Tarkan Özvardar

Soğuk, karlı ve yağışlı geçen kış mevsimi, can dostlarımız için farklı ihtiyaçların ve önlemlerin şekillenmesine sebep olur.

Metabolizmalarının kış mevsiminin getirdiği değişenlere adapte olabilmesi için gereksinimlerini organize etmek önemlidir. Kış mevsiminde can dostlarımız için yapmamız ve ihmal etmememiz
gerekenleri şöyle sıralayabiliriz.



KÖPEKLER DE SOĞUK HAVADA ÜŞÜYEBİLİR

Ev köpeği, sahibinin çalan alarmıyla birlikte uyanır. Güvenli sıcak evinde güzel bir uyku çekmiş, dinamik ve gezmeye, sahibiyle oyunlar oynamaya hazırdır. Bir yandan da gezinti sonrası kendisini bekleyen nefis kahvaltısından emindir.

Sokak köpeği gece boyunca tehlikeli insan ve trafik kalabalığının azalmasıyla karnını az da olsa doyurmak hedefli sokak sokak gezdiği için sabah saatlerinde yorgun düşmüştür. Şanslıysa biraz tok, değilse çoğunlukla aç yatar. Kuytu ve güvenli bir yer seçer kalabalıktan yani tehlikeden uzak. Simit gibi kıvrılır, hacmini küçültür dondurucu soğuktan korunma hedefli. Kahvaltıyla güzel bir ziyafet çeken ev köpeği sahibinin işe gitmek üzere evden ayrılmasıyla biraz endişelenir. En korktuğu şey sahibinin geri dönmeme ihtimalidir. Huzursuz bir şekilde evde biraz dolanır, camlardan bakar, kapıyı dinler. Umutsuzca yatar bir kenara mutsuz bir şekilde uyumaya çalışır. Her sese kulak kabartır, sahibinin gelmiş olma umuduyla.
Sokak köpeği, gürültü ses ve insan hareketleriyle sürekli bölünmüş sağlıksız ve yetersiz uykusundan uyanır. Rüyasında görmüş olduğu muhtemel kabuslara yeni günün ne gerdireceği endişesi eklidir. Varsa sürüsündeki arkadaşlarıyla yoksa yalnız başına aç karnını doyurma hedefli gezmeye başlar. Şanslı günündeyse bazen kendisi ve arkadaşlarına yiyecek sunan ya da bırakan iyi insanlara rastlar. Bazen de iyi insanlara benzeyen başka insanlar tarafından itilir, horlanır. Kafası çok karışır, zaten anlamlandıramadığı şehir yaşantısından dolayı hep kafası karışıktır. Ertesi gün karşısı çıkacak olan yiyecek getiren iyi insana da pek güvenmez olur. Bıraktığı yemekleri, o gidince usulca yaklaşıp yer. Kötü tecrübeler onu örseler.



AKŞAMA SAHİBİNİN GELMESİNİ BEKLER

Yavru köpekler de tıpkı bebekler gibi dünyayı hayret ve merakla takip ederler. Dünyada olup biten tüm bu değişiklikleri anlayabilmeleri için onlara doğru kılavuzluk ederek yardımcı olmak da bizlere düşer.

Yavru bir köpek edindiğinizde onlar için de kendiniz için de hayatı kolaylaştırmak ve aranızda kurulacak olan bağı sağlam/güvenli temellere oturtmak için gerekenleri şöyle sıralayabiliriz:



* Sabırlı, toleranslı ve sakin davranın:
Karşınızdaki canlının tür dışı ve bebek olduğunu asla aklınızdan çıkarmayın. Yavruya olan hitaplarınızda, ses tonunuzu tedirgin, çelişkili ya da yüksek kullanarak onu şaşırtıp korkutmayın. Unutmayın ki köpekler vücut dilinizi çok iyi gözlemlerler. Bu sebeple sakin ve kararlı vücut sinyalleri kullanarak ona yardımcı olun. Yaptığı ya da yapabileceği hata ve yaramazlıklara karşı toleranslı olun. Ceza içeren fevri davranışlardan kaçının. Onun henüz bebek olduğunu unutmayın.

Köpeklerimizle günlük yapmamız gereken gezinti ve egzersiz rutinleri, onların mental ve fiziksel sağlığı açısından son derece önemlidir. Dışarıya çıkmak, parka gitmek ve türdeşleri olan diğer köpeklerle biraraya gelmek dostlarımızı mutlu edecektir.

