Türkiye’nin BRICS’e ‘ortak devlet’ statüsünde katılması tamam, şimdi top Rusya’nın sahasında...

Buna göre Türkiye, başını Rusya, Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan gibi ülkelerin çektiği BRICS’in “üyesi” değil “ortağı” olacaktır.

BRICS üyeleri arasında şekillenen mutabakat çerçevesinde örgüte katılmak isteyen yeni ülkelere artık üyelik değil, yalnızca “ortak devlet” (partner state) statüsü verilecektir. Bu, Türkiye gibi BRICS ile kurumsal işbirliği tesis etmek isteyen diğer ülkelere de uygulanacak olan bir statüdür.

Ancak bütün bu sürecin tamamlanabilmesi için bundan sonraki aşamada Rusya’nın BRICS ülkeleri ile yürüteceği danışmalar beklenecektir.

TÜRKİYE’NİN KATILIMINA ULUSLARARASI ALANDA BÜYÜK MERAK

Türkiye’nin BRICS’e katılımı konusu, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın geçen haziran ayında Çin Halk Cumhuriyeti’ne yaptığı ziyaret sırasında Türkiye’nin bu uluslararası kuruluşla “yeni işbirliği imkanları araştırdığını” açıklaması, hemen ardından Moskova’da Rusya lideri Vladimir Putin’i ziyaret ederek Türkiye’nin BRICS ile “işbirliği niyetini” duyurmasıyla birlikte büyük bir tartışmaya yol açmıştı.

Türkiye’nin bir NATO ülkesi olarak, Batı’nın küresel düzen üzerindeki ağırlığını sınırlamak ve aynı zamanda üyeleri arasında ekonomik işbirliğini geliştirmek üzere yola koyulan BRICS’e ilgi duyması, geçen beş ay içinde uluslararası medyada büyük bir merak uyandırmış, bu konuda sayısız haber, yorum, analiz yayımlanmıştır.

Özellikle geçen eylül ayı başında Türkiye’nin BRICS’e “üyelik için resmen başvuru yaptığı” konusunda Bloomberg tarafından verilen ve Ankara tarafından tekzip edilmeyen bir haberin hemen ardından Putin’in dış politika danışmanı Yuri Uşakov’un Türkiye’nin “tam üyelik için başvurduğunu” duyurması, bu tartışmaları daha da alevlendirmişti.

Buna karşılık Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, geçen ayın sonunda New York’ta yaptığı bir açıklamada BRICS’e yeni “üyelik” talepleri karşısında oldukça mesafeli bir bakış yansıtarak, üyelik yerine “ortak devlet” şeklinde yeni bir format üzerinde durulduğunu duyurmuştu.

ERDOĞAN: ‘BRICS AİLESİYLE DİYALOĞU İLERLETMEKTE KARARLIYIZ’

Geride bırakmakta olduğumuz hafta Kazan’da örgütün dönem başkanı Rusya’nın ev sahipliğinde yapılan BRICS Zirvesi önce tam üye konumundaki dokuz ülkenin, yani Rusya’nın yanı sıra Çin, Hindistan, Brezilya, Güney Afrika, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Etiyopya’nın liderleri ya da onların temsilcilerinin katılımlarıyla gerçekleşti.

Asli üyelerin toplantısının ardından düzenlenen ve “BRICS açılım formatı” olarak adlandırılan ikinci bir toplantıda, örgütle işbirliği yürütmek isteyen başvuru sahibi aday ülkeler asli ülkelerle bir araya geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, BRICS dışından 35 kadar ülkenin temsil edildiği zirvenin bu genişletilmiş bölümüne katılarak bir konuşma yaptı.

Erdoğan, konuşmasında BRICS’in “küresel ticaretin gelişimine, ekonomik büyümeye hizmet ederek daha adil bir küresel düzenin inşasına eşsiz katkılar sunduğunu” belirtti, “Türkiye olarak BRICS ailesiyle diyalogumuzu ilerletmekte kararlıyız” şeklinde konuştu.

