380 ilk 5 yılda yani 2011’e kadar ağırlıklı olarak 35 büyük havalimanında kullanılacak. Bunu takip eden 10 yıllık sürede A380’in uçacağı havalimanı sayısı 50’ye ulaşacak. Uçağın ilk müşterilerinden olan Emirates ve Singapur Havayolları, A380’le İstanbul’a uçacaklarına inanıyor. Singapur’un CEO’su Chew Choon Song, İstanbul seferlerinden çok memnun olduklarını söyleyerek uzun vadede filolarında halen Türkiye’ye uçtukları Boeing 777-300’ün bir boy büyük uçağı olacak A380’in İstanbul’da gelecek 5 yılda uçacağına inanıyor.

Emirates’in Genel Müdürü Timoth C. Clark’ın ise farklı bir yaklaşımı var. Dubai merkezli havayolu Airbus’tan iki farklı A380 modeli istedi. Bunlardan ilki Dubai-New York gibi çok uzun menzillere uçabilecek 510 koltuklu A380-800 modeli. İkincisi ise daha kısa uçuşlar yapmak üzere tasarlanan iki sınıflı toplam 647 koltuklu A380-900. Emirates kısa ama yoğun yolcuya sahip hatlarda uçan 900 modeliyle Hindistan, Pakistan gibi noktalardan sonra İstanbul’a bu uçakla gelmek istiyor.

A380’in İstanbul Atatürk Havalimanı’na uçabilmesi için pist ile terminal binası arasında bağlantıyı sağlayan ve ‘taxi way’ olarak adlandırılan taksi yollarının genişletilmesi ve uçağın yanaşacağı körüklerin iki katlı hale getirilmesi gerekiyor.
Tolga ÖZBEK / Toulouse

A380’İN KABİNİNDEKİ YENİLİKLER

Havayolları, A380’de nasıl bir tasarıma gideceklerinin sinyallerini yavaş yavaş vermeye başlasa da herkes uçağın hizmete gireceği Nisan 2006’yı merakla bekliyor. Yeni koltuklar, özel teknolojiler A380’in kabininde buluşuyor. İşte yenilikler:

4 Yolcuların ‘boarding’ olarak adlandırılan uçağa binişi iki katlı körükler sayesinde 20 dakikada tamamlanacak.

4 Kabindeki koltuk sayısının fazla olmasına rağmen A380’in her sınıfta koltuk aralıkları diğer uçaklardan daha geniş olacak. Havayolları first class’la birlikte business’ta da yatar koltuk hizmeti sunacak.

4 Birçok havayolu gece kulübü, spor salonu veya özel yatak odası fikrine sıcak bakıyor. Örneğin Virgin Atlantic Havayolları’nın sahibi Richard Branson’un hayali uçan kumarhane.

4 Kabine döşenen özel fiber optik kablolar mükemmel eğlence sistemleri sunacak. Yüzlerce kanal film-müzik yayını, canlı televizyon ve internet standartlar arasında. Yolcular ekonomide bile yemek tepsilerinin üzerindeki dokunmatik klavyeyle internete bağlanabilecek.

4 Kabindeki ışıklar gün doğumu, batımı veya gece efektleri ile yolcular üzerindeki jet-leg etkisi azaltılacak.

4 Özel kabin sistemi, kulaklardaki basıncı en aza indirecek. Kabindeki nem oranı artırılacak. Böylece uzun uçuşlarda vücuttaki su kaybının da önüne geçilecek.

4 A380 hizmetteki yolcu uçakları arasında en düşük gürültü oranına sahip uçak olacak. Sessiz seyahat özel izolasyon sistemiyle gerçekleştirilecek.

KANATLAR: Kanatların içindeki yakıt depolarında bir kişi rahatlıkla ayakta durabiliyor. Deponun hacmi 310 ton. Bu kadar yakıt ile 6 bin 900 otomobilin deposu doldurulabilir. Tek bir kanat 845 metrekare. Üzerine 70 otomobil park edebiliyor. Toplam 32 bin parçanın kullanıldığı kanatta 38 kilometre uzunluğunda kablo var. Kanat tasarımında kelebeğin kanatları örnek alındı.

KUYRUK: Uçağın kuyruğunun yerden yüksekliği 24.1 metre. Özel kompozit yapının toplam alanı 120 metrekare. Airbus’ın orta menzilli uçağı A320’nin kuyruğu ise 22 metrekare.

KABİN: İki katlı kabinde standart 555 yolculu konfigürasyonda 22 first, 96 business ve 437 ekonomi koltuk alabiliyor.

KOKPİT: Aslında bu modern uçağın tek klasik yeri kokpiti. Uçağın diğer Airbus serisi uçaklarla ortak özelliğe sahip olması için benzer kokpit tasarımı korundu. A380’in uçuş ekibi iki pilottan oluşuyor.

MOTORLAR: Uçakta dört adet Rolls Royce’un Trent 900 veya Engine Alliance şirketinin GP7200 motorları kullanılıyor. Motor fanlarının 3.17 metrelik çapı orta sınıftaki A320 uçağının gövdesine eşit.

