250 milyon dolarlık aşı kargo pazarı

Dünyanın en önemli Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) salgın ile birlikte muhtemel aşıların nasıl taşınacağını ve işin hacmini belirlemeye çalıştı. Yeni nesil aşıların beklenenden çok daha fazla soğukta taşınmaları gerektiği ortaya çıkınca bu iş için en az 8 bin adet jumbo uçak kargoluk bir taşıma gerekeceği ilan edildi. Her uçağın 100 ton kargo alacağı hesaplandığında 80 bin tonluk kıymetli kargo hesap edildi. Ancak bu gerçeği yansıtmadı.

50 BİN TON

Bugün dünyada 80’den fazla, faz 3 çalışması başlamış koronavirüs aşısı var. Bunlardan kabul görenlerin sayılı 4-5’i geçmiyor. Ama şimdilik. Böyle bakıldığında, imal hızı da hesaplandığında yıllık 50 bin tonluk bir aşı kargosu ortaya çıktı. Bu da ortalama kilosu 4-5 dolardan 250 milyon dolarlık bir pazar oluşturdu.

YARIŞA GİRDİLER

Havayolu kargo şirketleri bu taşımadan pay alabilmek için elbette bir yarış içine girdiler. Aşı taşımanın başlangıçta soğuk zincir şartlarını çok zorlayacağı sanıldı. Özellikle Pfizer-Biontech aşısının -70 derecede saklanması ortaya çıkınca soğuk konteynerlerin beslenmesi ciddi sorun yarattı. Ama Pfizer bu arada Cool Box (Soğuk Kutu) oluşturdu ve aşıların çok daha sağlıklı ve kolay taşınmasını sağladı. Geleneksel üretimdeki aşılar, örneğin Çin aşıları için böyle bir sorun çıkmadı. Soğuk zincir aralığı çok düşüktü. Böylece nakli daha kolay oldu. Birçok havayolu kargo uçakları yerine zaten pandemi nedeniyle yerde bekleyen yolcu uçaklarını da kullandılar.

THY’DEN BÜYÜK OPERASYON

THY’nin Kargodan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Turhan Özen özellikle Çin’den gelen aşıları B777 yolcu uçakları ile taşımayı tercih etti. 5-6 milyon doz için bu operasyon çok daha verimli oldu. Üstelik Çin ile kargo taşıması konusundaki anlaşmalar da kısıtlıydı. Ama THY elbette sadece Türkiye için değil, Özellikle Ortadoğu coğrafyasının büyük bölümüne, Güney Amerika’ya, Afrika’ya hatta Avrupa’ya taşıma yaptı ve sürdürüyor. Milyonlarca doz aşı İstanbul’daki özel hangarlarda da korunabiliyor. Şirket, 72 saat içinde dünyanın her yerine operasyon yapabiliyor. Cool Box gibi özel ambalajlı aşılar dışında kuru buz ile yapılan operasyonlarda da maksimum güvenlikle operasyon yapıldı. Sonuçta kuru buz buharlaşabiliyor ve ciddi tehlikeli bir sorun çıkarabiliyor. Şu ana kadar önemli bir sorun olmadan operasyonlar yapılıyor. Elbette dünyada bu arada kuru buz pazarı da hareketlendi. Ama mali hacmi bilinmiyor.

KARAYOLU DA DEVREDE

Bu arada aşı için Çin’e giden uçakların ekipleri Almatı ya da Bişkek’de değiştirilerek Pekin’de konaklamadan bu iş yapılabildi. Gerçi şimdi Çin hükümeti Pekin’de ya da doğru adıyla Bejing’de havayolu ekipleri için dışarı çıkmama koşuluyla belli otelleri tahsis etti. Sonuçta şimdiler de dünyanın en kıymetli kargosu kabul edilen aşılar yolcu ya da kargo uçakları ile gidecekleri yerlere ulaşıyor. Bu yılın pazarı ortalama 50 bin ton. Ama önümüzdeki yıl bu pazarın daha da büyümesi ihtimali var. Elbette karayolu aşı nakil pazarı da hareketlendi. Örneğin Almanya’dan Bulgaristan’a gidecek aşılar için soğutma sistemli kamyonlar daha ucuza geliyor. Ama nakil sırasındaki kaza riskleri çok daha fazla. Yine de hava kargo aşı için en ideal yol gibi görünüyor. Ana merkezlere ulaşan aşı kargoların küçük noktalara dağılımında karayolları devreye giriyor.Havalimanları kargo depoları aşıların ambalajlarının kurcalanması ya da hırsızlığı karşı en güvenli yol olarak kabul ediliyor. Aşı taşıyan hava kargo şirketleri teslime kadar bu yüzden diken üzerinde oturuyorlar…

A400M FİLOSUNUN SON UÇAĞI ŞUBAT 2022'DE TESLİM EDİLECEK

Türk Hava Kuvvetleri’nin stratejik nakliye uçağı olan A400M uçaklarından 10’uncu ve son uçak ancak 2021 yılı sonunda ya da 2022 yılı şubat ayında teslim edilecek. İspanya’nın Sevilla kentinde kurulu Airbus üretim tesislerinde yapılan ve Türkiye’nin ortak olduğu proje ile imal edilen uçaklar sayesinde ciddi operasyonlar gerçekleştirildi. Bu uçağı en iyi kullanan en üs sıradaki ülke olan Türkiye’nin yeniden sipariş verip vermeyeceği bilinmiyor.

