Reel büyüme

Salih NEFTÇİ

Enflasyon, bütçe açıkları, sosyal güvenlik benzeri sorunlar arka plana gerileyecek. Reel büyüme ile ilgili sorunlar ön plana çıkacak.

En azından son verilerin verdiği sinyal böyle.

Bu konu henüz kamuoyunun tam olarak gündemine girmiş değil. Okurlara duyurmak istiyoruz.

REEL BÜYÜME

SORUNLARI

Reel büyüme ile ilgili sorunların neler olduğunu kısaca özetleyelim:

İlk etapta ekonominin büyüme hızı var. İktisatçılar bunu Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın (GSYH) artış hızıyla ölçerler. İçinde bulunduğumuz 3 aylık dönemde GSYH büyüme hızı yüzde 3'lerin de altına gerileyebilir.

Ama bu makro bir gösterge. Bizi esas ilgilendiren şirket bazında ne gibi sorunlarla karşılaşılacağı.

Bir kere şirketlere gelen talep düşecek. Tedbir alınmazsa, bu stokların artması anlamına gelir. Aynı zamanda artan stokları fonlamak için gerekli olan kredilerin maliyeti artacak veya kredi bulmak zorlaşacak.

İkinci önemli sorun, kapasite fazlası. Şirketler bir süre sonra ciddi bir kapasite fazlası ile karşılaşabilirler. Yapılmış olan yatırımların verimliliği düşer. Bu da yeni yatırımları durma noktasına getirebilir.

Üçüncü sorun istihdam konusu. Yakın bir gelecekte istihdamda bir daralma yaşanması olasılığı az değil.

Bütün bunların yanında bir de bu zorlukların neden olacağı finansal sıkıntılar var ki, bunlara girmiyoruz.

DARALMANIN

NEDENLERİ

Aslına bakarsanız, reel ekonominin küçülmesi için (içeride) izlenen politikalardan kaynaklanan bir neden yok.

Ankara'nın iktisadi politikaları bundan birkaç yıl öncesine kıyasla daha derli toplu. Daha tutarlı. Ama temel ilkelerde fazla bir değişiklik yok.

Kur, para ve bütçe politikaları aynı varsayımlara dayandırılmış durumda.

Reel ekonomide bir daralma olacaksa, bu iki nedenden gelecek.

Birincisi Türkiye'nin ihraç ettiği mallara dış talebin düşmesi ve dışarıdan yapılan ithalatın artması.

İkinci neden ise kredi darlığı ve likidite sorunları nedeniyle zor durumda kalan kurumların kredi faizlerini yükseltmeleri veya kredileri geri çağırmaları. Bunun sonucunda da şirketlerin karşı karşıya kalabileceği finansman zorlukları.

İLK ETKİLER

Üretim üzerindeki ilk etkiler dış ticaretten kaynaklanıyor. Bunların başında da bavul ticareti geliyor.

Bavul ticareti bürokratik yanı olmayan çok hızlı çalışan bir sektör. Bu nedenle önemli gelişmeler bavul ticaretini birkaç gün içinde etkileyebiliyor. Kayıtlı ihracat rakamlarının değişmesi ise aylar alan bir gelişme. (Olaylara geri dönüp baktığımızda büyük kur oynamalarının dış ticaret üzerindeki etkilerinin 12 ay sonra ortaya çıktığını görüyoruz.)

Ayrıca kayıtlı ihracatta da bir gerileme rakamlara girmeye başladı.

Üçüncü önemli etki olan finansman zorlukları ise üretim verilerine henüz tam olarak yansımış değil.

SONUÇ

Özellikle yeni yatırımlara yönelik makina vs.'nin üretimi gelişmelerden ciddi biçimde etkileneceğe benziyor. İnşaat da (görece olarak) öyle. En sert duraklamalar bu iki sektörde görülebilir.

Tekstil zaten bir süredir bazı zorluklarla karşı karşıyaydı.

Bir diğer önemli sanayi olan otomotiv sektörü ise bir süre daha durumu idare edebilir.

Doların etkisi

BÜYÜME tahminlerini yaparken dolardaki sert hareketleri de hesaba katmak gerekiyor. Dolar hızla düşerse, dolar cinsi ihracat verileri rakamsal olarak artacaktır. Ama dolar cinsi ithalat da benzer bir oranda artacağından dış ticaret açığı yine de büyür. Bu dolar cinsi GSYH'daki gerilemeyi biraz artırır. Ama rakamsal bir etki olarak görülmelidir.