Model uçak kıtalararası uçacak

Model uçakçı Ahmet Atlas, kendi yaptığı 7 metre kanat açıklığına sahip Piper Cub tipi uçağı ile Avrupa’dan Asya’ya uçacak. Gövde boyu 5 metre 40 santimetre olan Piper Cub’u Hezarfen Havaalanı’ndan kaldıracak olan Atlas, uçağı havada helikopterden takip ederek kumanda edecek. Uçuşun yaklaşık 1.5 saat süreceğini belirten Ahmet Atlas, Piper Cub’ı Sabiha Gökçen Havalimanı’na indirecek. Gerçek boyutlarından 0.73 oranında küçültülen uçağın toplam ağırlığı ise 54 kilogram. Bu uçuş sırasında Ahmet Atlas’a dört kişilik ekip yardımcı olacak.

Uçağın iskeletini tamamlayan Atlas, mayısta test uçuşlarına başlayacak. Elindeki 240 cc’lik motorun yeterli olmadığını belirten Ahmet Atlas, 3500 euro değerinde yeni bir motor için sponsorluk görüşmelerini sürdürüyor.
Hakan DENKER

Airbus’ın yeni nesil uçağı A380'in 001 imalat numaralı ilk modeli, 18 Ocak'ta yapılacak törenle fabrikadan çıkartılacak. ‘Roll-out’ olarak adlandırılan bu tören, aynı zamanda Avrupa'nın sivil havacılıkta Amerika'ya karşı bir meydan okuması olacak. Törende Airbus'ın ortakları Fransa, Almanya, İngiltere ve İspanya'nın devlet başkanlarıyla birlikte A380’e sipariş veren havayollarının üst düzey yöneticileri de hazır bulunacak. Roll-out, Airbus'ın A380 imalatı için inşa ettiği ve dünyanın en büyük binalarından biri olan Jean-Lu Lagardene Hangarı’nda gerçekleştirilecek.

Fabrikadan çıkartılacak olan F-WWOW tescil işaretli, iki katlı, 555 koltuklu ilk A380, mart ayında uçacak. Airbus'ın denemelerini havacılık otoritelerinin testleri izleyecek. A380 ilk defa 2006'nın sonunda Singapur Havayolları'nda hizmete girecek.

Satışları tekrar hareketlenen A380’in en yeni müşterisi paket kargo taşıyıcısı UPS oldu. Onu kesin, 10 adeti de opsiyon yani kesin siparişe çevrilebilir A380 satışına imza atan UPS, ilk uçağını 2009'da teslim alacak. Roll-out yaklaşırken havayolları yavaş yavaş A380'lerin sefer yapacağı noktaları açıklamaya başladı. Avrupa'nın ilk A380 kullanıcısı Air France, Nisan 2007'de A380’le New York ve Montreal’e uçacak. Bunu 2008'de Tokyo ve Çin izleyecek.

7E7 DREAMLINER İMALATI BAŞLADI

Avrupalı Airbus tüm gücünü A380 üzerine yoğunlaştırırken Amerikalı Boeing ise yeni uçağı 7E7 üzerindeki çalışmalarını hızlandırdı. Ağırlığını büyük uçak yerine orta kapasite ancak uzun menzilli uçaklara kaydıran Boeing, 7E7 adını verdiği yeni modelinin gövdesinin tamamen kompozitten oluşan 6 bölümünden ilkini imal etti. 7E7'nin gövdesinde kullanılan ve kompozit olarak adlandırılan malzeme, hafiflik ve yüksek dayanıklılığa sahip. 2006’da uçacak 7E7, hizmete 2008’de girecek. 7E7 siparişlerini artıran Boeing, en son Vietnam, Continental ve Japon Havayolları'yla anlaşma imzaladı.

Atlantik’te uyku keyfi

Havayolları arasında business class'ta ilk tam yatar koltuk servisini sunan İngiliz Havayolları British Airways (BA) pazar payını artırdı. Londra-New York arasında BA'in 'Club World Sleeper Service' adını verdiği hizmetini test ettik. Servisin amacı yolcunun uçuşu kesintisiz uyuyarak geçirmesi ve indiğinde güne dinç devam etmesi.

BA'in Türkiye Genel Müdürü Ayşim Arda'nın da katıldığı uçuşta açıkçası koltuğun etkilerini gündüz yapılan Londra-New York ayağında yaşayamadık. Öğlen binilen uçakta, vücudun henüz uykuya hazır olmaması nedeniyle koltuğun özelliklerini sadece hafif bir kestirme sırasında hissedebildik.

Dönüşte New York JFK Havalimanı'na geldiğimizde, check-in işlemlerinden sonra BA'in Terrace Lounge adını verdiği özel yolcu salonuna geçtik. Şezlong ve şemsiyeler salona sahil havası vermişti. Bekleme saatimizi özel restoran bölümünde hafif bir yemek yiyerek geçirdik. Restoranda mönüde ağırlıklı Akdeniz mutfağından yemeklerin yanı sıra hafif tatlılara da yer verilmişti. Saat 19:00’da uçağa giderken uykunun ağırlığı tüm yolculara yayılıyordu.

