Brezilya neden dayanamadı?

Salih NEFTÇİ

Brezilya dayanamadı. Beş yıldır izlediği kur politikasını terk etti. Kurları serbest bıraktı.

Brezilya neden bir yüz karası olan devalüasyonu tercih etti?

Okurların bu sorunun cevabı üzerine dikkatle durması gerekiyor.

KUR HEDEFLERİ

Brezilya'nın eski kur politikası önceden piyasalara duyurulan bazı kur hedefleri üzerine kurulu idi.

Brezilya piyasalarında çalışan profesyoneller hesaplarını bu hedefe göre yaparlardı.

Faizlere bakarlar. Yılda yüzde 30...

Bundan beklenen devalüasyonu düşerler. Döviz cinsi (beklenen) getiriyi elde ederlerdi.

Bu hesap da Brezilya Merkez Bankası tarafından piyasalara duyurulan ‘‘beklenen devalüasyon'' üzerine kurulurdu.

Merkez Bankası faiz silahı ile oynayarak devalüasyonu önceden saptanan hedefler doğrultusunda tutmaya çalışırdı.

Brezilya'da reel faizlerin bir süredir yüzde 30 gibi inanılmaz bir seviyede seyrediyor olmasının arkasında bu politika yatar.

AÇMAZ

Yukarıda sözü edilen kur politikasının ‘‘sakat'' olduğu bir süredir biliniyor. Nitekim, geçenlerde yeni Alman hükümeti benzer bir politika önermeye kalkınca Avrupa Merkez Bankası bu öneriye şiddetle karşı çıktı. Politikanın sakat yönleri vurgulandı.

Brezilya'nın havlu atması da kur politikasındaki sakatlıklardan kaynaklanıyor.

‘‘Faizleri yükseltirim, kurları tutarım.''

Brezilya ekonomi yönetimi bu mantığı kullanıyordu. Bir süre de çalıştı.

Ama reel faizler yüzde 30'a vurup, bu seviyelerde seyredeceği anlaşılınca durum değişti. Şirketler iş yapamaz hale geldi, eyaletler ‘‘iflas ederiz'' dedi. Finans kurumları zorda kaldı.

İşsizlik arttı.

Üretim azaldı.

Yönetim, ‘‘faizler insin'' baskısıyla karşı karşıya kalmaya başladı. Ama yapamadı. Faizleri indiremedi... Çünkü kendisine bir kur hedefi koymuştu.

Kısaca Brezilya bir açmazla karşı karşıyaydı.

‘‘Ya kur hedefi korunacak, faizler yüzde 30 seviyelerde kalacaktı... veya faizler indirilecek, kur hedefinden vazgeçilecekti...

Yani, ya batan reel ekonomi veya yüz karası devalüasyon...''

DİRENÇ

Brezilya yönetimi bu açmaz karşısında bir süre direndi. Döviz rezervleri eridi, işsizlik arttı, üretim düştü...

Ekonomi yönetiminde bir kesim başka çare olmadığını düşünüyordu. Bunlara göre üretim ne kadar düşerse düşsün dayanmaktan başka çare yoktu.

Bir diğer kesim, sonunda nasıl olsa havlu atılacağını söylüyor, kur hedefinden daha fazla rezerv kaybetmeden vazgeçilmesini öneriyordu.

Geçen hafta ki gelişmeler bu ikinci grubun önerileri doğrultusunda oldu.

SONUÇ

Brezilya piyasaları bu hafta yeni gelişmelerin eşiğinde. Bakalım izlenmiş olan politikaların maliyeti ne olacak?