PUTİN: ‘BRICS DEĞERLERİNİ PAYLAŞANLARA KAPIMIZ AÇIK’

Putin’in zirve sonunda düzenlediği basın toplantısındaki açıklamaları da BRICS’in geleceğine nasıl baktığını göstermesi bakımından önemliydi. Yeni katılımlar konusu sorulduğunda, Putin “BRICS’in dışarıya kapalı bir formatta olmadığını, BRICS değerlerini paylaşan herkese açık olduğunu” belirtti.

Rusya lideri, bu çerçevede zirve sırasında BRICS’in genişleme potansiyeli konusunu ele aldıklarını belirterek, yeni bir statü olarak “ortak devletler” kategorisinin oluşturulmakta olduğunu söyledi. Buna karşılık, hangi ülkelerin bu kategoriye alınacağı gibi detaylara girmedi.

Zirvenin sonunda yayımlanan “Kazan Deklarasyonu”nda “BRICS ortak devletler kategorisinin oluşturulduğu” resmen duyuruldu.

13 ÜLKENİN ORTAKLIK STATÜSÜ İÇİN ONAY ÇIKTI

Buna karşılık Brezilya basınına bakılırsa, örgütün 9 asli üyesinin kendi aralarında gerçekleştirdikleri zirve sırasında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 13 ülkeye “ortak devlet” statüsü verilmesi konusunda bir mutabakata varılmış bulunuyor.

Brezilya’nın önde gelen haber sitelerinden “Brasil de Fato”nun (BdF) Kazan’dan verdiği bir habere göre, BRICS’e “ortak devlet” olarak kabul edilmeleri kararlaştırılan ülkeler şunlar: Türkiye, Endonezya, Cezayir, Beyaz Rusya, Küba, Bolivya, Malezya, Özbekistan, Kazakistan, Tayland, Vietnam, Nijerya ve Uganda...

BdF, Putin’in danışmanı Uşakov’un ortak yapılacak ülkelerin 13 olan sayısını teyit ettiğini belirtiyor.

BUNDAN SONRAKİ  AŞAMADA RUSYA  ÜYELERLE DANIŞMALAR YÜRÜTECEK

Önümüzdeki yıl BRICS’in dönem başkanlığını da üstlenecek olan Brezilya, örgütün kilit aktörlerinden biridir. Bununla birlikte Brezilyalı bakanın açıklamaları, BRICS’in yeni başvurular karşısında çok aceleci bir tutum içinde olmayacağına da işaret ediyor.

Vieira’ya göre, bundan sonraki aşamada yıl sonuna kadar dönem başkanı olan Rusya yeni katılımlar listesi için BRICS üyeleri ile tek tek istişarelerde bulunacak ve bu istişarelerin ardından “ülkeler açıklanacaktır.”

Brezilya Dışişleri Bakanı, “Eğer açıklamalar bu yıl sonuna kadar olmazsa, o zaman önümüzdeki yıl olur. Sorumluluk da Brezilya’ya geçer” diye konuşmuş.

Bu beyanlar, Türkiye ile BRICS arasında tesis edilecek ilişkinin resmiyet kazanmasında bundan sonraki aşamada, en azından yıl sonuna kadar iplerin Rusya’nın elinde olacağını gösteriyor.

BRICS’DE İKİLİ KADEMELİ YAPI

Buna karşılık, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın geçenlerde Haber Global kanalına yaptığı açıklamaya bakılırsa, usul açısından bundan sonraki aşamada BRICS tarafının (Rusya) işbirliği için niyet beyanında bulunmuş olan ülkeye (Türkiye) davette bulunması gerekiyor.

Sonuçta Türkiye’nin BRICS ile resmi bir ilişki kurma arzusunun nihai sona ulaşması için aşılması gereken bir dönemeç daha bulunuyor.

Bu dönemeç bütün başvuru sahipleri açısından geride kaldığında, önümüzdeki dönemde BRICS içinde “tam üyeler” ve yeni katılan “ortak devletler” şeklinde iki kademeli bir yapının şekilleneceğini söylemek mümkündür.