Boeing 747-400 Jumbo Jet'e bindiğimizde business class’ın 2-4-2 sıralamasıyla koltukları bizi karşıladı. İkili koltuklar farklı yöne bakıyor. Uçağın yönüne ters koltuklar yolcuda özellikle kalkış ve inişte hislerin biraz daha hassaslaşmasına neden olsa da buna hemen alışıyorsunuz. Koltukların arasında yelpaze şeklindeki paravan kişisel alanı oluşturuyor. Normal oturma pozisyonu bile oldukça geriye yatık olan koltukların ön kısmında bir de sofa var.

Kalkıştan hemen sonra koltuklarımızı tam yatar pozisyona alıp uykuya daldık. Yolcuların büyük kısmının uyuması nedeniyle kabin memurları gürültü yapmamak için troleyle servis yapmıyor. Yemek isteyen yolcuya ikram, tepsi ile götürülüyor. Gece acıkırsanız, mutfakta açık büfe var. Uçuşun bitmesine yaklaşık 1 saat kala kahvaltı servisi başlıyor. Sabah saat 07:30'da uçaktan indikten sonra isteyen yolcular Terrace Lounge'ta duş alabiliyor. Masaj servisinin de mevcut olduğu salon, yolculara zinde bir güne başlangıç sağlıyor.
Tolga ÖZBEK

Falcon 2000EX Türkiye'de

Fransız imalatçı Dassault'un hizmetteki en yeni uçağı Falcon 2000EX, Türkiye'ye tanıtım uçuşuna geldi. Temsilciliği Ankara merkezli Soylu Havacılık tarafından yapılan Falcon 2000EX, işadamlarının yanı sıra pilotlara demo uçuşları yaptı. Uçak, Dassault’un en iyi satan modeli olan 2000 serisinden geliştirildi. Yeni motorlar uçağın performansını ve menzilini artırırken EASY olarak adlandırılan özel kokpit tasarımı, havacılıkta bir devrim olarak kabul ediliyor. İş dünyasında büyük talep gören uçak, 100'e yakın sipariş aldı. Çift motorlu, orta-uzun menzilli iş jeti Falcon 2000EX’in liste fiyatı ise 25.5 milyon dolar. İşte Falcon 2000EX’teki yenilikler:

YENİ MOTOR Falcon 2000EX'te Dassault Pratt&Whitney şirketinin PW308C motorlarını kullanıyor. Yüksek itiş gücü sağlayan motorlar, rakiplerine göre yüzde 13-35 daha az yakıt harcıyor. Ayrıca daha sessiz. Uçak yerden daha kısa sürede kesilip hızla seyir irtifasına tırmanabiliyor.

EK YAKIT TANKI Uçağın orta bölümüne konulan özel yakıt deposu, menzili yüzde 25 uzattı. 7 bin 32 kilometre menzilli Falcon 2000EX, İstanbul'dan Amerika'nın her noktasına tek inişle gidebiliyor.

EASY KOKPİT Dassault'un ilk olarak yeni nesil savaş uçağı Rafale'de kullandığı sistem, pilotların üç ekrandan tüm uçuş ve seyrüsefer verilerini takip etmesini sağlıyor. Geleceğin kokpiti olarak adlandırılan tasarım, uçuş emniyetini yükseltirken pilotların iş yükünü de azaltıyor.

SESSİZ KABİN İmalatçı, kabini baştan tasarladı. Yeni motor ve izolasyonla çok daha sessiz hale getirilen kabin özel ışıklandırma ile yolcularına yüksek konfor sunuyor. Uçağın yolcu kapasitesi 8 ila 12 koltuk arasında değişiyor.

Yeni fırsatlar

Air France, son biletleme tarihi 31 Mart olmak üzere Avrupa hatlarında 188 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor. Ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş bilet fiyatlarına vergiler dahil değil.

Hollanda Kraliyet Havayolları KLM, Afrika ve Orta-Güney Amerika'da 755 dolardan başlayan fiyatlar sunuyor. Ekonomi sınıfı, elektronik biletlerde geçerli fiyatlara vergiler dahil değil.

Emirates 12 Şubat'a kadar Dubai Alışveriş Festivali süresince uçak bileti, 3 gece oda-kahvaltı, havalimanında karşılama, otele transfer ve 10 kilogram fazla bagaj hakkını ekonomi sınıfı, vergiler hariç 399 dolardan başlıyor.

Katar Havayolları, 31 Mart'a kadar vergiler hariç, ekonomi, gidiş-dönüş Abu Dhabi 380, Bahrain 350, Dubai 310, Karaçi 450, Şanghay 600, Singapur 400, Kuala Lumpur 400, Jakarta 500 ve Manila'ya 550 dolarlardan başlayan fiyatlarla uçuyor.

