Radyoterapide yeni tedavi alternatifleri

Cyberknife, Stereotaktik radyocerrahi (SRS) ya da radyoterapi (SRT) (ışın tedavisi) yapabilen yeni teknoloji bir cihazdır. SRS ya da SRT, hastada uzaysal koordinatların belirlenmesinden sonra hastalığın ya da hedefin yok edilmesi, küçültülmesi, büyümesinin durdurulması anlamına gelmektedir. SRS aslında uzun yıllar beyindeki lezyonların tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Gammaknife denilen cihazla uzun yıllardır bir deneyim elde edilmiştir. 1990’lardan sonra bilgisayar teknolojisinde ve görüntüleme yöntemlerinde meydana gelen hızlı değişim beyinde uygulanan tedavilerin beyin dışındaki vücutta uygulanması görüşünü ortaya çıkarmıştır.

90’LARDA GELİŞTİRİLDİ

Vücuttaki diğer hedeflerin SRS ile tedavisi ise solunum nedeni ile hem normal dokuların, hem de yok edilmesi istenen hedeflerin tedavi sırasında hareket etmesi nedeni ile işi zorlaştırmaktaydı. İşte “Cyberknife” bu amaç için bir beyin cerrahı olan Dr. John Adler tarafından 1990 ların başından itibaren geliştirilen ve 2000’li yıllarda kullanılmaya başlanan bir cihazdır. Biz de bugun köşemizde konunun uzmanı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Cengiz’i konuk ettik. İşte bu hafta sizlerden gelen sorular doğrultusunda Cyberknife nedir, Radyoterapide nerelerde kullanılır, tedavi başarısı cerrahi tedavi kadar iyi midir, en çok hangi tumorlerde kullanılır ve tümoru nasıl yokeder gibi merak edilenleri sorduk, Dr. Cengiz de cevapladı.

Öncelikle nedir bu CyberKnife, biraz anlatır mısınız?

CyberKnife, kelime anlamı olarak robotik bıçak demektir. Robotik bir kol üzerine yerleştirilimiş ışın cihazı olan lineer akseleratör ve ek görüntüleme sistemleri ve bilgisayar teknolojisinin entegre edildiği sistemlerden oluşmaktadır. Cihaz, 1950’li yıllarda geliştirilmiş olan gamaknife cihazının çalışma prensipleri dikkate alınarak, bilgisayar ve robotik sistemler entegre edilerek, Stanford Üniversitesinde geliştirilmiştir. Dünyada yaygınlaşmaya başlaması 2000’li yılların ortalarından itibaren olmuştur.

MİLİMETREDEN DAHA HASSAS

Tüm vücutta milimetreden daha hassas doğrulukla kanser tedavisi yapmak için tasarlanmış radyoterapi ve radyocerrahi sistemidir. Cihaz hasta etrafında serbestçe hareket ederek bir çok farklı açı ve bölgeden odaksal olarak, beyin ve vücuttaki kanserli bölgeleri yüksek dozlarla tedavi edilebilmektedir. Bu işlemi yaparken tumor çevresinde bulunan kritik organları ve yapılara zarar vermemesi veya çok az radyasyon vermesi en önemli avantajıdır.

Peki en çok hangi kanserlerde kullanılmaktadır?

Beyin tümörlerinin bir kısmının tedavisinde, omurga yerleşimli bazı tümör ve lezyonların tedavisinde de dünyada sıklıkla kullanılmaktadır. Beyin yerleşimi dışında şu anda dünyada, çok popüler olarak ameliyata uygun olmayan erken evre akciğer kanserleri tedavisinde çok başarılı sonuçlar alınmaktadır. Erken evre prostat kanserinde de oldukça başarılı sonuçlar bildirilmektedir. Ameliyata uygun olmayan pankreas kanserinde ve karaciğer tümörlerinde kullanılabilmektedir.

BİRÇOK TÜRDE UYGULANIYOR

Uygun olan baş-boyun kanseri tedavisinde, özel bazı durumlarda jinekolojik kanserler ve kolorektal kanserlerin tedavisinde de gündeme gelebilmektedir. Ayrıca nüks etmiş, daha once ışın tedavisi almış birçok farklı kanser türünde uygulanabilmekte ve nisbeten iyi sonuçlar bildirilmektedir. Yine sınırlı sayıda metastaz yapmış (kan veya lenf yoluyla başka organa yayılmış) olan tümörlerin metastaz bölgelerine uygulanabilmektedir ve dünya tıp literatüründe standart tedavilere göre üstünlüğünü gösteren çalışmalar mevcuttur.

