İş dünyasının değişen kuralları

Salih NEFTÇİ

Bu aralar piyasa profesyonellerinden fazla soru gelmiyor.

Telefonu açıp:

‘‘Hoca, piyasalarda ne oluyor? Biraz vaktin varsa konuşalım’’ diye soranların sayısı bundan 2 ay öncesine kıyasla daha az. Profesyoneller başlarına gelenleri adeta kabullenmiş. Soracak soruları da herhalde kalmamış.

Bu aralar sorular başka yerden geliyor:

Sanayi ve ticaret sektöründen.

Nedeni, ekonomide oyunun kurallarının değişmiş olması.

ENFLASYON

DERKEN...

Önce eski oyunun en önemli kuralını kısaca özetleyeyim.

Türkiye ve bir yerde de dünya son yılları hep ‘‘enflasyon endişesi’’ içinde geçirdi.

Bakın bunun anlamı ne.

Beklenen bir enflasyon var. İşadamı, tüccar yıllık programlarını, hatta günlük hesaplarını yaparken bu ‘‘beklenen enflasyondan’’ hareket eder.

Türkiye'yi alalım. Enflasyon en az yüzde 70-75 aralığında diye düşünülür. Ücretler, kiralar vs. yıllık masraflar buna göre ayarlanır.

Örneğin, gelecek 12 ay için çalışanlara yüzde 70 zam verilir. ‘‘Nasılsa enflasyon yüzde 70 olacak, biz de fiyatlarımızı yüzde 70 artırırız’’ diye hesaplanır. Avrupa ve Amerika'da akıllara bile gelmeyecek olan bu ücret artışı ‘‘normal’’ karşılanır.

Peki beklentilerden sapma olmaz mı?

Olur.

SAPMALAR

Ama şimdi dikkat edin:

Enflasyonist ortamlarda sapmalar genelde, yukarı doğru olur. Yani enflasyon bir anda yükselebilir. Ama bir anda beklenmedik bir şekilde aniden inişe geçtiği ender görülür. Olursa da, bir finansal krizi izleyen IMF paketlerinden sonra yaşanır. Oyuncular da bunu bilirler.

Anlamına bakın.

Eğer işçiye yüzde 70 zam vermişseniz ve fiyatlar aniden yüzde 90 yükselirse, sanayi ve ticaret sektörü bu beklenmedik hareketten bir yerde ‘‘kazançlı’’ çıkar.

Yani, enflasyonist ortamlar iş dünyası açısından fazla sayıda işçi kullanmanın veya bol miktarda araç gereç kiralamanın riskini azaltır.

İstihdam, kiralar vs. konusunda yapılan dikkatsizlikleri örter.

Çalışanların sayısını yüksekçe tutmanın veya biraz genişçe bir daire kiralamanın olası maliyetini düşürür.

Bir de şimdiki duruma bakın.

DEFLASYONİST

BASKILAR

Durumu tersine çevirelim.

Diyelim ki beklenen enflasyon yüzde 70. Ama dünyada kurallar değişti, deflasyonist baskıların yaşandığı bir ortama girildi.

Bu bir yerde şu demek:

Fiyat (enflasyon) seviyesindeki beklenmedik hareketler genelde ‘‘aşağı doğru’’ olacak.

Sanayici, ücretlerde ödediği kiralarda yüzde 70 gibi artışa razı olmuşken, beklenmedik nedenlerden ürettiği malın fiyatını ancak yüzde 50 artırma durumunda kalacak. Yoksa malını satamayacak. İster dış rekabetten dolayı deyin, ister iç...

Bu da istihdam veya kiralanan diğer üretim araçları konusunda dikkatsiz davranmanın maliyetini yükseltecek.

SONUÇ

Demek ki sanayici ve tüccar açısından önemli olan şu:

Artık oyunun kuralları değişti.

Önümüzdeki hafta bu konuya çeşitli açılardan bakacağız.