The Gate artık dijital

Mayıs 2000'den bu yana DBR (Doğan-Burda-Rizotti) ve Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali İşletmecisi TAV'ın işbirliği ile hazırlanan 'The Gate' dergisi, dijital yayına başladı. İnternet üzerinde www.thegate.com.tr ile www.gatetoturkey.com adresinden ulaşılabilecek dergiyi bilgisayar ekranı üzerinden çevirmek, arama yapmak ve eski sayılara bakabilmek mümkün.

Atlasjet’ten aktarmalı uçuş

Türkiye'nin ilk özel IATA üyesi havayolu olan Atlasjet, iç hatlarda aktarmalı seferlere başladı. İstanbul üzerinden gerçekleştirilen aktarmalı uçuşlarda yolcular havalimanında en az bekleme süresiyle gidecekleri yere ulaşıyor. Yolcular, transit salonunda beklerken bagajları da diğer uçağa aktarılıyor. Önümüzdeki günlerde Ankara seferlerine de başlayacak olan Atlasjet, yurtiçinde yabancı havayollarının bağlantılı uçuşlarını yapmak üzere çalışmalarını devam ettiriyor. Filosunu hızla büyüten havayolu, önümüzdeki yaz sezonunda Airbus A320 uçaklarının sayısını altıya çıkartacak. İç hat uçuşlarında kullanılacak Embraer 175 uçakları ise mart ayından itibaren teslim edilmeye başlanacak.

Avusturya’dan bistro servis

Avusturya Havayolları İstanbul dahil, 2,5 saate kadar olan Avrupa uçuşlarında ekonomi sınıfında ikramda ‘bistro servis’ uygulamasına başladı. Yolculara uygun fiyata sandviçlerin yanı sıra taze meyveler ve içecekler sunuluyor. Baget sandviçler 3-4.5, cips, çikolata ve fıstık 1, çikolatalı süt ise 2 euro. Uçakta kahve, çay ve su servisleri ise ücretsiz.

Türk Hava Yolları Genel Müdürü Abdurrahman Gündoğdu’nun odasında iki uçak maketi hemen dikkat çekiyor. Biri THY renklerinde Boeing’in yeni uçağı 7E7. Ancak hemen karşısında rakibi duruyor. Airbus, çift motorlu A330’dan geliştirdiği yeni uçağı A350’nin maketini THY renklerinde Gündoğdu’ya hediye etmiş. Her iki imalatçı da yeni nesil uçakların uzun menzilde işletme maliyetlerini yüzde 15-20 azaltacağını iddia ediyor. Çok uzun menzilli bu uçaklar havayollarına özellikle kıtalararası uçuşlarda büyük esneklik sağlayacak. THY hizmete 2008’den itibaren girmeye başlayacak 7E7 ve A350’yi yakından takip ediyor. 2010’a kadar olan uçak ihtiyacını belirleyen THY geleceğin uçaklarına göz kırpıyor. Abdurrahman Gündoğdu, geniş gövdede yeniden uçak siparişinin verilebileceğine dikkat çekerken yarışın nasıl geçeceği merakla bekleniyor... Genel Müdür Gündoğdu Kokpit’in sorularını cevaplayarak şirketin vizyonunu gözler önüne serdi.

Orta ve uzun vadede THY’nin filo yapısı nasıl olacak?

- Biz öncelikle 2010’a kadar vizyonumuzu çizdik. Türkiye’nin ekonomik gelişimi ve Avrupa Birliği sürecinde işlerin böyle gitmesi durumunda yıllık yüzde 15’lik büyüme öngörüyoruz. Gelişimi, verdiğimiz 51 uçaklık siparişle karşılayacağız. Bu dönemde ihtiyaç sadece uzun menzilde ortaya çıkabilir. 2010’dan sonra ise büyüme yüzde 5-10 arasında devam edecek. 7E7 ve A350 arasındaki gelişmeyi yakından takip ediyoruz. Maliyetlerin düşmesi sadece uzun menzil değil, orta ve kısa menzilli uçakları da etkileyecek. 2010’da ihtiyaç doğrultusunda yeni siparişler ortaya çıkabilir.

A310’LAR BİZİM JOKERİMİZ

Filoda uzun yıllardır kullanılan Airbus A310’lar var. Bu uçakları hangi modelle yenileyeceksiniz?

- A310’lar asgari 3 yıl daha yolcu taşıyacak. Daha yüksek konfor için filomuzdaki 5 adet A310 uçağının kabinini yenileyeceğiz. Bu uçaklar bizim jokerimiz. Uzun menzilleri sayesinde gerektiğinde A340’ların, gerektiğinde de iç hatta 737’lerin yedeği olabiliyor. A310’un yerini alacak uçağa karar verdikten sonra A310’ları kargoya çevireceğiz.

Filonuzda bir adet 41 ton kargo kapasitesi A310 kargo uçağı var. Memnun musunuz?

