BM lider değiştiriyor: En güçlü aday komşudan, hem de Putin dostu

Reformcular BM’ye hep bir kadın genel sekreter istiyordu. Beklenen aday çıktı. Bulgaristan, Rus lider Putin’e yakınlığı ile bilinen UNESCO Genel Direktörü olan vatandaşı İrina Bokova'yı BM Genel Sekreteri olarak aday gösterdi.

ABD, Bokova’dan hoşlanmıyor. Nedeni; 2011’de UNESCO’nun Filistin’i resmen tanımasına önayak olması. ABD yönetimi, UNESCO’nun üye ülkelerin oyları ile Filistin’i devlet olarak tanıması sonrasında, BM’nin Paris merkezli bu güçlü organına yönelik para yardımlarını askıya almıştı.

Rusya, Bokova’nın adaylığını destekliyor. Peki, ABD nasıl bakıyor? Şimdilik sessizler. Henüz hiç bir açıklama yok.

Bulgaristan’ın Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkan Yardımcısı olan vatandaşı Kristalina Georgieva’yı da aday gösterebileceği konuşuluyordu. AB üyesi Bulgaristan’ın isimleri uzun süredir tartışılan Georgieva yerine Bokova’yı tercih etmesi, Güvenlik Konseyi’ndeki Batı grubunun da Bokova’ya destek vereceğinin bir işareti olarak algılandı.

Bu yıl yönetmelikler gereği aday gösterme sırası Doğu Avrupa ülkelerinde. Baktığımızda artık hepsi AB üyesi. Yani ABD’ye daha yakın duruyorlar. Ancak, içlerinde güçlü aday gösterebilecek eli sağlam tek ülke Bulgaristan. Diğer ülkelerden şimdilik aday yok. İrina Bakova, eski Bulgar Dışişleri Bakanı, Komünist altyapıdan geliyor. Yıllardır da Paris’te UNESCO Genel Sekreteri. Bu sayede hem Batı grubu hem de Doğu grubu ülkelerden destek alması kaçınılmaz.
Bokova, Filistin krizi sonrasında ABD ile arası bozulmasının ardından Putin’in daveti ile Moskova’ya giderek Zafer Günü kutlamalarında boy göstermişti. Yani, Rus lider Putin’e çok yakın.

AB üyesi Bulgaristan, tercihini Rusya’ya yakınlığı ile bilinen Bokova’dan yana kullanması, Bulgarların bu kararlarının BM Güvenlik Konseyi ve Genel Kurul’undaki etkisini hesapladıklarını gösteriyor.

ABD’den Bokova’nın adaylığı konusunda şimdiye kadar hiç bir tepki gelmedi. Görülen o ki, Ruslar, Fransa’nın da sıcak baktığı Bokova’nın adaylığı konusunda ABD’yi ikna etmiş görünüyorlar.

TÜRKİYE PUTİN'İN DESTEKLEDİĞİ BOKOVA'NIN ADAYLIĞINA NASIL BAKIYOR?

Acaba, Türkiye komşusunun BM Genel Sekreteri adayına nasıl bakıyor? Suriye ve Irak’ta yaşanan krizler yüzünden artık iç içe yaşadığımız mülteciler sayesinde BM ile işlerimiz çok yoğun ve karmaşık. Irakla ilişkiler içler acısı, Rusya ile malum. Son günlerde BM’yi Suriye’deki etkisizliği yüzünden eleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin’in dostu yeni BM Genel Sekreteri ile bu sorunları nasıl çözecek? Öncelikle Türk Dışişleri Bakanlığı, Bokova’nın adaylığı henüz momentum kazanmadan görüşünü, eğer varsa desteğini ya da kaygılarını bir an önce açıklamalı.

BAN GÖREVİ BIRAKIYOR

Güney Kore'nin eski Dışişleri Bakanı Ban Ki-mun, BM tarihindeki 8. genel sekreter. Ban'ın ikinci beş yıllık dönemi 2016 sonunda tamamlanacak. İki dönem görev yapan Ban Ki-mun'un tekrar seçilmesi için yazılı kurallara göre bir engel bulunmuyor, ancak BM tarihinde hiçbir genel sekreterin iki dönemden fazla görev yapmamış olması bu konuda bir teamül oluşturuyor. Zaten, Ban, yeniden aday olmayacağını defalarca söyledi. Ayrıca, Güney Kore Cumhurbaşkanlığı’na aday olacağı yönünde haberler yayınlanıyor.

BEŞ RESMİ ADAY VAR

Kendi ülkelerinin hükümetleri tarafından BM’ye aday gösterilen şimdilik 5 isim var. Hırvatistan’ın eski Dışişleri ve AB ile ilişkilerden sorumlu Bakanı Vesna Pusiç, Makedonyalı BM Genel Kurulu eski başkanı Srgjan Kerim, Slovenya eski cumhurbaşkanı Danilo Türk ve Portekiz eski Başbakanı ve BM’nin eski Mülteciler Yüksek Komiseri Antonio Guiterez, Bokova’nın şimdiki rakipleri arasında bulunuyor.

GENEL SEKRETER'İN YETKİLERİ SEMBOLİK

Gerçekte, BM liderinin sembolik olmaktan başka önemli pek rolü yok. Sonuçta adı üzerinde genel sekreter. 193 üyesi olan BM’nin 5 ülke tarafından yönetildiğini defalarca yazdık. BM’nin yürütme organı veya yönetim kurulu diyelim, yani en üst organı olan Güvenlik Konseyi’nin daimi üyesi 5 ülke (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin) herkesin anlaştığı bir kararı veto edebiliyor. Ya da diğer ülkelere baskı uygulayabiliyorlar. Konseyin daimi üyeleri, BM yönetmelikleri gereği kendi vatandaşlarını genel sekreterliğe aday gösteremiyorlar.

GÜVENLİK KONSEYİ ÖNERİDE BULUNMAYACAK

Bu yılki seçimler teknik olarak öncekilerden farklı olacak. Güvenlik Konseyi bu defa yeni Genel Sekreter için Genel Kurul’a öneride bulunmayacak. BM Genel Sekreteri, 5 yıllık süre için üye ülkelerin gösterecekleri adaylar listesinden BM Genel Kurulu'ndaki oylama ile seçilecek. Geçmişte böyle bir oylama hiç olmadı. Çünkü, seçilecek adayı Güvenlik Konseyi kendi içinde yaptığı kapalı müzakereler sonrasında belirler ve Genel Kurul’un onayına sunardı.