Erken tanı önem taşıyor

Sevgili okurlar bu hafta konumuz lenfödem. Hücrelerimiz bir sıvı ortamında bulunmaktadır. Hücrelerin içinde bulunduğu bu sıvıya lenf sıvısı adı verilir.
Lenf sıvısının vücuttaki dolaşımını lenf kanalları sağlamaktadır. Lenfatik sistemde, kan dolaşım sisteminde olduğu gibi, dolaşımı kolaylaştıracak kalp ve atardamar benzeri bir mekanizma yoktur. Bunun yerine, lenf sıvısının, lenf kanalları üzerindeki dolaşımı kas hareketleri ile (günlük yaşantımızdaki hareketlilik) ile sağlanır. Şayet vücutta biriken lenf sıvısı miktarı, lenfatik sistemimizin taşıyabileceğinden fazla olursa lenfödem oluşur. Bu erken tanı ve tedavi gerektiren hastalığı sizlerden gelen sorular doğrultusunda Hacettepe Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Doktorlarından Prof. Dr. Pınar Borman ile konuştuk.

- Öncelikle lenfödem nedir?
- Lenfödem, lenf sıvısının dolaşımındaki yetersizlik yüzünden dokular arasında proteinden zengin sıvı birikimine bağlı olarak şişlik ve ilerleyen dönemlerde etkilenen dokularda kronik inflamasyon ve dokularda sertleşme ile cilt üzerinde değişikliklerin görüldüğü bir durumdur. Genellikle kollarda veya bacaklarda şişme ile karakterizedir ancak yüz, boyun, karın ve genital organlarda da lenfödem gelişebilir.

- Lenfödemin nedenleri nelerdir? Hangi durumlarda gelişebilir?
- Lenfödem primer ve sekonder nedenlere bağlı olabilir. Primer nedenler arasında doğumsal herediter olarak görülebilir. Doğumsal olarak da erken çocukluk veya geç ergenlik dönemlerinde yüz, kol, bacak veya karın gibi bölgelerde lenfödem görülebilir. Ailede bu durum var olabilir veya olmayabilir. Ancak daha sıklıkla sekonder nedenlere bağlı gelişmektedir. Bu nedenler arasında kanser tedavileri, yaralanmalar, enfeksiyonlar, aşırı şişmanlık, aşırı varis oluşumu ya da lipödem gibi nedenler sayılabilir. Ülkemizde lenfödemin nedenleri arasında en fazla kanser cerrahileri dikkat çekmektedir. Özelikle meme kanser cerrahileri sonrasında kolda ve gövde yarısında görülebilmektedir. Sadece meme kanseri değil, karın içi organ veya yumurtalık ya da rahim kanserine bağlı ameliyatlardan sonra da gelişebilmektedir. Kanserli hastalarda erken tanı ve gelişmekte olan tedavi yöntemleri ile sağ kalım oranları ve süreleri artmıştır. Bu süreçte cerrahi tipi, çıkarılan lenf nodu sayısı, kemoterapi, radyoterapi bölgesi ve radyoterapi dozuna da bağlı olarak değişen derecelerde lenfatik sistemin taşıma kapasitesi bozulabilmekte ve lenfödem erken dönemde veya tedaviden yıllar sonra gelişebilmektedir.

HER ŞİŞLİK LENFÖDEM DEĞİLDİR

- Peki her şişlik (ödem) lenfödem midir?
- Özellikle alt ekstremite yani bacaklardaki her şişlik lenfödem olmayabilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanlarının yapacağı detaylı anamnez alma ve muayene ya da gerekli görülürse görüntüleme yöntemleri ile ayırıcı tanı yapılıp varsa lenfödem tanısı konabilir. Bacaklardaki şişlikler; kalp hastalıklarına, toplardamar yetersizliklerine, toplardamarda pıhtı oluşumuna, lipödem denilen yağ dokunun yapısal bozukluğuna, endokrin hastalıklar ya da felç dolayısıyla hareket kaybına bağlı gelişebilir. Bu açılardan her şişlik lenfödem olmayabilir.