- Çok memnunuz. Doluluk oranımız yüksek. Bu performansı görünce bir yıl sonraya düşündüğümüz kargo uçağı için araştırmalara şimdiden başladık. Kiralık A310-300 arıyoruz. Halen Londra, Maestrich, Frankfurt ve Tel-Aviv’e uçuyoruz. İkinci uçakla Orta Asya, Japonya pazarına uçacağız. A310’ları kendimiz THY Teknik’te kargo modeline çevirmeyi planlıyoruz.

BAKIMDA UZMANLAŞACAĞIZ

THY, uçak bakımından nasıl bir strateji izleyecek?

- THY Teknik’te yapı gereği uçağın her alanında uzmanlık kazanmak üzere bir organizasyon oluşmuş. Ancak bu verimlilikte bir takım sıkıntıları yanında getiriyor. Biz filomuzda ağırlıklı olarak kullanılan 737 ve A320 uçaklarının gövde ve motorlarına odaklanacağız. Bu konuda tüm dünyaya hizmet satacağız. Geniş gövdede az yaptığımız, ekonomik olamadığımız işleri yurtdışında yaptıracağız. Zaten büyük havayolları da böyle yapıyor. Örneğin biz Lufthansa’ya bazı işler verdiğimiz gibi onlar da bize uçaklarını bakıma gönderiyor. Ucuz olan yere göndermek maliyetler açısından çok önemli. Uzmanlaşma ile birlikte kargo ile VIP uçağı modifikasyonuna gireceğiz.

Sabiha Gökçen’de yapılacak HABOM Projesi THY’ye nasıl bir ivme kazandıracak?

- Havacılık Bakım Onarım ve Modifikasyon (HABOM) Projesi 2006’da hayata geçecek ve bize büyüme getirecek. Projeye yabancı veya yerli ortak arıyoruz. Öncelikle 2 bakım ve boyama hangarı yapılacak. Hangar sayısı gelişim doğrultusunda 7-8’e çıkabilir. Havacılık konusu Türkiye’de turizm ve tekstil gibi önümüzdeki yıllarda lokomotif sektörlerden biri olacak. Bakımdan, eğitimden ve transit yolcudan milyarlarca dolar kazanabiliriz.

BİLET SATIŞTAN PİLOTA PERSONEL

HABOM’la birlikte eğitim konusunda neler yapacaksınız?

- Yurtiçi-dışı ortaklarla HABOM içinde bir uçuş akademisi açmak istiyoruz. Satış rezervasyondan başlayıp pilotaja geniş bir yelpazede eğitim vereceğiz. Kendi personelimizin yanı sıra yerli ve yabancı havayollarına da eğitim satacağız. Bunun için Anadolu, İTÜ ve ODTÜ’nün yanı sıra Hava Harp Okulu ile ortak çalışacağız. Onların eğitim kadrosundan yararlanacağız. Ayrıca simülatör sayısını artırarak tip eğitimlerine de ağırlık vereceğiz.

Filo büyüyor. Yeni uçuş noktaları nereleri olacak?

- Yeni hatlarımız bu yıl Casablanca, Oslo ve Lizbon olacak. Özellikle Lizbon’la Güney Amerika pazarından pay almak istiyoruz. Londra’da Heathrow’la birlikte Türk nüfusun yoğun olduğu Stansted Havalimanı’na uçacağız. Ayrıca yaz sezonuyla Avrupa’da Moskova’dan Londra’ya 12-13 noktaya İstanbul dışında Ankara, İzmir ve Antalya’dan sefer yapmak üzere çalışmalara başladık. Böylece 20 yeni hat oluşacak. Bunun dışında yeni uçaklarla uzun menzilde charter uçuşlar yapacağız. Geçmişte Küba ve Maldivler’e yaptığımız gibi kış sezonunda yeni talepler oluşturacağız. Bu tür uçuşlarda kiralama bazında Avrupa’dan da talep var. 2006’da ise Kuzey Amerika’da Washington ve Toronto’ya uçmayı planlıyoruz.

İÇ HATLARDA ÇAPRAZ UÇUŞLAR

İç hatta fiyat indirdiniz. Doluluk oranlarınız nasıl?

- İç hatlar özel sektörün girmesiyle yüzde 60 büyüdü. Bunun dörtte biri bize ait. Doluluk oranlarımız kışın yüzde 70 civarında. Bu oran yazın çok daha artıyor. Taleple birlikte Ankara ve İzmir’de kapasite artırdık. Saat başı uçak koyduk. Bunu yazın Antalya’ya da yapacağız. Ayrıca Atatürk Havalimanı’nın yükünü almak için Sabiha Gökçen’den günde bir kez Ankara, İzmir, Adana ve Trabzon’a uçacağız. Ayrıca İzmir’den yaptığımız Adana, Diyarbakır gibi çapraz uçuşları yaygınlaştıracağız.

İç hatlarda THY ve özel sektör arasında bir rekabet var gibi gözüküyor. Gelecekte bir işbirliği olabilir mi?