Evde beslenen köpekler, günlük rutin gezinti ve oyun aktivitelerinin dışında vaktinin büyük bir kısmını ev içerisinde geçirmek durumundadır. Çalışma rutini olan köpek sahiplerinin, günün belli bir bölümünde dostlarını yalnız bırakmak zorunda olduklarını düşündüğümüzde eve döndüklerinde dirsek temasına aç olan dostlarıyla karşılaşacakları kaçınılmazdır. Dışarıda yapılan gezinti ve aktiviteler dışında, köpeğimizle evde beraber geçirdiğimiz vakitleri interaktif ve keyifli hale gelmesini şöyle sağlayabiliriz.
*İtaat ve odaklanma egzersizleri: Ev içinde dış uyaranlardan uzak olan köpeğimizin bize olan ilgisi daha yüksek olacaktır, bu durumda onlara lezzetli ödüller kullanarak yapabileceğimiz odaklanma, temel komut öğretileri ve basit numara eğitimleri, dostumuzun ve bizim ilişkimizi sıkılaştıracak, aynı zamanda keyifli, kaliteli vakit geçirmemize sebep olacaktır.
*Sakla bul oyunu: Üstlerine hava delikleri açtığımız saklama kaplarına koyacağımız lezzetli ve yoğun kokulu ödülleri, evin belli bölgelerine saklayarak oynayabileceğimiz bu oyunda köpeğinizin avlanma dürtüsünü doyurduğumuz gibi aynı zamanda iş birliği algısını da şekillendirmiş oluruz. Sakladığımız yiyecek içeren kabı, burnunu kullanarak arayıp bulan dostumuz yiyeceğe ulaşmak için bizden yardım isteyecektir. Bulduğu kabın kapağını bizim açarak besine ulaşmasını sağlıyor olmamız işbirliği içerikli iletişimimizi güçlendirecektir.



*Saklan bul oyunu: Özellikle kalabalık ailelerin rahat ve eğlenceli bu oyunu oynaması keyifli olacaktır. Bu oyunda ailenin bireylerinden birinin evde lezzetli bir ödül alarak saklanması, köpeği tutan diğer bireylerin saklanan kişinin ismini söyleyerek köpeği arama yönünde tetiklemesiyle oynanır. Saklanan kişiyi takip ederek bulan köpek hem lezzetli bir yiyecekle ödüllenecek hem de aynı zamanda aile bireylerini isimleriyle ayırt etmeyi öğrenmiş olacaktır.

İnsan olarak bizler, hissiyatlarımızı ve duygularımızı dile getirebilen canlılarız.

Mesela yakınlarımızın duygu durumlarını onlarla konuşarak öğrenebiliriz. Köpekler ise bizler için tür dışı bireyler oldukları için onların hangi ruh halini taşıdıklarını ancak onları gözlemleyerek anlayabiliriz. Peki köpeğimizin hayatından memnun olup olmadığını yani mutlu olup olmadığını nasıl anlarız? İşte bu sorunun yanıtını bize gösteren bulgular:



* Günlük rutinde evde yalnız bıraktığımız dostumuzun eve dönüşümüzle bizi kapıda karşılaması, kuyruğunu sallayarak etrafımızda dönerek seremoni yapması, onun bizi gördüğüne ve bize kavuşmuş olmaktan çok memnun olduğuna işaret olacaktır.
* Gezintiye çıktığımız köpeğimizin bize konsantre olarak oyun oynama isteği ve işbirliğine hevesli olması, dış uyarıcılardan daha fazla bize odaklı davranması bizimle olmaktan mutlu olduğunun göstergesidir.
* Evde ya da dışarıda ara ara göz kontağı kurduğumuz dostunuzun kuyruğunu geniş daireler çizerek sallaması ve bedensel temas hedefli bize yaklaşması bizimle ilişki içerisinde olmaktan mutlu olduğunu belirtir.

Can dostlarımız köpeklerin de tıpkı bizler gibi hoşlandıkları şeyler vardır. Ailemizin bir üyesi olan köpeklerimizi nelerin mutlu ettiğini bilmemiz onlarla daha güzel bir ilişki kurmamızı sağlayacaktır.

-Uzun ve eğlenceli gezintiler: Köpekler günlük rutin gezintilere ihtiyaç duyarlar. Gün içerisinde birkaç defa tekrarlanan gezintiler onların mental ve fiziksel sağlığı için elzemdir. Bu aktivite esnasında koklayarak çevredeki köpekler ve uyaranlar hakkında bilgi edinir, tıpkı bizlerin sosyal medyayı takip etmemiz gibi devinimi takip etmiş olurlar. Bu gezinti rotalarının zaman zaman değişiyor olması onlar için küçük mutlu edici maceralar olacaktır. Yürüyüşlerin belli kısımlarına eklenebilecek ödül içerikli sahip diyalogları da gezintinin kalitesini artıracaktır.
-Taze, lezzetli yiyecekler ve su: Dostlarımızın beslenmesi ve su ihtiyaçlarının karşılanması biyolojik çevrimlerinin devamlılığı açısından önemlidir. Onlar için hazırlanan ve günde birkaç defa sunulan taze ve damak zevklerine uygun besleyici öğünler onları mutlu eder. Ayrıca sürekli ulaşabilecekleri serin su ihtiyaçlarını karşılamak onlar için önemli bir gereksinimdir.