Hangi kanserlerde birinci seçenektir yani cerrahiden daha önce tercih edilir?

Son yıllarda dünya çapında yapılan çalışmalarla, birebir kıyaslama olmamasına rağmen ameliyata yakın sonuçlar alınan kanser türleri erken evre akciğer kanserleri, erken evre prostat kanserleri ve bazı iyi huylu beyin tümörleridir. Özellikle durumu ameliyat olmaya elverişli olmayan, anestezi alamayan, cerrahinin riskli olduğu, ameliyat olmak istemeyen hastalar üzerinde yapılan çalışmalar yukarıda bahsedilen durumlarda ameliyat kadar başarılı sonuçlar bildirmektedir. Erken evre Akciğer kanserli hastalarda hastalığın tamamen iyileşme ihtimali yüzde 90’lara ulaşmaktadır ki, bu oran cerrahi tedaviye eşittir. Yine aynı şekilde prostat kanserinde de hastalığın evresine ve durumuna bağlı olmakla beraber başarı oranları yüzde 90’ların üzerine ulaşmaktadır. Bu oranlar da yine cerrahi tedavilerin başarı oranlarından daha az değildir.

Kanser dışı hangi hastalıklarda uygulama söz konusudur?

Kanser dışında özellikle beyin ve omurgaya yerleşmiş bazı hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Özellikle arteriovenöz malformasyon denen damar yumaklanması, bazı epilepsi türlerinin tedavisinde, trigeminal nevralji gibi bazı fonksiyonel hastalıkların tedavisinde kullanımı mevcuttur.

Tüm vücutta kullanılır

GamaKnife’tan temel olarak, teknolojisi farklıdır. Sistemlerin altta yatan düşünceleri aynıdır. GamaKnife tedavisi sadece beyin lezyonlarına uygulanabilmektedir ve uygulaması sırasında hastaya cihazda sabitlemek için çerçeve takılması gerekmektedir. Bu çerçevenin lokal anesteziyle hastanın kafa kemiklerine çiviyle tutturulması gerekmektedir. CyberKnife’ta bu çerçeveye gerek olmamakta, bunun yerine hasta konforunu bozmayan plastikten yapılan özel maskeler kullanılmaktadır. CyberKnife, beyin lezyonlarının yanı sıra tüm vücut bölge lezyonlarının tedavisinde kullanılabilmektedir. Beyin lezyonlarının tedavisinde her iki cihazın tedavi başarısı aynıdır. Birbirlerine üstünlükleri bulunmamaktadır.

Daha pratik ve hızlı

Son yıllarda gelişen teknolojiyle beraber birçok radyoterapi cihazına bazı ufak eklemelerle bu tür odaksal (stereotaktik) tedavileri yapmak mümkün olmuştur. Normal ışın tedavisinde kullanılan Lineer Akseleratör cihazlarına bazı eklemeler ve değişiklikler yapmak suretiyle bu tedaviler yapılabilmektedir. GamaKnife ve CyberKnife sistemleri, odaksal tedaviler için üretildiklerinden, hasta tedavileri, hem çalışan personel hem de hasta açısından daha pratik ve hızlı olmaktadır. CyberKnife’ın diğer bir avantajı, tedavi sırasında görüntüleme yaparak, hasta hareketini ve tumor hareketini dikkate alan ve düzeltmelerle tedaviyi tamamlamasıdır.

ÖNÜMÜZDEKİ HAFTA VARİS NEDİR

Önümüzdekiİ hafta konumuz, varislerde güncel tedavi yöntemleri. Varis nedir, nasıl teşhis edilir, risk altında olan kişiler ve meslek grupları var mıdır? Konuyla ilgili tüm merak edilenleri konunun uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Uncu ile konuşacağız. Sizler de sorularınızı hafta boyunca bana jineklinik@senolkalyoncu.com adresinden ulaştırabilirsiniz.