- Pazar yeni gelişiyor. Özel sektörün kendi arasında bir rekabet var. İşbirliği ancak kendi aralarında olabilir. Pazar oturdukça dengeler oturacak.

Dış hatlarda gümrüksüz satış konusunda hizmet konusunda bir gelişme olacak mı?

- Bu konuda Setur ile devam etme kararı aldık. Pazarlığımızı yaptık ve şartlarda iyileştirme sağladık. Gümrüksüz satış yani duty free bizim için önemli bir gelir kaynağı.

Şu an kárlısınız. Filonuzu ve uçuş ağınızı genişletiyorsunuz. Ufukta şirket evliliği, havayolu ortaklığı var mı?

- Elde ettiğimiz yüksek kár ve gelişim yabancı havayolları tarafından dikkatle izleniyor. Şirket evliliğine gelecekte karar vereceğiz. Ancak daha hızlı büyüme için bir havayolu ortaklığına girmek şart.
Tolga ÖZBEK

VIP uçağı şubatta gelecek

Başbakanlık için İtalya’dan bir A319 Corperative Jetliner aldınız. VIP filosunda hareket devam edecek mi?

- İtalyan hükümetinden aldığımız uçuş saati düşük, 2000 model A319 şubat sonunda teslim edilecek. Halen C bakımı yapılan bu uçak 48-50 koltuklu, çok uzun menzilli. İşletmesi ve bakımı filoda A320 serisi olduğu için herhangi bir sorun olmadan yapılabilecek. A319’un gelmesiyle VIP filosuna sanki 3-4 uçak katılmış gibi kapasite artacak. Mevcut Gulfstream GIV’ler ise uçmaya devam edecek. Yaşları ileri olsa da bu uçakların uçuş saatleri düşük. Onun dışında Başbakanlıktan herhangi bir talep gelmediği için geniş gövdeli veya iş jeti konusunda çalışmamız yok.

Daha büyük uçağa gerek yok

Filonuzdaki en büyük uçak 271 koltuklu A340. THY’nin daha büyük kapasiteli 300-350 koltuklu A340-300 veya 777-300 gibi bir uçağa ihtiyacı var mı?

- 2010’a kadar büyük uçağa ihtiyaç yok. Amacımız yolcuya daha çok günün farklı saatlerinde, daha çok noktaya uçuş imkanı sunmak. Bunu da filoya alacağımız 250 koltuklu A330’larla yapacağız. Büyük uçak, ancak uzun menzildeki noktalara günde 4-5 seferin yapıldığı, trafik haklarının alınamadığı durumlarda geçerli olabilir.

Yeni hattan çok frekans artıracağız

Nerelerde uçuş yani frekans artıracaksınız?

- Bizim ağırlıklı büyüme hedefimiz yeni hattan çok frekans artırmak. Özellikle yazın Amerika’ya talep artıyor. Planımız yaz sezonunda hafta sonları New York’a ikişer sefer yapmak. Chicago’ya ise haftalık uçuşu 3’ten 5’e çıkardık. Yazın her gün uçacağız. Kışın da Uzakdoğu büyüyor. Bangkok, Singapur ve Hong Kong, bölgede yaşanan felakete rağmen yüksek doluluğa sahip. Bangkok üzerinden Singapur veya Hong Kong’a yapılan seferleri ayırıp direkt hale getireceğiz. Çin’de Pekin ve Şanghay ayrılacak. Ayrıca ilave noktalara bakıyoruz. Güney Afrika’da Johannesburg’a tekrar uçmak istiyoruz.

Üç hedeften ikisi tamam

Uçak siparişi THY, 2010’a kadar büyümesini verdiği 51 uçaklık siparişle yapacak. Aradaki geniş gövdeli uçak ihtiyacı kiralama ile karşılanacak.

Özelleştirme 13 yıldır özelleştirme kapsamında olan THY’nin yüzde 20’si özelleştirildi. Satılan hisselerin yüzde 75’i ağırlığı Amerika ve Avrupa’dan yabancı yatırım fonlarında. Özelleştirmeye, bu yılın ilk altı ayında ortaya çıkacak mali tabloya göre karar verilecek.

Uçuş ağını genişletmek THY uçuş ağındaki gelişimi yeni uçakların filoya ekim ayından itibaren katılmasıyla yapacak.

RJ’lerin yerine A319

THY, kiralama süreleri 2006’da sona eren RJ100 serisi uçakların yerine Airbus A319 almak üzere görüşmeler yapıyor. Yolcu artışı beklentinin üzerinde olduğu için büyük uçaklara yönelen THY, RJ100’lerin uçtuğu tüm noktalara A319 ile sefer yapmayı planlıyor. Filodaki A320 ve A321’lerle aynı sistem ve kokpite sahip A319 bu açıdan THY’ye işletim kolaylığı sunacak. THY’nin Airbus ile yaptığı 36 uçaklık anlaşmada A320 ve A321’lerin A319 ile değiştirilmesi maddesi de bulunuyor. Diğer bir seçenek ise kısa vadede A319 kiralanması. THY uzun vadede bölgesel uçaklar konusundaki çalışmasını ise önümüzdeki ay tekrar revize etmeyi planlıyor.