36 TON AĞIRLIK

Uçakların üretim ve teslimat prosesleri kapsamında fabrikada yapılan test uçuşları sırasında ilk uçak düşmüştü. Airbus düşen uçağın yerine verilecek yeni uçağı planlarken Türk Hava Kuvvetleri en gelişmiş modeli alabilmek için bu alımı en sona bırakmıştı. Helikopterden çeşitli zırhlı araçlara kadar birçok ağır askeri malzemeyi taşıyan uçak aynı zamanda depremden, en son COVID-19 salgını başlangıcında Çin’in Vuhan kentindeki Türklerin tahliyesine kadar değişik görevleri üslenmişti. İnsani yardımları da taşıyan uçak 36 ton ağırlıkla havalanabiliyor ve gerekli olduğunda operasyon bölgelerinde yarı hazırlanmış toprak pistlere de inebiliyor.

Nakliye görevi yapan diğer uçaklardan C-160 uçakları ise ekonomik ömürlerini tamamladığı için devre dışı bırakılmıştı. Halen kullanımdaki C-130 uçakları ise yaşlandı. 19 adet C-130 uçağından 5’i modernizasyon ve bakım için devrede. Suudi Arabistan’dan takviye için alınan uçaklar çöllerde ciddi yıpranmalar yaşamış ve bakım ihtiyacı olan uçaklar... Öte yandan; Erciyes projesi kapsamında da modernizasyon için ikişer adetlik paketler halinde C-130 modernizasyonu yapılıyor. Bu durumda C-130 filosunda faal uçak sayısı ve dolayısıyla faaliyet oranı da yüzde 30 düşüyor. Daha az uçakla sistem döndürülüyor. A400M uçaklarının yurtdışındaki Türkiye askeri üsleri için yoğun kullanımında şimdi yetersiz kalmalarından söz ediliyor. Türkiye’nin yurtdışında KKTC, Afganistan, Katar, Suriye, Kuzey Irak, Bosna Hersek, Somali ve Libya’da üsleri var. Uçaklar bu üsler arasında mekik dokuyor. Araya insani yardımlar, beklenmedik felaketlerde girince 10 uçaklık A400M filosunun zorlanacağı iddia ediliyor. Böyle bir durumda Türkiye’nin yeni alımlarının gündeme gelip gelmeyeceği ya da başka bir model üzerinde çalışma yapılıp yapılmayacağı henüz bilinmiyor.

TANKER UÇAKLARI YAŞLANDI

Hava kuvvetlerinin havadan havaya yakıt ikmali için kullandığı 7 adet uçak Boeing 707 modeli tanker uçağı var. Yani neredeyse 60 yıllık uçaklar. Hem mevcut F-16 gibi savaş uçaklarımıza hem de NATO gibi müttefik ülke uçaklarına havadan yakıt ikmali sağlayan bu uçakların yerine THY’nin elindeki Airbus A330-200 uçaklarının Turkiye’de Airbus A330MRTT Tanker uçaklarına çevrilmesi düşünülüyor. Tanker uçakları daha çok kullanılmış yolcu uçakların çevrilmesi ile yapılıyor. Ama her A330 uçağından tanker uçak olmuyor. Sadece A330-200 uçağı tanker uçağa çevrilebiliyor. Elbette bu Airbus imalatları içinde olan bir durum.Türk Hava Yolları 60 adet A330 uçağı ile dünyanın en çok A330 filosuna sahip ülkesi. Ancak; bunlardan 18 tanesi A330-200 konfigürasyonunda ve biri Cumhurbaşkanlığına ait. Yani hükümet uçakları filosunda. 18 uçaktan ise ancak motorlarının uçuş saatleri en düşük olanlardan 7 tanesi seçilerek tanker uçağa çevrilebilir. Airbus’in A330 MRTT olarak bilinen hem nakliye hem de yakıt tankeri olan uçakları dünyada İngiltere, Avustralya, Güney Kore, Suudi Arabistan, Singapur, Fransa gibi birçok ülkede kullanılıyor. Milli Savunma Bakanlığı ve Hava Kuvvetleri’nin talep ettiği 2’nci el uçaktan çevirme uygulaması Airbus şirketinin bazı ülkelerde uyguladığı bir çözüm olması projeyi destekliyor. Böyle bir proje için harekete geçildiğinde yolcu uçaklarının tanker uçağa dönüşümü Türkiye’nin yerli kabiliyetleri ile Türkiye’de yapılacak. Airbus’ın oluşturacağı çalışma grubu da Türkiye’de bu değişimin planlamasını ve uygulamasını Türk mühendis ve teknisyenleri ile ortak yapacak. Airbus pandemi nedeniyle yolcu kapasitelerinin iyice düştüğü bir dönemde bu önerinin THY için de cazip olabileceğini vurguluyor. Halen bu uçaklar THY tarafından yere indirilmiş durumda.