Evlerimizde bizlerle beraber yaşayan köpek dostlarımız bizlerin ilgi ve desteğine ihtiyaç duyarlar. Tıpkı küçük çocuklarda olduğu gibi, onların da günlük bakım ve kontrollerinin sorumluluğu bize aittir.

Köpekler kediler gibi öz bakımlarına çok dikkat eden canlılar olmadıklarından onlara daha sağlıklı ve konforlu olabilmeleri için yardımcı olmak gerekir.
Ailemizin bir parçası olan dostlarımızın günlük bakım periyotlarında dikkat etmemiz gerekleri şu şekilde sıralayabiliriz:



-Düzenli taramak: İster uzun tüylü ister kısa tüylü olsun tüm köpekler için düzenli taranmak deri-tüy sağlığı ve bütünlüğü açısından oldukça önemlidir. Bu sebeple dostumuzu her gün tımarlayarak hem üzerindeki ömrünü tamamlamış ölü tüylerden kurtulmasını sağlamış hem de derinin uyarılması ile artan yüzeysel kan dolaşımı ile deri bütünlüğü ve sağlığını şekillendirmiş oluruz. Ayrıca tarama işemi birçok köpek sahibinin eve dökülen tüy şikâyetini de minimuma indirecektir. Tımarlama işlemi günlük uygulandığında özellikle uzun tüylü dostumuzun tüylerinin keçeleşerek rahatsız edecek bir forma gelmesini engelleyecektir. Tarama esnasında tüylere takılmış olan pisi pisi otları gibi tehlikeli olabilecek partiküllerin ve bazı dış parazitin de uzaklaştırılması sağlanacaktır. Ayrıca eldiven şeklinde olan tarakların kullanımı köpeğiniz için bir masaj ziyafeti olur. Tüm bu sebeplerden ötürü dostunuzu tımarlamaya bebeklik döneminden itibaren ödüller şeklinde alıştırmanız sağlığı açısından zaruridir.

Biz insanlar da dahil olmak üzere, tüm memeli canlıların hayatının erken ya da geç evrelerinde kansere yakalanma riski vardır.

Evlerimizde ailemizin bir bireyi olarak yaşayan köpek dostlarımız da maalesef kansere yakalanabilirler. Kanser kabaca kontrolsüz ve hızla büyüyen hücre çoğalmasıdır. Belli organ ya da beden bölgelerine yerleşebildiği gibi kan ve lenf yoluyla metastaz yaparak vücudun heryerine yayılma özelliği gösterebilir. Bu kontrolsüz çoğalma önüne geçilmezse organ yada sistemlerin fonksiyonlarını bozarak canlının ölümüne sebep olabilir. Son yıllarda köpeklerde de kanser vakalarında istatistiksel olarak ciddi bir çoğalma olduğu dikkat çekicidir. Yapılan araştırmalar köpeklerde kanser olgusundaki artışı şöyle sıralamaktadır:
Genetik aktarımlar: Bazı kanser türleri kalıtımla yeni soylara aktarılabilmektedir. Köpeklerde de tıpkı insanlarda olduğu gibi soy ile kanser aktarımı gözlemlenmektedir.
Kontrolsüz üretim ve seleksiyon: İnsan eliyle yapılan çiftleştirme ve üretim, artan talep ile kontrol dışına çıkmıştır. Özellikle ‘merdivenaltı’ olarak tabir edilen ruhsatsız ve denetime tabi olmayan merkezler rastgele yapılan çiftleştirmeler ile genetik geçişli kanser olgularını tetiklemektedir. Ayrıca denetimli ya da denetimsiz yapılan yakın akraba eşleştirmeler de köpeklerde kanser artışlarına olumsuz yönde katkı sağlamaktadır.
Endüstriyel ürünler ve beslenme: Tıpkı bizlerde olduğu gibi köpeklerimizde de beslenme biçim ve alışkanlıkları değişmektedir. Köpek maması endüstrisi tüm dünyada oldukça büyük bir pazardır. Kalitesiz, ucuz, besin kaynakları niteliksiz ve yüksek oranda koruyucu ve renklendirici ihtiva eden köpek mamaları, ödül ve takviye edici gıdalar köpeklerde kanser riskini yüksek oranda arttırmaktadır.
Sağlıksız çiftleştirmeler: Özellikle kısırlaştırılmamış sokak hayvanları başta olmak üzere, sahipli köpeklerde de görülen ve çiftleşme esnasında cinsel yolla bulaşabilen kanser türleri de dostlarımız için büyük tehdit oluşturmaktadır.