Çorbada tuzumuz olsun

Bir işte emeğimiz ve katkımız olduğunda çorbada bizim de tuzumuz olsun deriz. Hepimizin hayattaki ortak gayesi değil midir çorbayı kaynatmak? Peki bu çorba kültürümüz nereden geliyor nereye gidiyor?

Çocuklarımız çorba kültürünü ne kadar tanıyor, biliyor?
Çorba sözcüğü Türkçe’ye Farsça’dan gelmiş Farsça’da ‘shorba’ sözcüğü kaynamış et suyundan yapılma/tuzlu suda ağır ağır pişmiş anlamına geliyor. İngilizce’deki ‘soup’, Fransızca’daki ‘la souppa’ sözcüklerinin kökeni olan Latince ‘souppa’ sözcüğünden gelir; içinde yenilebilir tane olan su anlamındadır.

ÇORBA İÇİLİR Mİ YENİR Mİ?

Önemli bir farklılık ise, biz Türkçe’de çorbayı ‘içeriz’, İngilizce dilini kullananlar çorbayı ‘yerler’. Yabancı kültürlerde çorbanın içinde mutlaka yenecek bir şeyler olur. İçerisinde çeşitli sebzeler, et ve tavuk parçaları, bakliyatlar, makarnalar bile eklenerek yapılır. Un kullanılarak çorbalar koyulaştırılır.
Mutfak kültürünün çorba ile tanışması M.S.3.yüzyıla rastlıyor. O dönemin azizlerinden olan St. Patroklus, arpa ekmeğini suya batırıp üstüne tuz serperek yemiş. Bu daha sonraları karanlık çağlardan itibaren Avrupa’nın beslenme sistemine girecek olan çorbanın ilk halidir.
Altına ekmek koyup üzerine su veya et suyu dökerek yapılan çorba çeşidi bugün Fransızlar’ın ünlü ‘soğan çorbası’ olarak hala yerini koruyor.
Çorbanın bugün bildiğimiz halini almasını ise, Piesrre François La Varenne’ye borçluyuz. 1651 yılında yazdığı ‘Le cuisinler françiais’ adlı kitabında, önce suyun veya et suyunun içinde yüzen ekmek parçaları önemliyken, Varenne suyun kendisini öne çıkarmıştır.
İnsanlık tarihini aydınlatan bilim insanları M.Ö. 6000 yıllarında su aygırı kemiklerinin kaynatılmasıyla yapıldığını belirtirler. 12. Yüzyılda tavuk çorbasının adına ‘Musevi penisilini’ denildiği ve bunun Mısırlı ünlü din bilimci ve fizikçi Moses Maimonides’in notlarında bulunduğu belirlendi. Moses Maimonides çorbanın bir tür ‘ilaç’olduğunu belirtir. Avrupa’nın veba sonrası ilk restoranlarını ‘restore’ eden çorbacı dükkanları olduğunu tarihi kaynaklar yazar.

TÜRK MUTFAĞINDA ÇORBA

Türk mutfak kültüründe çorba sabahları içildiği gibi, akşam yemeklerinde de yemekten önce servis edilir, gece yarısı çorbacılar tıklım tıklım dolar. Mercimek, tarhana, işkembe, tuzlama, kelle paça, ayak paça, düğün çorbası, toyga çorbası, ezogelin çorbası, yayla çorbası, ayran çorbası, tavuk suyu, bamya çorbası, balık çorbası, kabak çorbası, şehriye çorbası, lahana, brokoli çorbası en çok bilinen çorbalardır.
Türk beslenme kültüründe hazırlanan çorbaların çoğunda yaş ya da kuru nane kullanılmakta ve üzerine kızdırılmış tereyağı ya da sıvı yağ dökülmektedir. Pek çok çorba çeşidinde de yumurta sarısı ve süt ya da yoğurtla hazırlanan terbiyeler, yine yumurta sarısı ve limon suyu ile yapılan 150 terbiyeler, bazen de sirkeli ve sarımsaklı terbiyeler kullanılır.
Servislerinde ise limon, salçalı sos, kızgın yağ, çeşitli baharatlar ve bazen de kurutulmuş (bayat) ekmekler kullanılmaktadır.

YÖRE YÖRE ÇORBA

Çorbalar tüm Anadolu’ya yayılmış bir bir kültürdür. İşte şehir ve bölgelere göre yüzlerce çorbadan bazıları şunlardır :
Alaca Çorbası/ Gaziantep (mercimek dövme, nohut )
Anakız/Kastamonu (Yeşil mercimek, pilavlık bulgur)

Analı kızlı/Adana/Mersin (bulgur köftesi nohut )
Arabaşı/Aksaray/Silifke/Çorum/Konya (tavuk eti, undan hazırlanan hamur )
Arpa/Trabzon (çorbalık arpa, fasulye )
Arpalı tavuk/Manisa (çorbalık arpa, tavuk eti )
Aş/Ankara Nuhut, mercimek, erişte )
Aşure/Kayseri/ Gaziantep (buğday, nohut, üzüm, kayısı, baharat, pekmez)
Muradiye Çorbası (Bursa)
Şişbelek/Bilecik (koyun bağırsağı, iç yağı, bulgur)
ortan/Şanlıurfa (yoğurt,un )
Tatar/Mersin/Eskişehir (soğan, domates, patates, yaş nane)
Tatlı Çorba/ Bayburt (kuşburnu, kuru üzüm, yarma, kuru fasulye, incir, erik )
Taze fasulye/Artvin/Rize (taze fasulye, un)
Terteşir (kaysılı)/Mersin Kayısı, nohut, yarma
Tıklıya/ Bilecik (kuzu eti, yarma, yoğurt nohut)
Tırşik / Adana (yabani pancar, nohut, yoğurt, bulgur)
Topalak / Silifke/ Adana/Mersin (kıyma, bulgur, nohut, kuru fasulye, mercimek)
Toyga / Amasya/Eskişehir/Ankara/Kayseri/Afyon/Kastamonu (nohut, yarma, un, yoğurt)
Yarpuz / Kayseri (yarpuz, buğday, nohut)
Yavru/ Aydın (tavuk eti, bulgur, mercimek)
Yayım çorbası/Karabük/Safranbolu (erişte, nohut, kıyma)
Yayla Kırşehir/Amasya/ Diyarbakır (pirinç,yoğurt )
Yoğurtlu nohut/Antalya (nohut ,yoğurt)
Yörük /Antalya (nohut, erişte)
Yuvarlama /Eskişehir/ Diyarbakır (koyun eti, kıyma, pirinç, nohut)
Yüzük Adana/Antalya/Mersin (kıyma, nohut, soğan-salça )
Zoğal (kızılcık) /Tokat (kızılcık ezmesi)

MANİLERDE ÇORBA

Çorba konusunda kültürümüzde maniler de vardır. Çorbalarla ilgili yöresel bazı maniler şöyledir.

Tarhana tartar
garnımı yırtar
baklava gardaş
gel beni gurtar

Arnavut musun Tatar mısın?
Ekşili çorba yapar mısın?
Sana davul çalıyorum amma
Acaba sen oruç tutar mısın?