Panislamizm Pantürkizm

Hatta üçü de gelecek için saygıdeğer kültürel miras ve çok önemli dersler de bırakmışlardır. 

Çağımızda ise neo-Osmanlı, Panislamcı, Pantürkçü düşünceler devlet siyaseti olamaz.
Tarihle ilgili her konuda olduğu gibi bu konularda da iki yanlıştan sakınmalıyız: Çağımızın şartlarına bakarak bu akımları tarihte de suçlamak... Ya da tarih romantizmiyle bu akımların çağımızda da devlet siyaseti olabileceğini sanmak!

DEVLETİ SAVUNMAK İÇİN

Evvela bu akımların hepsi savunmacıdır, amaçları devletin varlığını savunmaktır. Son iki asırda bu akımlar uğruna girdiğimiz tek savaş yoktur. Enver Paşa’nın Turan ve İslam hayalleriyle bizi savaşa soktuğu sanısı safsatadır. İngiliz-Rus ittifakının konularından biri Osmanlı toprakları olduğu için, Alman ittifakıyla kendimizi savunabileceğimiz düşüncesiyle savaşa girildi.
Dr. Mustafa Aksakal’ın “Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi” adlı akademik eseri bu gerçeği belgelerle ortaya koydu. (Bilgi Üniversitesi Yayınları)
Türkiye tarihi uzmanı Prof. Feroz Ahmad da bu gerçeği ifade eder.
Cihat ilan edilmişti, evet... Bakü seferi Turan heyecanını yükseltmişti, evet... Fakat savaşa cihat ve Turan amacıyla girilmemişti. Cihat ve Turan, savaş sırasında İngiliz-Fransız sömürgesi Müslümanları ve Çarlık sömürgesi Türkleri ayaklanmaya yöneltmeyi amaçlayan savaş politikalarıydı.
Rusların Balkanlar’da Slavları, Anadolu’da Ermenileri, İngilizlerin Şerif Hüseyin’i isyana yöneltmeleri gibi.

İSLAM VE MODERNLEŞME

Bu hareketlerin çok önemli bir yönü de modernleşmeci olmalarıdır. Tanzimat’ın amacı din ayrımına dayalı klasik Osmanlı devlet yapısı yerine, modern “Osmanlı vatandaşı” kavramına dayalı bir devlet yapısı oluşturmaktı. Eğitim ve hukuk alanlarında modernleşmemiz Osmanlıcılık düşüncesiyle başladı.
Kemal Karpat Hocamız “İslam’ın Siyasallaşması” adlı büyük eserinde, Abdülhamid’in ve Panislamizm’in savunmacı ve modernleşmeci yönünü ayrıntılarıyla anlatır.
Modern yargı teşkilatı ve usul hukukunda kadın-erkek ve Müslüman-Hıristiyan eşitliği Abdülhamid zamanında yasalaştı.
Hilmi Ziya Ülken Hocamızın “Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi” adlı eserinde “modernist İslamcılar” hakkında ayrıntılı bilgi vardır.
Bütün amaç devletin varlığını savunmaktır.

GELECEĞE MİRAS

Bizde sosyoloji ilminin kurucusu olan Türkçü Ziya Gökalp, “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak” adlı eserinde (1912) bu üç akımı sentezlemeye çalıştı. Amaç yine devletin varlığını savunmaktır. Kırım, Kazan ve Orta Asya’da “Cedidizm” (Yenilikçilik) olarak aydınlar arasında gelişen Pantürkizm akımı da özünde modern eğitim hareketiydi.
Niye siyasi alanda başarılı olamadılar?
Tarihçi Şükrü Hanioğlu’nun deyişiyle “milliyetçilikler çağında çokuluslu bir anokronik devlet” olarak imparatorluğun devamı mümkün değildi de ondan.
‘Pan’ akımları bu yüzden başarısız oldu fakat bize büyük miras bıraktılar: Abdülhamid’in İslamcılık siyasetinin yarattığı potansiyeli Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele’de hem halkın harekete geçirilmesi hem bilhassa Hint Müslümanlarının İngiltere üzerinde ağır baskı uygulaması için seferber etti.
Osmanlıcı ve Türkçü akımların modern hukuk ve modern eğitim alanında yarattığı birikim Cumhuriyet’e temel oldu.

İDEOLOJİ DEĞİL DİPLOMASİ

Çağımızda ne Panislamizm ne Yeni Osmanlıcılık ne de Pantürkizm devlet siyaseti olabilir.
Arap Baharı bir “parantezi kapattı” ise, ortaya eski Osmanlı coğrafyası da çıkmadı, İslamcı bir coğrafya da çıkmadı.
Başbakan Davutoğlu’nun Al Jazeera TV’de söylediği gibi Suriye politikamıza hiçbir Arap ülkesinin desteği yoktur.
Dış politika ideolojilerin değil, çağımızın diplomatik kavramlarıyla yürütülebilir. AB ve NATO üyesi Türkiye olarak, bütün ülkelerle ve elbette Müslüman ve Türki ülkelerle ilişkilerimizi geliştirmek... İçişlerine karışmamak, kimseye ağabeylik, liderlik yapmaya kalkmadan eşit ülkeler olarak siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerimizi güçlendirmek...