Sedat Ergin: Demirel Türkmenistan'da aklı Meclis'teki oylamada

Sedat ERGİN

CUMHURBAŞKANI Süleyman Demirel, siyasi serüveninin geleceğini yakından ilgilendiren kritik Anayasa oylamasının bir gün öncesinde Ankara dışında, Türkmenistan'da olmayı tercih etti.

Demirel, dün hükümetten 4 bakanı da yanına alarak, Türkmen doğalgazını Türkiye'ye taşıyacak boru hattı projesi ile ilgili pürüzleri gidermek üzere Aşkabat'a uçtu.

SORULARI GEÇİŞTİRDİ

Gezinin resmi gündemi doğalgaz boru hattı ancak Türkmenistan yolunda uçaktaki bürokrat, işadamı ve gazetecilerin zihinleri başka bir yerdeydi. Herkesin dikkati bugün yapılacak olan ve Demirel'in Çankaya Köşkü'ndeki görev süresinin uzayıp uzamayacağını tayin edecek olan oylamaya çevrilmişti.

Ya Demirel'inki?

Demirel, uçakta gazetecilerle yaptığı kısa sohbette, cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili soruları geçiştirmeyi yeğledi.

Bu arada Türk kafilesinin tüm dikkati cumhurbaşkanlığı seçimine kilitlendiği bir sırada, Orta Asya'da Türkiye'nin önümüzdeki on yıllardaki çıkarlarını yakından etkileyebilecek ‘büyük oyun’da yeni hamleler yapılıyor.

YENİ HAMLELER

Demirel'in Türkmenistan gezisi, bu oyunda çok ilginç bir döneme rastlıyor.

Çeçenistan'daki sertlik yanlısı tutumu ve milliyetçi söyleminin de yardımıyla cumhubaşkanlığına seçilen Vladimir Putin, ilk yurdışı gezisini önümüzdeki Pazartesi günü, dün Demirel'in ayak bastığı Türkmenistan'a yapacak.

Türkiye ve Rusya cumhurbaşkanlarının tam 5 gün arayla Türkmenistan'ın başkentine gelecek olmaları, aslında bu iki ülkenin Orta Asya'daki nüfuz rekabetinin özellikle Putin dönemi ile birlikte daha çekişmeli bir görüntü kazanacağına şimdiden işaret ediyor.

Bu rekabet, Türkmenistan'ın doğalgaz rezervlerine de yönelmiş bulunuyor. Rusya Avrupa pazarına yaptığı doğalgaz satışını sürdürebilmek ve Türkmenistan'la 30 yıllık bir doğalgaz anlaşması yapmak için bu ülkenin cumhurbaşkanı Türkmenbaşı'na bütün gücüyle yükleniyor.

Orta Asya doğalgazının uluslararası pazara çıkışını kendi sınırlarından geçecek bir boru hattı üzerinden sağlamak isteyen Türkiye'nin bu gelişmeye karşı büyük bir memnuniyet duyduğunu söylemek mümkün değil.

İş bu noktada biraz daha karmaşıklaşıyor. Çünkü Türkmenbaşı Rusya ile müzakere ettiği anlaşmayı, Türkiye üzerinden geçecek boru hattı projesi karşısında da bir pazarlık kartı olarak kullanıyor.

Projede şu anki en önemli pürüz ABD'nin ön finansman için daha önce vermeyi vaat ettiği 500 milyon doları ödemekten vazgeçmiş olması. Türkmenbaşı, bu pürüzü gerekçe göstererek yapımcı şirketlerden 2.9 milyar dolarlık proje bedelinin aşağı çekilmesini istiyor.

Sonuçta 2003 yılı başında tamamlanması öngörülen proje, finansman sorunları yüzünden tıkanmış gibi gözüküyor.

TÜRKMENBAŞI'NI İKNA

Demirel'in gezisinin en önemli hedefi Türkmenbaşı'nı ikna ederek bu pürüzleri aşmak.

Nitekim Demirel dün uçaktaki sohbetinde ‘‘Anlaşmaların hepsi yapıldı. Şimdi bütün mesele Türkmenbaşı'nın şirketlere yeşil ışık yakmasıdır’’ diyerek gezinin amacını gizlemedi.

Cumhurbaşkanı sohbet sırasında ‘‘Türkiye Türkmenistan, Azerbaycan ve Gürcistan'a ağabeylik mi yapıyor?’’ şeklinde bir soruya muhatap olunca şu cevabı verdi:

‘‘Biz ağabeylik tabirini sevmiyoruz, onlar da sevmiyor. 4 dost devlet olarak menfaatlerimizi ilgilendiren bir projenin fiiliyata geçmesi için çalışıyoruz.’’

YORUMSUZ İFADE

Tam bu noktada Hürriyet yazarı Ferai Tınç, ‘‘Bu ülkeler cumhurbaşkanlığınızı bu yüzden mi destekliyorlar?’’ diye sordu.

Demirel, ‘‘Hangi yüzden olduğunu bilmiyorum...’’ karşılığını verdi ve ‘‘Uğurlar olsun’’ diyerek gazetecilerin yanından ayrıldı. Yüzünde yorumsuz bir ifade vardı.

Belli ki cumhurbaşkanlığı seçimi tartışmasına girmek istemiyordu.

Biraz sonra kendisine ayrılan uçağın ön bölümüne girdiğimizde de Cumhurbaşkanı'nı bugünkü oylama konusunda konuşturmakta doğrusu pek başarılı olamadık.

YARIN YARINDIR

‘‘Yarın için ne diyorsunuz?’’ diye sorduğumuzda, Cumhurbaşkanı ‘‘Yarın, yarındır’’ dedi ve ekledi:

‘‘Yarın çarşamba...’’

Evet, bugün günlerden çarşamba ve gezi programına göre Cumhurbaşkanı'nı getiren uçak saat 13.45'te Ankara Esenboğa Havaalanı'na inecek.

Programa göre Demirel'in Çankaya Köşkü'ne girişi saat 14.15 olarak gözüküyor.

Bu sırada TBMM Genel Kurulu'nda kendisinin görev süresi ile ilgili görüşmeler başlamış olacak.