Bugün ‘Dünya Lenfödem Farkındalık Günü’

“Lenfödem”, halk arasında “fil hastalığı” olarak bilinir. Hastalığın kısaca tanımı şudur:
“Lenf sıvısının dolaşımındaki yetersizlik yüzünden dokular arasında proteinden zengin sıvı birikimine bağlı olarak şişlik ve ilerleyen dönemlerde etkilenen dokularda kronik yangı, dokularda sertleşme ile cilt üzerinde değişikliklerin görüldüğü bir durumdur.”
Daha önceki yazılarımda da belirtmiştim. Maalesef COVID-19 salgını döneminde çoğu kanser hastaları tedavi hizmetlerine ve kontrollerine gitmekte zorluk çekti. Bu zor dönemde Ankara Şehir Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon(FTR) Hastanesi’nde ise lenfödem hastalarının tanı ve tedavileri hiç aksamadan devam etti.
Bugün, 6 Mart Dünya Lenfödem Farkındalık Günü. Lenfödem hastalarının bu konuda eğitimli fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimlerine başvurmaları büyük önem taşıyor.
İşte ben de bu yüzden Ankara Şehir Hastaneleri FTR Uzmanı Prof. Dr. Pınar Borman’dan lenfödem(fil hastalığı) ile ilgili aldığım önemli bilgileri siz okurlarımızla paylaşmak istedim. Özetle şunları anlattı:



ERKEN TANI VE TEDAVİ ÇOK ÖNEMLİ

Lenfödem, ülkemizde en çok kanser cerrahilerine veya radyoterapiler sonrasında görülmektedir. Ancak doğumsal olarak ‘beyaz kan’ denilen lenf damarlarının yetersizliği nedeniyle çocuklarda; ayaklarda, kollarda, iç organlarda veya yüzde de ortaya çıkabilmektedir. Erken dönemlerde kol veya bacaklarda rahatsızlık, ağırlık hissi, şişlik hissi, giysilerin ayakkabıların veya takıların o tarafta sıkması gibi belirtilerle kendini gösteren lenfödem ilerlerse; dokularda sertleşmelere, cilt ve cilt altında kalınlaşmalara, şişliklerin artmasına ve ciltte siğilimsi deri değişikliklerine yol açmaktadır. Yine tedavi edilmeyen lenfödem, ağır enfeksiyonlara yol açıp hastaneye yatmayı gerektiren tıbbi acil durum oluşturabilmektedir. Tüm bu durumlar yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen fiziksel ve psikolojik sonuçlar doğurur. Bu yüzden lenfödemin erken tanı ve özellikle de tedavisi çok önemlidir.

FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON

Lenfödem hastaları, hastanelerin fiziksel tıp ve rehabilitasyon polikliniklerine başvurmalıdır. Lenfödem tedavisi; bu konuda eğitimli fiziksel tıp ve rehabilitasyon hekimleri, fizyoterapistler, hemşire, psikolog ve lenfödem cerrahlarını kapsayan multidisipliner bir yaklaşımla tedavi edilmelidir. Lenfödem tedavisinde, birbiri içine geçen ve iki fazdan oluşan kombine boşaltıcı tedavi altın standarttır. Faz 1 aktif tedavi fazı günlük tedavilerden oluşur. Cilt, tırnak bakımı, eğitim, elle yapılan özel bir drenaj masajı, özel kısa gerim bandajları ile yapılan çok tabakalı bandajlama, egzersiz ve kendine bakım eğitimlerini kapsayan bu dönem yaklaşık üç hafta sürer. Faz 2 devam dönemidir ve hastanın yaşamının sonuna dek devam eder. Bu dönem cilt-tırnak bakımı, egzersizlerin devamı yanında, hekim tarafından hastanın şişliğinin durumuna göre reçete edilen bası giysilerinin gün boyunca kullanımı, gerektiğinde özel drenaj masajı, gece bandajlama veya özel gece giysileri ile bu konuda uzman hekim tarafından yapılacak takip vizitlerinden oluşur.”
NOT: Prof. Dr. Pınar Borman, hastaların danışma ve yönlendirme için Anadolu Lenfödem Derneği’nden ve derneğin www.lenfodemdernegi.org.tr adresinden bilgi alabileceklerini de hatırlattı.

BANDAJLAMA SONRASI KIYAFET GİYMEKTE ZORLANIYOR MUSUNUZ?

Lenfödem yani fil hastalığının tedavi kısımlarından biri de “bandajlama” dönemi. Mesela bacaklarında ya da kollarında şişliği olan hastalar, tedavi sırasındaki bandajlama nedeniyle ayakkabı gibi bazı kıyafetlerini giymekte zorlanıyor. Bu konuyu hatırlatarak Prof. Dr. Pınar Borman’a, “Var mı bir yenilik veya hastalar için kolaylık?” diye sordum. Bazı markalar, hastalara büyük konfor sağlayan yeni bandajlar piyasaya sürmüş. Tabii bunların detayını doktorunuzdan da alabilirsiniz. Ancak ben size yine de Prof. Dr. Pınar Borman’ın anlattıklarından bir özet geçeyim:
* Son yıllarda çok tabakalı bandajlarla aynı etkinliği gösteren ve oldukça ince olan(sadece iki tabakadan oluşan) ve lenfödem uzmanları tarafından uygulanan bandaj ile hastalara daha konforlu, daha fonksiyonel bir tedavi imkânı sunulmaktadır.
* Hastanede aktif dönemde yapılabilen çok tabakalı bandajlamaya gelemeyen veya bunu tolere edemeyen hastalarda bandaj etkisini gösteren, her ölçüye göre ayarlanabilen, hastanın kendisinin rahatlıkla giyebildiği velkrolu özel bası giysiler de önemli yenilikler arasında sayılabilir.
* Bunun dışında hastanın idame dönemde yapması gereken self-bandajlama özel beceri gerektirmekte ve hastalar ya da aileleri bunu yapmakta zorlanmaktadır. Çok tabakalı bandajlama etkisi gösteren ve hasta tarafından kolayca uygulayabilen kompresyon bandaj sistemi piyasada bulunmaktadır.
* Diğer bir yenilik de özellikle bacaklarda görülen ve varislerle beraber olan lenfödemde kullanılan gelişmiş kompresyon pompalarıdır. Eskiden az kanallı ve gövde aparatı olmayan pnömatik kompresyon pompaları sıvının genital bölgelere veya gövdede birikmesine neden olmaktaydı ve yan etkilere yol açmaktaydı. Son yıllarda kompüterize kalibreli bölme basınçlarının hastaya göre ayarlanabildiği ve özel bölmelerle sıvının yönlendirilebildiği ve lenf damarlarının gelişimi konusunda olumlu etkiler sağlayan özel sistemler geliştirilmiştir. Hasta ve ailesine özel eğitimle evde de uygulanabilen bu pompa sistemleri tedavilere ek fayda sağlamaktadır.