24 Haziran analizi (8): Erdoğan İstanbul'da referandumun rövanşını aldı, ancak...

Yazı, 16 Nisan 2017 tarihindeki anayasa referandumunda İstanbul’da ‘hayır’ oylarının ‘evet’ oylarına baskın çıktığını, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın AK Parti döneminde İstanbul’da girdiği bir yarışı -ilk kez- kaybettiğini hatırlatarak, 24 Haziran seçiminin kendisi açısından bir rövanşa dönüştüğünü anlatıyordu.

Bu soruyu yönelttiğimize göre, seçimden sonra yanıtını da vermemiz gerekiyor. Evet, Erdoğan, İstanbul’da  referandumun rövanşını aldı. Ama AK Parti’nin performansı açısından İstanbul’da sandıktan çıkan sonuçların düşündürücü bir tabloya işaret ettiğini de belirtmek gerekiyor.

Hatırlayalım, referandumda İstanbul’da AK Parti-MHP cephesinin yöneldiği ‘evet’ oyları yüzde 48.65’te kalırken, ‘hayır’ cephesinin oyu yüzde 51.35’e çıkmıştı. 

Bu kez AK Parti’nin İstanbul toplamı (yüzde 42.7) ile MHP toplamı (8.3) bir araya geldiğinde ‘cumhur ittifakı’ yüzde 51’e ulaşarak eşiği geçmiştir. İttifak, referandum sonucuna kıyasla 2 puanın üstünde bir artış sağlamıştır.

Ancak AK Parti’nin MHP’nin işbirliğiyle referandum eşiğini aşmış olması, İstanbul’un bütününde 1 Kasım 2015 seçimine kıyasla önemli bir düşüş yaşadığı gerçeğini ortadan kaldırmıyor. İktidar partisinin 1 Kasım seçiminde yaklaşık yüzde 48.8 olan İstanbul’daki oy oranı, 24 Haziran’da yüzde 42.7’ye inmiştir. 

Şöyle de bakabiliriz: 1 Kasım’da 4 milyon 521 bin seçmen AK Parti’ye oy verirken, yaklaşık iki buçuk yıl sonra -kesinleşmemiş rakamlara göre- bu kez 4 milyon 28 bin seçmenin tercihi bu partiye yönelmiştir. Yarım milyona yakın bir azalma söz konusudur. Bu arada, iki seçim arasında İstanbul’da seçmen sayısının 240 bin dolayında arttığını belirtelim. 

İstanbul’un büyük fotoğrafına baktığımızda, Türkiye’nin en büyük metropolünde AK Parti gibi net olarak gerileyen bir diğer parti de CHP’dir. Ana muhalefet partisinin 1 Kasım seçiminde yüzde 30.44 düzeyindeki oy oranı 24 Haziran’da yüzde 26.73’e gerilemiştir. Aradaki fark 3.34 puandır. Yaklaşık 280 bin dolayında bir kayıp söz konusudur İstanbul’daki CHP oylarında. 

CHP, İstanbul’da en yüksek orandaki düşüşleri, bu ilde en kuvvetli olduğu Beşiktaş (yüzde 9.62) , Kadıköy (7.72), Şişli (7.02), Bakırköy (8.13) gibi ilçelerde yaşamıştır. Bu ilçeler hem HDP hem de İYİ Parti’nin anlamlı artışlar kaydettiği merkezler olarak göze çarpıyor. 

MHP, İstanbul’da büyük ölçüde yerinde saymış; bazı ilçelerde sınırlı artışlar, bazı ilçelerde ise sınırlı düşüşler kaydetmiştir. Dikkat çeken bir durum, AK Parti cephesinde en sert düşüşlere sahne olan bir iki ilçede (örneğin Sultanbeyli, Arnavutköy) MHP’nin kendi ölçülerinde daha yüksek bir artış oranı yakalamasıdır: Yüzde 5.39 ve 3.57 gibi...

İstanbul’da kazançlı çıkan iki parti yüzde 8.13 oyla İYİ Parti, diğeri ise 2.25 puanlık artışla yüzde 12.53 oranına gelen HDP’dir. SP de İstanbul’da 1 Kasım’a kıyasla yüzde 0.8’den yüzde 1.51’e yükselmiştir.

AK Parti’nin performansını değerlendirirken altını çizmemiz gereken durum, iktidar partisinin İstanbul’un ilçelerinin tümünde oy kaybına uğramış olmasıdır. Oy kaybı, oran olarak Sultanbeyli (yüzde 9.76), Arnavutköy 

(8.96) Esenler (8.73) gibi AK Parti’nin kalesi kimlikleriyle bilinen periferideki ilçelerde genellikle daha yüksek düzeylere çıkmaktadır. 

Gerileme oranı dikkat çeken diğer ilçeler arasında Pendik (8.49), Tuzla (8.79), Kağıthane (8.44) ve Ümraniye’yi (7.44) sayabiliriz. AK Parti, bu ilçelerde ülke genelindeki yaklaşık 7 puanlık düşüşünün de altındadır.

Şehir merkezinde AK Parti’nin güçlü olduğu ilçelerde düşüş oranları kısmen daha kontrollüdür. Bunlar arasında Üsküdar (5.70), Beykoz (6.55), Fatih (4.47) ve Zeytinburnu (5.47) yer alıyor. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 25 Haziran’da günün ilk saatlerinde Ankara’da yaptığı balkon konuşmasında “Milletimizin sandıkta partimize verdiği mesajı aldık” dedikten sonra “Önümüzdeki dönem, milletimizin karşısına tüm bu eksikliklerimizi tamamlayarak çıkacağımızdan emin olunuz” diye eklemişti.

İstanbul’un da önemli bir mesaj verdiğini söyleyebiliriz.