RJ uçakları

İngiliz Avro imalatı RJ uçaklarının 100 ve 70 serileri THY tarafından kullanılıyor. Uzun yıllardır hizmette olan uçaklardan biri Samsun eski havalimanına iniş sırasında pist dışına çıkarak kaza yapmıştı. Yolcuların tümünün yaralanmadan kurtulduğu bu kazadan sonra uçak kullanılmaz hale gelmişti. İkinci RJ uçağı ise Siirt havaalanına iniş sırasında kaza yaptı ve pist dışına çıktı. Yolcular hafif yaralandı. Bu uçak da kullanılmaz hale geldi. Türk Hava Yolları elinde kalan RJ uçaklarını kira sözleşmeleri doldukça iade kararı almıştı. Bu uçaklar Avrupa ve Amerika’da bazı havayolları tarafından kullanılıyor. Bugüne kadar yapım hatasından kaynaklanan bir kaza rapor edilmedi. THY filosunda bir süre önce uçuşları durdurulan RJ uçakları dört motorlu. Şirket A319 uçakları gelinceye kadar bunları kullanmaya devam edecek.

Tarihi çöküşün yaşandığı 2001’den bu yana havacılık sektöründe yüzler ilk defa 2004’te güldü. Artan yakıt fiyatlarına rağmen yaralar sarıldı, zarar dolu günler kısmen de olsa geride kaldı. Havacılık dünyası bu yıldan umutlu. Zaten uçak imalatçıları Boeing ve Airbus’ın araştırmalarına göre 2005, zirveye çıkışın yılı olacak. Güzel günler yani hızlı büyüme, 2008«e kadar yüzde 6«lık istikrarla sürecek. Aslında 2004’e girildiğinde, havacılık sektörü bir önceki yıldan Irak Savaşı, Güneydoğu Asya’da ortaya çıkan SARS gibi ciddi krizlerin hálá etkisindeydi. Hareketlilik mart ayından itibaren tüm dünyada yolcu rakamlarına yansımaya başladı. Ancak havayolu şirketleri, çok dikkatli davranmak durumundaydı. Birçok havayolu, ayakta kalabilmek için ciddi tasarruf tedbirlerini sürdürdü. Yaz aylarına gelindiğinde ilk defa rakamlar 2001’de yaşanan hem terör hem de ekonomik kriz öncesi rakamları yakalamıştı. Ancak artan yakıt fiyatları havayollarını zor durumda bıraktı. Varil başına 50 doları geçen fiyatların bu yıl içinde 40 dolar civarında seyredeceği tahmin ediliyor. Hızlı artış en çok Amerika’daki havayollarını etkiledi. Milyar dolarlar seviyelerinde rekor zarar eden şirketlerden bir kısmı aldığı büyük miktardaki borçlarla uçabildi. Geçen yıl, Düşük Maliyetli Havayolları için oldukça iyi geçti. Sıralamada hızla yükselen Southwest, JetBlue, Ryanair, Easyjet gibi bu şirketler 2004«ü ciddi karlarla kapadı.

İMALATÇILAR

2003’te ilk defa rakibi Amerikalı Boeing’den fazla uçak teslim eden Airbus, 2004’te liderliğini ilan etti. Yarış bu yılki uçak siparişi ve teslimatlarına da yansıdı. Airbus son 15 günde açıkladığı ağırlığı Asya pazarından 94 uçak dahil toplam 312 yolcu uçaklık satış yaptı. Boeing ise 62 adedi yeni nesil yolcu uçağı 7E7 olmak üzere toplam 252 adette kaldı. Teslimatlarda ise Airbus 290, Boeing ise 261 adet uçak imalatını tamamladı.

2004, yıllar sonra iki uçak modelinin doğumuna tanıklık etti. Yeterli sipariş alamadığı için 757 ve 767 hattını kapatacağını açıklayan Boeing, çıkışını 7E7 adını verdiği yeni nesil uçakla yapacak. Üç farklı modelle Boeing havayollarına düşük maliyetli uçuş imkanı sunacak.

Airbus, Boeing’in 7E7’sine karşılık, uzun menzilli, çift motorlu A330 serisinden yeni bir uçak geliştireceğini açıkladı. Yeni motor ve tasarımı ile 7E7’nin önünü kesmesi planlanan uçağa A350 adı verildi. Airbus henüz uçağı için sipariş almasa da en büyük yarışın bu yıl yapılacak olan Paris Havacılık Fuarı sırasında yaşanacağına kesin gözle bakılıyor. Avrupalı imalatçı finansman gücünün önemli kısmını dev projesi A380’e aktarıyor. Roll-out yani fabrikadan çıkartma işlemini önümüzdeki günlerde yapacak olan Airbus, mart ayına ilk uçuşu planlıyor.

