×
Bir Anayasa Mahkemesi kararı
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
1982 Anayasası’nın 148. maddesi, Anayasa Mahkemesi’nin "Anayasa değişiklerini sadece şekil bakımından inceler ve denetler" demektedir.
1961 Anayasası’nın 147. maddesinde de -1971’de yapılan bir değişiklikle- "Anayasa değişikliklerinin Anayasa’da gösterilen şekil şartlarına uygunluğu denetler" denilmekte idi.
Anayasa Mahkemesi 1976 yılında 1961 Anayasası’nın 38. maddesinde yapılan "kamulaştırma bedeli vergi değerini geçemez" şeklindeki bir değişikliği Anayasa’nın o zamanki 9. maddesine, yani şimdiki 4. maddesine, "Değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek" maddesine aykırı bularak iptal etmiştir. Gerekçe şudur:
BİÇİM KURALI
"Anayasa’nın 9. maddesindeki hükümle değişmezlik kuralı konulmuş ve ayrıca teklif edilemezlik yasağı getirilmiştir. Kanun ve o nitelikte bulunan Anayasa değişikliklerini teklif etmeyi düzenleyen Anayasa hükümleri birer biçim kuralı olduklarına göre, bunu yasaklayan bir kuralın da biçim kuralı olduğunda kuşku yoktur. Çünkü bu yasak belli sayıdaki TBMM üyelerinin esasında kendileri için bir hak teşkil eden ve niteliği bakımından da bir yasama işlemi olan Anayasa değişikliğini teklif etmelerini önlemektedir."
DAHA RAHAT KARAR
İptali istenen, 1961 Anayasası’nın (20.9.1971 tarih ve 1488 sayılı yasayla değiştirilen) 38. maddesindeki "kamulaştırma bedeli vergi değerini geçemez" şeklindeki hüküm idi. İşte Anayasa Mahkemesi Anayasa’nın bu hükümlerini mülkiyet hakkının özünü zedelediği için Cumhuriyet’in (değiştirilemez) ilkelerine aykırı görerek iptal etmiştir.
Anayasa Mahkemesi bu kararın alınmasından 7 ay önce 23.3.1976 gün ve 1975/167, 1976/19 sayılı kararıyla aynı maddelerin Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermişken, içtihadını değiştirip, geliştirerek iptal kararı vermiştir.
1982 Anayasası’nın 4. maddesi 1961 Anayasası’nın 9. maddesinden daha geniş kapsamlı olduğu için türban konusunda daha rahatlıkla iptal kararı verebilecektir. Çünkü 1961 Anayasası’nın 9. maddede değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek hüküm sadece devletin şekli olan Cumhuriyet iken (Devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki Anayasa hükmü değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez), 1982 Anayasası’nın 4. maddesinin koruduğu 2. madde "Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal hukuk devletidir" ilkesinin değiştirilemeyeceğini ve değiştirilmesinin önerilemeyeceğini söylemektedir.
ŞEKLİN ÖTESİ
Anayasa Mahkemesi, 12.10.1976 gün ve 38/46 sayılı kararı ile bir Anayasa değişikliği maddesini, 1961 Anayasası’nın 147. maddesinde ifade edilen "şekil şartları"nın ötesine geçerek incelemiş ve karara bağlamıştır. Bu nedenle, Anayasa Mahkemesi, TBMM’nin 1982 Anayasa’nın 10 ve 42. maddelerinde yaptığı değişikliği, "Anayasa değişikliğini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler" (Madde 148) hükmüne karşın 12.10.1976 gün ve 38/46 sayılı kararını örnek alarak inceleyip denetleyebilir. Çünkü bugünkü durum 1976’ya göre çok daha somut ve belirgin özelliklere sahiptir.
Anayasa Mahkemesi 1976 yılında 1961 Anayasası’nın 38. maddesinde yapılan "kamulaştırma bedeli vergi değerini geçemez" şeklindeki bir değişikliği Anayasa’nın o zamanki 9. maddesine, yani şimdiki 4. maddesine, "Değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek" maddesine aykırı bularak iptal etmiştir. Gerekçe şudur:
BİÇİM KURALI
"Anayasa’nın 9. maddesindeki hükümle değişmezlik kuralı konulmuş ve ayrıca teklif edilemezlik yasağı getirilmiştir. Kanun ve o nitelikte bulunan Anayasa değişikliklerini teklif etmeyi düzenleyen Anayasa hükümleri birer biçim kuralı olduklarına göre, bunu yasaklayan bir kuralın da biçim kuralı olduğunda kuşku yoktur. Çünkü bu yasak belli sayıdaki TBMM üyelerinin esasında kendileri için bir hak teşkil eden ve niteliği bakımından da bir yasama işlemi olan Anayasa değişikliğini teklif etmelerini önlemektedir."
DAHA RAHAT KARAR
İptali istenen, 1961 Anayasası’nın (20.9.1971 tarih ve 1488 sayılı yasayla değiştirilen) 38. maddesindeki "kamulaştırma bedeli vergi değerini geçemez" şeklindeki hüküm idi. İşte Anayasa Mahkemesi Anayasa’nın bu hükümlerini mülkiyet hakkının özünü zedelediği için Cumhuriyet’in (değiştirilemez) ilkelerine aykırı görerek iptal etmiştir.
Anayasa Mahkemesi bu kararın alınmasından 7 ay önce 23.3.1976 gün ve 1975/167, 1976/19 sayılı kararıyla aynı maddelerin Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermişken, içtihadını değiştirip, geliştirerek iptal kararı vermiştir.
1982 Anayasası’nın 4. maddesi 1961 Anayasası’nın 9. maddesinden daha geniş kapsamlı olduğu için türban konusunda daha rahatlıkla iptal kararı verebilecektir. Çünkü 1961 Anayasası’nın 9. maddede değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek hüküm sadece devletin şekli olan Cumhuriyet iken (Devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki Anayasa hükmü değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez), 1982 Anayasası’nın 4. maddesinin koruduğu 2. madde "Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal hukuk devletidir" ilkesinin değiştirilemeyeceğini ve değiştirilmesinin önerilemeyeceğini söylemektedir.
ŞEKLİN ÖTESİ
Anayasa Mahkemesi, 12.10.1976 gün ve 38/46 sayılı kararı ile bir Anayasa değişikliği maddesini, 1961 Anayasası’nın 147. maddesinde ifade edilen "şekil şartları"nın ötesine geçerek incelemiş ve karara bağlamıştır. Bu nedenle, Anayasa Mahkemesi, TBMM’nin 1982 Anayasa’nın 10 ve 42. maddelerinde yaptığı değişikliği, "Anayasa değişikliğini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler" (Madde 148) hükmüne karşın 12.10.1976 gün ve 38/46 sayılı kararını örnek alarak inceleyip denetleyebilir. Çünkü bugünkü durum 1976’ya göre çok daha somut ve belirgin özelliklere sahiptir.
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
