Sigara kaçakçılığının dayanılmaz cazibesi

Emniyetin verilerine göre, 2010 yılının ilk iki ayında yakalanan kaçak sigara da geçen yılın ilk iki ayında yakalanan kaçak sigaranın yüzde 370’i oranında artmış!

VERGİ YÜKSELİNCE

Kaçakçılar; bir kamyon kaçak ya da sahte sigaradan 2 milyon lira kazanç sağlıyorlar. Çünkü perakende satış fiyatı 7 TL olan sigaranın, 5.48 TL’si yani yüzde 78’i vergi!

Başka bir anlatımla fabrika çıkış fiyatı, nakliye ve aracı kârı da dahil toplam 1.52 TL olan sigara, bunun yüzde 461’i olan bir fiyata yani 7 TL’ye satılıyor. Böyle olunca, “sigara kaçakçılığının dayanılmaz cazibesi” ortaya çıkıyor ve kaçak sigara girişinde, adeta patlama yaşanıyor. Nasıl olmasın ki.. Türkiye’de 7 liraya satılan sigara; Rusya’da 1 doların altında. Suriye, Ermenistan, İran ve Irak da 1.29 dolar ile 1.52 dolar arasında değişiyor..

Nitekim Maliye Bakanı Şimşek de bu konudaki soruyu “Sigarada vergi yükselince, kaçakçılık daha cazip hale geldi. Bunun farkındayız” diye yanıtladı.

YÜZDE 20’Sİ KAÇAK TÜTÜYOR

Yılbaşında yapılan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) artışından sonra, sigara pazarının yüzde 20’si kaçağın eline geçti. Kaçağın hortlaması, Maliye’nin vergi geliri hedeflerini de alt üst etti. Kaçağın her yüzde 10’luk diliminde 1.7 milyar liralık vergi kaybı oluşuyor. Buna göre, yüzde 20’lik dilimde 3.4 milyar liralık bir vergi kaybı söz konusu.

Tabloda da görüldüğü gibi, 2009 yılında sigaradan 11.5 milyar lira ÖTV tahsil eden Maliye, 2010 yılı için çıtayı çok yükseklere koyarak, yüzde 42.2 artışla 16.4 milyar TL ÖTV tahsil etmeyi hedefledi. Bu tutarın, KDV’si ile birlikte 20.3 milyar liraya ulaşması öngörüldü. Ancak kaçak oranının yüzde 20’lere tırmanması, hedefin tutmasının çok zor olacağını gösteriyor.

Sigarada verginin yüksek olduğu ülkelerden İngiltere’de, yüzde 17 oranındaki kaçak sigaranın yarattığı kayıp 2,2 milyar pound olarak hesaplandı (HM Revenue & Costoms  Measuring Tax Gaps, 2009). İrlanda’da Maliye Bakanı 2010 bütçesini sunarken, sigara kaçakçılığını artırdığı için tütün ürünlerinde vergi artışı yapılmayacağını açıkladı. İsveç Maliye Bakanı da tütün ürünlerindeki vergi artışının, kaçakçılık nedeniyle vergi kaybı yarattığını belirtti.

HATALI YÖNTEM

Hayatında hiç sigara içmeyen hatta çocuklarına da tek vasiyeti “sigara içmeyin” diyen biri olarak,  sigaradaki vergi yüksek vergi artışını, hatalı bir yöntem olarak görüyorum. Sigaranın vergisine dolayısıyla sigaraya yapılan yüksek zam, sigara içmeyi bıraktırmıyor. Kaçak ya da sahte sigara piyasasını canlandırıyor. Kayıt dışılık giderek artıyor. Tüketicilerin bir kısmı da bir alt düzeydeki sigaraya yöneliyor. Sonuçta vergiler azalıyor.

Sigarayı bıraktırmak için, vergileri artırmaya değil eğitime önem vermek gerekiyor. Örneğin ABD’de ciddi bir eğitim başlatıldı ve sonuçta sigara içenlerin sayısı azaldı.

Devletin görevi tek başına vergi toplamak değil. Suçun oluşumuna da engel olması ve halkın sağlığına zararlı, karbon monoksit oranı yüksek sahte sigaraların Türkiye’ye girişini engellemesi, kaçak ve sahte sigara ile ilgili cezaları ağırlaştırması gerekiyor.