TÜRK HAVA YOLLARI

Türk Hava Yolları için 2004, ciddi bir çıkış yılıydı. Uzun süredir gündemde olan özelleştirme ve uçak siparişleri projeleri hem Türkiye hem de sektöre damgasını vurdu. Uçak sayısını yükselterek Avrupa«da ilk beşe oynayan THY, bu yıl 51 uçak siparişi verdi. İlk defa orta menzilde Airbus«a yönelen THY, üç yıl içinde filosuna 19 A320, 12 A321 ile uzun menzilde 5 A330 katacak. THY, uçak siparişlerinde dengenin korunması amacıyla Boeing«e de 15 adet 737-800 uçak siparişi verdi. Yeni uçaklar ekim ayından itibaren THY filosuna katılmaya başlayacak. 2008«de filo 105 uçağa çıkacak. THY, yeni uçaklarla birlikte özellikle uzun menzilde hem business hem de ekonomi sınıfını da geliştirecek. Uzun menzilde her koltukta özel ekran ve eğlence sistemleri yer alacak. İç hatlardan sonra dış hatlar ikramı da yenilecek.

Yılın son aylarında ise 13 yıldır özelleştirme kapsamında olan THY«nin yüzde 20 halka açıldı. Beklenenin üzerinde talep toplayan THY için özelleştirmenin bu yıl içinde de devamı öngörülüyor. THY, Havacılık Bakım Onarım ve Modifikasyon (HABOM) Projesi ile yabancı havayollarına Sabiha Gökçen Havalimanı«nda kuracağı merkezle teknik bakım ve eğitim satacak.

ÖZEL SEKTÖR

Türk özel sektör havacılığı için 2004 iç hatlar yılıydı. 2003 sonunda Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım«ın desteği ile açılan özel sektöre açılan iç hatlarda yolcu patlaması yaşandı. Halen Onur Air, Atlasjet ve Fly Havayolları tarafından gerçekleştirilen uçuşlar, 13 şehri İstanbul«a bağlıyor. İç hatlardaki yolcu sayısını yüzde 60 artıran bu uçuşlar, THY«ye de yaradı. THY«nin taşıdığı iç hat yolcusu yaklaşık yüzde 20 arttı. 2004«ün yeni kurulan ve uçuşlarına başlayan havayolları World Focus, Baron Kargo ve Saga Havayolları oldu. Baron daha sonra isim değişikliği ile operasyonuna «Kuzu« adıyla devam etti.

HAVALİMANLARI

Yap-İşlet-Devret projelerine hız veren DHMİ, Antalya ve İstanbul«la başladığı projelerine Dalaman (Aksa), Antalya ikinci dış hatlar (Çelebi), İzmir Adnan Menderes (Havaş) ve Ankara Esenboğa (TAV) ile devam etti. İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali Ek Tesisi, kapılarını mayıs ayında açarken, havalimanı beş yıldızlı oteline kavuştu.

İstanbul ile ciddi bir referansa sahip olan TAV, İran«ın yeni resmi kapısı Tahran İmam Humeyni Havalimanı«nın işletmesini ve yeni terminal inşaat projesini kazandı. Açılışı yapılan havalimanı için TAV İran Parlamentosu«ndan hala onay bekliyor. TAV«ın ikinci yurtdışı projesi Kahire Havalimanı Yeni Dış Hatlar Terminali oldu. Temeli mayısta atılacak projeyle TAV bölgede büyümeyi hedefliyor.

AIREX

Havacılık sektörü, 3-6 Haziran arasında kapılarını açan ve İstanbul«da yapılan Airex Fuarı«nda buluştu., Fuarın yıldızları bölgesel uçaklardı. Türk Hava Yolları’nın ihalesi nedeniyle tüm imalatçılar jet ve pervaneli yolcu uçaklarıyla İstanbul’daydı. İş jetlerinde ise en son modeller Türk pazarında yeni müşterilerini aradı.

Beşincisi düzenlenen ve giderek büyüyen fuara 40 uçak, 100«ü aşkın şirket katıldı. Airex, 6 bini kapalı olmak üzere 60 bin metre karelik alana ulaştı. Altıncı Airex Sivil Havacılık Fuarı, 2006«da yine İstanbul Atatürk Havaimanı’nda gerçekleşecek.

GÜVENLİK

Kazalar açısından 2004, yüreklere su serpen bir yıl oldu. Yılın en büyük kazası 3 Ocak’ta Kızıl Deniz’e düşen Mısırlı Flash Air«in uçağıydı. Kazada çoğu Fransız 148 yolcu hayatını kaybetti. Fransız sivil havacılığı, uçuş emniyetini ihlal eden havayolları için kara liste hazırlanarak bunu kamuoyuna açıklama kararı aldı. Küçük ölçekli bir 11 Eylül sendromu yaşatan ve 24 Ağustos’ta Moskova Domodedovo Havalimanı’ndan kalkan iki uçağın havada patlatılması ise güvenlik sorununu tekrar gündeme getirdi. Olaylarda 89 kişi hayatını kaybetti.