Füze meselesi

İlk açıklama, Amerikan Dışişleri’nden geldi. Ve Türkiye, ‘T-LORAMIDS’ denilen uzun menzilli hava ve füze savunma sistemi ihalesinde en iyi teklifi Çinlilerden aldığını duyurunca, ‘ciddi kaygıların’ Ankara’ya iletildiği söylendi. Sebep? Birincisi, Çinlilerin silah sisteminin NATO’ya uyumlu olmaması nedeniyle. İkincisi de bir NATO müttefiki olan Türkiye’nin, İran’a füze teknolojisi sattığı için NATO’nun en güçlü üyesi ABD tarafından 2006’dan beri yaptırım uygulanan bir şirketle görüşmesi yüzünden.

UYUMLU OLACAK MI?

Yaptırım tek taraflı. Türkiye üzerinde politik sonuçlar dışında bir bağlayıcılığı yok. Peki ya uyum meselesi?
Niye uyumlu olmuyor?
Hem Dışişleri hem Pentagon hem de Beyaz Saray’a sordum bunu. Ama ilave tek bir açıklama alamadım. Halbuki Türk tarafı diyor ki: “Uyumlu olabilir. Uyumu da Çinliler değil bir Türk firması gerçekleştirir. Böylece NATO’nun kaygıları da giderilir.” Ekonomik ve Dış Politika Araştırmaları Merkezi’nde silahsızlanma programı direktörü Aaron Stein ile konuşuyoruz. Onun söylediği, Türklerin iddia ettiği gibi bir operasyon yapılamaz. Niye? Çünkü Stein, bunu yapacak Aselsan’ın şimdiye kadar hiç böyle bir tecrübesi olmadığını söylüyor.
Tamam öyle olsun. O zaman soru şu: Türkiye’nin NATO’yla uyumlu olmayan bir füze savunma sistemine sahip olmasının teknik açıdan ne sakıncası var? Ve eğer Çinlilerden alınacak sistemin diğerlerine göre teknolojik üstünlükleri varsa, uyumdan kaynaklı handikap aşılamaz mı? Stein’ın buna verdiği yanıtsa Türklerin aslında tam da bunu yapmaya çalıştığı. Türklerinki NATO’dan bağımsız bir sistem olacak. Ve tıpkı ATAK helikopterlerinde olduğu gibi Türkiye üretimine katıldığı bu sistemi başka ülkelere de satma yoluna girecek.
Entegrasyon olmadı diyelim. Peki NATO’nun füze kalkanı kapsamında Malatya’ya yerleştirilen X bandı radarla Çin füzeleri arasında ‘cueing’ de mi olamaz? İhale sürecinde Amerikalı uzmanlarla konuştuğumda, onların söylediği, Türkiye Patriot’ları seçse bile Patriot’ların da Kürecik radarıyla arasında tam bir entegrasyon olmayacağıydı. Çünkü Patriot’ların kendi radarı var. Kürecik’teki TPY-2’nun tek yapabileceğiyse daha sofistike bir sistem olduğundan tehdidi önceden fark edip Patriot’ların radarlarını uyarmak. Nereye bakmaları gerektiğini söylemek. Yani ‘cueing’. Brookings Enstitüsü’nde silah kontrolü uzmanı Steven Pifer’a da bunu sordum. “Çin füzeleri ile de cueing olamaz mı” dedim. Reddetmedi. “Olabilir” dedi. “O zaman endişe ne” dedim. Asıl kaygının NATO ve Çin’in geliştirdikleri teknolojileri birbirlerinden saklamak olduğunu söyledi. “Çin de kendi teknolojisinin NATO’yla paylaşılmasını önlemek için anlaşmaya çok ağır maddeler ekleyecektir. Böylece entegrasyon daha da zorlaşacaktır” dedi.
Peki böyle bir durum daha önce hiç yaşanmamış mı? Yunanistan bir NATO ülkesi olarak 90’larda Ruslardan füze aldı mesela. Pifer’a göre bu olayın temel farkı da, NATO’nun şimdi sıfırdan çok sofistike bir füze kalkanı kuruyor oluşu. Yoksa 1999’da Macaristan, Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nin NATO’ya katılmasından sonra da uyum sorunu olmuş. Elbette bunun Türkiye için politik bir sonucu da olacaktır. Ama söyler misiniz? Her sene dünyanın en çok silah alan ilk 10 ülkesi arasına giren, milyarlarca dolar vergiyi yabancı silah üreticilerine akıtan Türkiye şimdi savunma sanayiindeki yerli katkı payını arttırmak istediğinde... ATAK helikopterlerinde olduğu gibi bu füze işinde de kendi ürettiği sistemleri sonra başka ülkelere satma kapısı araladığında ne diyeceksiniz? Üzerimizde çok baskı var aman kalkışmayalım. Öyle mi!

YA POLİTİK SONUÇ

Bakmayın Washington’ın öfkesine. Elbette öyle kolayca bırakmak istemeyeceklerdir. Ama bu hafta Almanya’daki NATO merkezinde görüşmeler yapan Amerikalı bir kaynağıma “Türkiye’nin kararıyla ilgili oradaki hava ne” dediğimde söylediği aynen şu oldu: “Türkiye bağımsız bir ülke ve bu yönde karar alma hakkı olduğunu kabul ediyorlar. Bunu en üst düzeyde dile getirdiler. Büyük ihtimalle sistem NATO’yla entegre edilmeyecek. Ama Türk generalleriyle son dönem yürütülen çalışmaların şimdiye kadar hiç olmadığı kadar yakın olmasından da çok memnunlar”. Gaziantep’teki Patriot’ların görev süresi sene sonunda bitiyor. “Bu olaydan sonra yine de uzatacaklar mı?” dedim. “Amerikalılar uzatmaya hazır” dedi. “Bu iş başımızı ağrıtır” deyip duran CHP’ye duyurulur. Milli gemi projesini intikam hırsıyla iptal ettikten sonra burada doğru bir stratejiye yönelen hükümet için de umarım bu iş rasyonel davranışa dönüş için vesile olur.