Koronodan Önce (K.Ö.)-Koronodan Sonra (K.S.)

Artık pek çok olay Koronodan Önce (K.Ö.), Koronodan Sonra (K.S.) olarak tarihlendirilecek. Örneğin, “K.Ö. 2019 yılında 80 dolar olan petrolün varili K.S. 2020 yılında 20 dolara çakıldı” diye ekonomi tarihçileri yazacak. Ya da, “K.Ö. 2019’da Türkiye’ye 54.5 milyon turist geldi. K.S. 2020’de ise bu rakam 50 bin oldu” gibi haberler okuyacağız. Bugünleri en iyi özetleyen yazılar ise şöyle olacak:
“K.Ö. Aralık 2019’da mevsim normallerinin üzerinde seyreden hava sıcaklıkları İzmirlileri sokağa dökmüştü. Kafeler, restoranlar dolup taşmış, kış ortasında bahar keyfi yaşayan İzmirliler güle oynaya güzel havaların tadını çıkarıyordu. K.S. Nisan 2020’de ise bahar tüm cömertliğiyle çiçeklerini, kokularını doğaya salarken insanlar evlerine saklanmış salgının geçmesini bekliyordu.”
Bilim kurgu filmlerinin gerçek olduğu günlerde yaşıyoruz. Yeryüzünü esir alan bir virüs geçen hafta itibariyle dünyada 3 milyona yakın insanı ölümle yüz yüze getirip yaklaşık 300 bin kişinin canını aldı. Bu sayıların nereye gideceği henüz belli değil.
İnsanlığın hastalığa yakalanmayan bölümü ise çöken dünya ekonomisinin enkazı altında kaldı. Birleşmiş Milletler açlık tehlikesi uyarısı yaptı. Bazı ülkelerde ekmek kuyruğuna girenler, “Salgından değil, açlıktan öleceğiz” diye feryat ediyor.
Ekonomilerin toparlanması salgının seyrine bağlı olacak. En büyük umut aşının bulunup kısa sürede insanlığının tamamına ulaşmasında. Böylece sosyal mesafe yasağı azalıp üretim ve tüketim artacak. Bakın senaryolar nasıl:

V-TİPİ
Virüs, Avrupa ve ABD’de mayıs gibi temizlenir. Sosyal mesafe kuralları esnetilir. Bastırılmış talep para politikalarıyla canlandırılır. Fabrikalar ve işyerleri yavaş yavaş çalışmaya başlar. Hükümetlerin işçi çıkarmayı yasaklaması işsizliği önler. Ekonomi 2021 başında kriz öncesi seviyesine gelir. Ancak Çin’e bakıldığında bu senaryo zor görülüyor.

U-TİPİ
Virüs, hazirana kadar temizlenemez. Sosyal mesafenin gevşemesi zaman alır. Fabrika ve işyerlerinin eski kapasitelerine dönmesi gecikir. Herkes eski işine dönemediğinden tüketiciler alışveriş yapmak, restoranlara gitmek için acele etmez. Ekonomi nihayet iyileşme yoluna girer ama 2020 sonu ve sonrasında...

L-TİPİ
Virüs yayılmaya devam eder, haziran sonrası bile sosyal mesafe kuralları sürer. Tüketici harcamaları kısar, evinde oturup tatile çıkmaz. Biriken borçların ödenmesinde sıkıntı yaşanınca iş dünyası geri ödeme krizi ve iflas sarmalına girer.

W-TİPİ
Salgın durdurulur. Sosyal mesafe önlemleri gevşer. Gevşeme olunca virüs geri döner. Kısıtlama ve işyeri kapatmaları yeniden başlar. Canlanan ekonomi yine durgunluğa girer. Bu senaryoya göre yılın üçüncü çeyreğinde eylülde virüs dönerek ekonominin çift dip yapmasına neden olabilir.

ÇOK YAVAŞ
Sosyal mesafe sınırlamaları dikkatli gevşetildiğinden harcamalar eskisinden çok yavaş artıyor. Üretim 2021 yılında kriz öncesi seviyesinin altında kalıyor. İnsanlar fazla harcama ve tatil yapamıyor. Ülkelerin milli gelirleri 2019’daki seviyelerine ancak iki yıl sonra ulaşabiliyor.