Vatandaş ve iyi banka kavramı (2)

Salih NEFTÇİ

Bilançoya bakın, ama...

Hangi bankanın ‘‘iyi’’ hangisinin ‘‘daha iyi’’ olduğunu anlamak için önce bankanın bilançosuna bakacaksınız.

Ama yeterli değil.

Latin Amerika veya Asya ülkelerinde hiç değil. Başka noktalara da dikkat etmek gerekiyor.

Bu yazı dizisi (kesintili de olsa) nasılsa uzun süre devam edecek. Sırayla, yavaş yavaş gidelim.

BİLANÇO

Tanıdıklarınızı alın. Hangi ailenin mali durumuna ‘‘iyi’’ dersiniz?

İki kıstas vardır. Birisi ailenin geliridir. Yani her ay ele geçen para.

Diğeri de ailenin sahip olduğu varlıklar ve... Karşılamak zorunda olduğu yükümlülüklerin bir dökümüdür.

Kimisi vardır. Yüksek gelir elde eder. Ama aynı zamanda ‘‘varlıklı’’dır da. Arsası vardır, apartmanı vardır.

Borcu derseniz, yoktur.

Yani hem geliri yüksek, hem de varlıkları sağlamdır.

İşte bu ailenin durumuna ‘‘iyi’’ deriz. Hatta belki de iyinin iyisi.

Bankalar da bir bakıma buna benzer.

Elindeki varlıkların kalitesine bakacaksınız.

Bir de borçlarına.

YÜKÜMLÜLÜKLER

Evet. Bankaları bir ailenin durumundan ayıran şey borçlarıdır. Yani teknik deyimiyle yükümlülükleri.

Bir aile apartman katı almışsa bunu kendi parasıyla almıştır. Parayı şu veya bu şekilde kazanmış, TL'leri bastırıp daireyi almıştır.

Bir bankadan aynı şeyi yapmasını bekleyemezsiniz.

Çünkü adı banka.

Başkasının parasını işletecek. Ekonomideki işlevi bu. Borçlanmak zorunda. Kendi parası dediğimiz şey sadece bankanın sermayesi.

Banka sahibi cebinden parayı çıkarır. Sermaye diye koyar. Burada durmaz. Mevduat toplar, repo yapar, esas bu şekilde TL bulur.

Gider bunlarla, bono alır, hisse senedi alır. Veya gidip bu parayı sanayiciye, tüccara kredi diye verir.

Bono, hisse senedi ve kredi vs...'ye ‘‘varlık’’ diyoruz.

Mevduat, repo ve (yabancı) bankalar aracılığıyla da bulunan kaynaklar da ‘‘yükümlülükleri’’ oluşturuyor.

Bir defter sayfasını dikine ortadan ikiye bölün. Sol tarafa varlıkları koyun, sağ tarafa da yükümlülükleri sıralayın.

Adı bilanço.

SONUÇ

Bu yazı dizisinin amacını dün yazmıştık:

Vatandaş ‘‘iyi’’ banka ile ‘‘daha iyi’’ banka arasındaki ayırımı nasıl yapsın?

Birinci kıstas ortada:

Elinize alın bilançoyu, inceleyin. İlk olarak da şuna bakın:

Varlıkların kalitesi ne?

Her apartman dairesi değil. Bazısı gecekondu mahallesinde, diğeri Boğaz'da.