Hangi teknoloji girişimi?

2020’nin son çeyreğinde Alibaba grubunun finansal kolu Ant 35 Milyar dolar ile halka açılmayı planlıyordu. Dünyada bu kadar yüksek bir değerle halka açılan ilk şirket olacaktı. Ekim ayı sonu itibarıyla Ant’ın pazar değeri 320 Milyar dolardı.

*

Altı yıl önce Alibaba 25 Milyar dolarla halka açılmıştı. Bu 2014 yılında dünyanın en büyük halka açılma işlemiydi.

Alibaba grubu Kasım 2020’de açıkladığı finansal data da son çeyrekteki gelirlerinin 22 milyar dolar olduğunu bildiriyordu. Çin’deki elektronik satışların yüzde 80’i Alibaba’ya ait platformlardan geçiyor.

Alibaba zaman içinde medya, bulut teknolojileri, finans ve ticaret işlerinde de ciddi varlık göstermeye başladı. Bugün Alibaba’nın en büyük hissedarları Softbank (25%), Jack Ma(4.8%), T. Rowe Price Associates (2.31%), Blackrock Fund Advisors(2.07%), Alibaba kurucularından Joseph Tsai (11.9%) ve eskiden Yahoo olarak bilinen Altaba. Alibaba grubunun Ocak ortaları itibarıyla pazar değeri 600 Milyar dolar.

Şirketi kuran yatırım yapan herkesin dolar milyarderine dönüştüğü bu mutlu hikâyede belki de büyüyen servetler veya dünya çapında görülen ilgi Jack Ma’nın 24 Ekim’de Şanghay’da yaptığı konuşmaya zemin hazırlamıştı.

*

24 Ekim’de yaptığı konuşmada Ma, Çin’deki banka regülasyonlarının eskidiğini, bu kuralların tefecilerin kurallarına benzediğini söylüyordu. Bu eskimiş kuralların inovasyonun önünde durduğunun altını çiziyordu. Konuşmasında kurallar koymanın daha başarılı bir gelecek inşa edemeyeceğini söylüyordu. Çin devletinin geleceğin girişimleri için kurallar koyabilecek becerilere sahip olmadığını söylüyordu.

İşte bu konuşma ile Ma uyuyan devi uyandırmıştı. Komunist Parti eleştiriyi hiçbir zaman kabul etmedi ve edemezdi. Bugüne kadar son derece sıcak gelişen ilişkiler bir anda buz gibi oluvermişti.

Ma’nın konuşmasının hemen ardından Çin Komünist Partisi Ant ve benzeri Alibaba şirketleri için daha sıkı kurallar ortaya koydu. 3 Kasım’da Şanghay borsası regülasyonlardaki kapsamlı değişiklikleri işaret ederek Ant’ın halka açılışının ertelendiğini duyurdu.

Daha sonra Alibaba grup içinde tekelciliği önlemeye yönelik bir soruşturma açıldı.

Aynı günlerde Jack Ma ortadan kayboluverdi. Sosyal medyada bile artık yoktu.

Tüm bunlar olurken o iki aylık kısa dönemde Ant yaklaşık 100 milyar dolarlık bir pazar değeri kaybetti.

Çin’de bu şekilde bir anda ortadan kaybolan iş adamları olmuştu geçtiğimiz yıllarda. Kaybolan bu kişiler birkaç ay sonra ortalığa çıkıp Komünist Parti’ye olan bağlılıklarını ifade ediyorlardı.

Jack Ma 21 Ocak günü Internet aracılığı ile bir konferansa katılarak hayatta olduğunu tüm dünyaya gösterdi. Tüm dünyadaki Alibaba hisse sahipleri rahat bir nefes almıştı. Alibaba hisseleri aynı günü değer kazanarak kapadı.

*

Peki Çinliler ne düşünüyordu tüm bunlar olurken?

Özellikle yapay zeka alanında çalışan Çinli mühendisler ve yöneticiler wechat gruplarında Jack Ma’yı ve Çin’in geleceğine olan katkılarını tartışıyordu.

Mesela 2017 yılında Ma, Alibaba Gruba ait Yapay Zeka Laboratuvarı ile ilgili olarak “Yapılan ARGE’nin yüzde 90’nından fazlası laboratuvarda kalamaz, ürünleşip pazara inmek zorunda. Ancak bu şekilde bu laboratuvar hayatta kalabilir” diyordu. 

Daha yakından baktığımızda Alibaba yapay zeka arge’sinin Tmall Genie adında Amazon’un Alexa’sına benzer bir ürün ortaya koyduğunu ve milyonlarca dolar ciro yarattığını görüyoruz. Ancak Alibaba yapay zeka arge’sinden çıkan tek kayda değer ürün buydu.

Alibaba 2019 yılında sessizce yapay zeka laboratuvarını kapatıyor. Şirket yeniden yapılandırma vs. gibi hikayeler anlatsa da bu endüstriyi yakından tanıyan Çinli teknololojistler Alibaba’nın ancak İnternet’te ayakkabı ve domates satmaktan anladığını yazıyor.  İngiliz DeepMind ve Kanadalı Element AI’nın yıllık arge maliyetlerini örnek olarak veriyorlardı.

Çoğu Çinli teknolojist Huawe ile Alibaba’nın argeye yaklaşımlarını karşılaştırıyor. Huawei’nin 2012 arge laboratuvarı ile Çin devletinin 2035 vizyonuna odaklı arge çalışmaları yürütürken aynı zamanda yüksek teknoloji odaklı çalışmalar yaptığını düşünüyor. Huawei pazar odaklı değildi. Ürün arge’si ve pazar arge’sinin içi içe girmemesi gerekiyor diyorlardı.

Bence bu teknolojistler çok haklılar. Huawei Çin devletinin jeoteknoloji liderliği için bayrak taşıyıcısı ve odağı derin teknoloji.

Alibaba özel ve yabancı yatırımcıları olan bir e-ticaret şirketi.

Huawei Çin‘in gelecek vizyonunun dijital altyapısını inşa eden bir derin teknoloji şirketi.

Her iki tür girişime de ihtiyaç var. Ancak daha iyi bir gelecek tasarlayan ülkeler için bayrak taşıyıcı teknoloji girişimlerine  daha çok ihtiyaç var.