- O zaman lenfödem hangi bulgularla kendini gösterir?
- Erken dönemlerde kol veya bacaklarda rahatsızlık, ağırlık hissi, şişlik hissi, giysilerin ayakkabıların veya takıların o tarafta sıkması, gibi belirtilerle kendini gösteren lenfödem erken dönemde tedavi edilmezse etkilenen dokularda bağ dokuda artış, yağ dokuda proliferasyon ile sertleşmelere, cilt ve cilt altında kalınlaşmalara, şişliklerin artmasına ve ciltte hiperkeratoz ve papillom gibi deri değişikliklerine yol açmaktadır Yine tedavi edilmeyen lenfödem durumları selülit, erizipel veya lenfanjit gibi enfeksiyonlara yol açıp hastaneye yatmayı gerektiren tıbbi acil durum oluşturabilmektedir. Tüm bu durumlar yaşam kalitesini negatif etkileyen fiziksel ve psikolojik sonuçlar doğurur. Ekstremitelerde ağırlık hissi, uyuşukluk, eklem hareket açıklığında kısıtlılıklar, fiziksel olarak kol veya bacak fonksiyonlarında bozulmalar, günlük yaşam aktivitelerinde ve giyinmede zorluklar gelişebilir. Ayrıca vücut imajlarında bozulma yüzünden özgüvende azalma, duygu-durum bozuklukları kliniğe eşlik edebilir. Kozmetik problemlerin yanında psikososyal durum, fonksiyonel durum ve dolayısıyla hastanın tüm yaşam kalitesi olumsuz yönde etkilenebilir.

- Lenfödem nasıl tedavi edilir? Hastalar nereye başvurmalıdır?
-Lenfödem tedavisinde primer olarak birbiri içine geçen 2 fazdan oluşan Kompleks Dekonjestif Terapi (kombine boşaltıcı tedavi)en iyi tedavidir. Bu konuda özel eğitim alan lenfödem uzmanları tarafından uygulanabilen ‘Kompleks Dekonjestif Terapi’deki amaç, biriken sıvıyı, şişliği, cilt değişikliklerini azaltmak, mobilite ve eklem hareket açıklığını korumak, enfeksiyonları önlemek, kozmetik görünümü iyileştirerek yaşam kalitesini arttırmaktır. Bu açıdan hastalar tanı ve tedavi için fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanlarına başvurmalıdır. Bunun dışında cerrahi tedaviler, uygun seçilmiş hastalarda diğer tedavilerle birlikte pnömotik kompresyon pompaları ve kinezyo bantlama yöntemleri tedavide uygulanabilir. Kompleks dekonjestif terapideki Faz 1 aktif tedavi fazıdır ve günlük tedavilerden oluşur. Cilt, tırnak bakımı, günlük yaşamında dikkat edilmesi gereken konularla ilgili eğitim, elle yapılan özel bir drenaj masajı, özel kısa gerim bandajları ile yapılan çok tabakalı bandajlama, egzersiz ve kendine bakım eğitimlerini kapsayan bu dönem yaklaşık 3 hafta sürer.

PINAR BORMAN KİMDİR

TED Ankara Koleji ve Atatürk Anadolu Lisesini bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesine girdi ve 1992’da tıp doktoru olarak mezun oldu. Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalında uzmanlık eğitimini 1998’de tamamladı. 2003 yılında doçent oldu, 2011 yılında Algoloji yan dal uzmanı ünvanını aldı. 2012 yılında profesör olan Dr Borman 2009 yılından beri lenfödem hastalığı ile ilgilenmektedir. Chicago Norton School of Lymphatics programında üst ve alt ekstremite ile baş boyun lenfödem tedavisi eğitimini alarak 2012’de sertifikalı lenfödem uzmanı oldu. Kas iskelet sistemi ile ilgili problemlerde ve lenfödemde kinesiotaping tedavileri yapan Dr Borman 2013 yılında sertifikalı kinesiotaping uzmanı (CKTP) ünvanını aldı. Halen Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde öğretim üyesi olarak görevini sürdüren Dr Borman birçok ulusal ve uluslararası dergi danışma kurulunda görev yapmaktadır ve Anadolu Lenfödem Derneği başkanıdır.

ÖNÜMÜZDEKİ HAFTA

Sevgili okurlar önümüzdeki hafta konumuz bel fıtığının cerrahi tedavisinde yeni bir yöntem olan tam kapalı bel fıtığı ameliyatı (Perkütan Endoskopik Lomber Diskektomi). Tam endoskopik bel fıtığı cerrahisi: küçük bir cilt kesisinden bir kanül kullanılarak, disk mesafesine ulaşmayı ve özel bir kamera sistemi (Endoskop) ile fıtığın cerrahi olarak çıkarılmasını sağlayan bir cerrahi tekniktir. Hastalar ameliyathaneyi ağrısız bir şekilde terk eder, aynı akşam yürür ve genellikle aynı akşam taburcu olur. Ağır iş dışında işe dönüş 3 ile 5 gündür. Bu önemli konuyu önümüzdeki hafta Ankara Bayındır Hastanesi doktorlarından Ortopedi Uzmanı Doç.Dr.Oğuz Karaeminoğulları ile konuşacağız.Sizler de hafta boyunca sormak istediğiniz soruları skalyoncu@hotmail.com adresinden bana iletebilirsiniz.