Vefat sayılarını Avrupa ile kıyaslarsak

Dün bu egzersizi tekrarladığımda karşıma çıkan tabloyla ilgili gözlemlerimi ana başlıklar altında şöyle özetleyebilirim:

Öncelikle, günlük test sayısı 200 bin eşiğine yaklaşırken, ‘pozitif’ çıkma oranının ‘vakalar’da genellikle yüzde 17 bandına oturduğu gözleniyor. Test sayısı arttıkça vaka sayısı da buna paralel bir şekilde yukarı çıkıyor. Geçen hafta 4 Aralık Cuma günü 194 binin üstünde test yapılmış ve 32 bin 736 vaka (en yüksek) tespit edilmiştir. Ertesi gün toplam test sayısı 178 bine düştüğünde vaka sayısı da 31 bin 896’ya gerilemiştir.

Temel göstergelerin önemli bir bölümünde artış yönelişinin sürdüğünü söyleyebiliriz. Örnek vermek gerekirse, haftalık ortalamada günlük yeni vaka sayısı yaklaşık olarak 29 binden 31 bine çıkmıştır. 23 Kasım’da başlayan bir önceki hafta toplam 1.200 vatandaşımız vefat ederken, 30 Kasım’da başlayan geçen hafta kayıp sayısı 1.342’ye çıkmıştır.

AĞIR HASTA SAYISINDAKİ ARTIŞA DİKKAT

Asıl düşündürücü rakam ‘ağır hasta’ sayısındaki artıştır. 23 Kasım haftasının sonunda 29 Kasım’da ağır hasta toplamı 5 bin 11’e yükselirken, geçen hafta sonunda önceki gün bu sayı 5 bin 805’e çıkmıştır.

Kasım ayının büyük bir bölümünde göstergelerin hepsi katlanarak yükselmiştir. Örneğin, 1 Kasım tarihinde 2 bin 106 yeni belirtili ‘hasta’ açıklanırken, 1 Aralık tarihinde 6 bin 101 hasta sayısı duyurulmuştur. Yani bir ay içinde üç kat bir artış var. 1 Kasım’da 2 bin 177 ‘ağır hasta’ varken, 1 Aralık’ta bu sayı 5 bin 303’e yükselmiştir. Yaklaşık 2.4 katı bir artış söz konusu. 1 Kasım’da 74 kişi vefat etmiş, 1 Aralık’ta ise 190 kişi. Bu göstergedeki artış 2.5 kattır.

Geçen hafta gözlediğimiz yeni bir durum, bazı göstergelerdeki artış hızının önceki haftalar kadar sert olmamasıdır. Bir başka deyişle, bazı göstergelerdeki ikiye, üçe katlanma eğilimi yavaşlamıştır. Ancak böyle olması artış yönelişinin durduğu anlamına gelmiyor. Çizginin ucu hâlâ yukarı dönüktür.

Geçen hafta başı açıklanan ikinci dalga önlemlerin bir bölümünün ne şekilde sonuç vereceğini muhtemelen bu hafta sonuna doğru görebileceğiz. Özellikle hafta sonunda iki gün sokağa çıkma yasağının etkisi ancak önümüzdeki günlerde anlaşılabilecektir.

BAKANLIK AYRINTILI RAPORLARI AÇIKLAMAYI DURDURDU

Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın açıklamalarından öğrendiğimiz, geçen hafta vakaların İstanbul’da yüzde 25 gibi bir oranda gerilemesine karşılık, başka şehirlerde ciddi artışların kaydedilmiş olduğudur.

Koca’nın önceki günkü paylaşımına göre, geçen hafta vakalarda artış Adana’da yüzde 50, Hatay’da yüzde 125, Mersin’de yüzde 50, Samsun’da yüzde 35, Kastamonu’da yüzde 50 oranında olmuştur. Bu artışlar 17 Kasım’da açıklanan ilk dalga önlemlerin İstanbul’da belli bir etki yaratmakla birlikte, bu önlemlerin bazı şehirlerdeki vaka artışlarını baskılamada yetersiz kaldığını gösteriyor.

Ne yazık ki, salgının Türkiye genelindeki yönelişini bir bütünlük içinde görebilecek durumda değiliz. Bunun nedeni, Sağlık Bakanlığı’nın vakaların bölgelere ve yaş gruplarına göre dağılımını ayrıntılı bir şekilde Türkçe ve İngilizce paylaştığı günlük ve haftalık “Durum Raporları”nın yayımlanmasını bir süredir durdurmuş olmasıdır.

