Asya krizi hangi sektörleri vurur?

Salih NEFTÇİ

Asya krizi, ekim-kasım aylarında aniden derinleşti. Kore'ye sıçradı, buradan da Tayvan ve Singapur'a bulaştı. Halen de hızlı büyüyen bu güçlü iki ekonominin yüzde 15-20 gibi bir devalüasyon yapmasına neden oldu. Uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü artıran ülkelerin boyutu bir anda 600 milyar dolar gibi bir Gayri Safi Milli Hasıla'dan bunun neredeyse dört katına çıktı.

Ankara'yı çok ciddi bir şekilde uyaran yazıları bunun üzerine kaleme almıştık.

Türkiye bir badire ile karşı karşıya kalacaktı.

Ankara'da ciddi bürokratların bu uyarıları dikkate aldığını biliyoruz. Ekonomi yönetimine gelince...

ŞİMDİ

Bu yazıların üzerinden üç aydan fazla zaman geçti.

Bize öyle geliyor ki, ekonomi yönetimi halen de olan bitenin tam olarak farkında değil.

Doğru, Bakanlar Kurulu Asya krizini görüştü.

Bazı bakanlar Asya krizinin olumsuz etkileri nedeniyle ihracatçılara yardım edilmesi gerektiğini dile getirdiler.

Ve eminiz Ankara'da toplantılar yapıldı. Olay tartışıldı.

Ama tekrarlayalım, siyasiler yaklaşan badireyi halen de kavramış değiller.

REHAVETİN BAZI NEDENLERİ

Siyasilerin olayı halen de fazla ciddiye almamalarının nedeni basit. Türkiye'yi etkileyecek olan, krizin finansal boyutu değil. Reel etkileri. Türkiye'yi rekabet gücünden vuracak. Yani ilk başta ne finansal piyasalar karışacak, ne dolar sıçrayacak.

İlk başta, Türkiye ekonomisi aniden yitirmiş olduğu rekabet gücünden etkilenecek.

Bu çeşit etkiler ise, nispeten daha yavaş kendisini gösteriyor. Olanlar bir gecede olmuyor.

İhracat nispeten yavaş azalıyor. İthalat nispeten yavaş artıyor.

En azından bir rakamın açıklanmasından diğerine aradan bir ay geçiyor.

Zaten bizim ithalat-ihracat rakamlarının nasıl açıklandığı da belli.

Rötarlı.

İLK ETKİLER

Ama ilk etkiler Türkiye'de de hissedilmeye başlandı. Konuyla ilgili haberler artık gazetelerde de yer alıyor.

İlk etkilenen sektörler şöyle:

Gemi taşımacılığı ve gemi yapımı: Dünyada zaten zor bir dönemden geçmekte olan bu sektör, Asya krizinden dolayı şimdi daha da zorlanacak. Kore ve Japonya dünya gemi yapımında en önde gelen ülkeler. Korelilerin uluslararası piyasalardaki rekabet gücü bir sıçrama gösterdi. Bu, Türkiye denizcilik sektörünü de etkiliyor. Örneğin, hafta başında bir bakan denizcilik sektörünün zor bir dönemden geçmekte olduğunu vs. kabullendi. Teşvik verileceğini açıkladı.

Demir-çelik: Asya dünyanın en önde gelen inşaat pazarı idi. Asya krizi aslında gayrimenkul piyasasında başladı. Bu, ağır makine sektörünü ve bu arada demir çelik sanayiini vuracak. Türkiye'den Asya'ya demir çelik ihracatı vardı. Şimdi bu ihracatın durması gündeme geliyor.

Bazı tekstil ara maddeler maddeleri: Elbette tekstilde ‘‘kota’’lar var. Ama aradaki fiyat farkı büyük olunca, bazı şeylere set çekmek zor.

Elektronik aletler: Bu sektörün karşılaştığı zorluklar henüz gazetelere yansımış değil. Ama Kore, Tayvan, Tayland ve Singapur dünyada bu sektörün en önde gelen oyuncularından. Burada ilk haberler sanırız yakında gazetelerde yer alır.

Bunlar sadece ilk örnekler. Liste aslında daha uzun. Zamanı geldikçe değineceğiz.

SONUÇ

Reel olaylar yavaş gelişir. Ama kapıya geldiklerinde ne yazık kı yapacak fazla bir şey de kalmaz.

Rekabet sorunu ne yazık ki teşvikle çözümlenmez.

Doların değer artışı ‘‘geçen sefer’’ Türkiye'yi kurtardı, ama bu sefer bu da çalışmaz, çünkü Asya paraları dolardan koptu.

Emin olun makyaj da fazla işe yaramaz.

---