Dün akşam saatleri itibarıyla Sağlık Bakanlığı’nın web sayfasında en son 23 Kasım tarihli günlük “Durum Raporu” yer almaktaydı. En son “Haftalık Rapor” ise 19-25 Ekim haftasına aitti. Yani, haftalık rapor bir buçuk aydır güncellenmemiştir bakanlık tarafından. Bu raporlardan vaz mı geçildiği, yoksa raporlama tekniğinde bir değişikliğe mi gidileceği konusunda bir açıklık bulunmuyor. Bu durum salgının seyriyle ilgili ayrıntılı bilgiye erişim ve şeffaflık açısından bir sorun yaratıyor.

AKTİF VAKA SAYILARINDA SIKINTILI TABLO

Bu arada, düşündürücü bir başka durum ‘aktif vaka’ sayılarıyla ilgilidir. 

Günlük yeni aktif vaka sayılarının yüksek bir eşikte  seyretmesi, sağlık sistemi üzerindeki basıncın düzenli bir şekilde artığı anlamına geliyor.

Örnek vermek için geçen pazar gününe ait tablo üzerinden şu tespiti yapabiliriz: İyileşen sayısı (4 bin 11) ile vefat sayısını (195) toplayıp, bunu toplam yeni vaka sayısından (30 bin 402) çıkarttığımızda elde ettiğimiz 26 bin 196 şeklindeki sonuç, günlük yeni aktif vaka olarak sisteme giren rakamı gösteriyor. Bunların içinde 6 bin 93’ü belirti gösteren vakalardır.

Uluslararası alanda sıkça referans alınan ‘Worldometers’ isimli veri tabanı, Türkiye için 25 Kasım’dan sonra açıklanan vaka rakamlarını da dahil ederek toplam aktif vaka sayısını da hesaplıyor. Worldometers’ın vaka, vefat ve iyileşenlerin toplam sayıları üzerinden hesapladığı 381 bin 942 rakamıyla, Türkiye söz konusu kategorideki sıralamada dünyada dokuzuncu geliyor.

Bu arada, yalnızca ‘ağır hasta’ rakamlarını esas aldığımızda (önceki gün 5 bin 805), Türkiye yine Worldometers veri tabanında ABD, Hindistan ve Brezilya’dan sonra dördüncü görünüyordu.

VEFAT SAYILARINDA DİKKAT ÇEKİCİ DURUM

Bu arada, son dönemde Türk kamuoyunda salgın çerçevesinde en çok tartışılan konulardan biri Sağlık Bakanlığı’nın duyurduğu vefat sayılarıdır. Bu sayıların inandırıcılığının sağlık alanındaki meslek kuruluşları ve muhalefet partileri tarafından sorgulandığı ciddi bir tartışma sürüyor.

Bu noktada başka ülkelerle karşılaştırma yoluna gitmek de fikir verici olabilir. Ülkelerin sağlık sistemlerinin kapasitesi ve yetkinliği, ayrıca yaşlıların nüfus içindeki oranı gibi faktörler de bu gibi karşılaştırmalarda kuşkusuz dikkate alınmalıdır. Böyle de olsa nüfus olarak Türkiye’den bir hayli küçük olup, vaka sayısı bazında da gerisinde duran bazı Avrupa ülkelerinin nüfusu 83.1 milyon olan Türkiye’ye yakın vefat sayıları açıklamaları düşündürücüdür.

Türkiye önceki gün (6 Aralık) 30 bin 402 vaka ve 195 vefat duyurmuştur. Bu sayıyı nüfusu 9.6 milyon olan Macaristan’la kıyaslayalım. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) gösterge tablosuna göre, Macaristan 6 Aralık’ta 6 bin 697 vaka üzerinden 169 ölüm rakamı bildirmiştir. Nüfusu 19.4 milyon olan Romanya’da aynı gün 8 bin 72 vaka karşılığında 134 ölüm raporlanmıştır. Nüfusu neredeyse Türkiye’nin yarısı kadar (43.6 milyon) olan Ukrayna’da önceki gün 11 bin 590 vakaya karşılık 167 ölüm duyurulmuştur.

Nüfusu Türkiye’nin biraz üstünde çıkan Almanya’ya (83.9 milyon) bakalım. Almanya’da önceki gün yeni vaka sayısı 17 bin 767, günlük ölüm 255 olarak açıklanmıştır.

Altını çizdiğimiz üzere ülkelerin nüfus yapıları ve sağlık sektörlerinin düzeyi gibi faktörler hesaba katıldığında bile, bu karşılaştırmaların verdiği sonuçlar neresinden bakılırsa bakılsın çok dikkat çekicidir.

...................................................................................................................... 

Sağlık Bakanlığı’nın dün akşam yaptığı son paylaşımda, günlük vefat sayısı ilk kez 200 eşiğini geçerek 203’e çıkmıştır.