Arabulucular ev sahibi bile yapıyor

Enflasyon artışına paralel kiraların katlanmasına rağmen konut kiralarındaki artışı yüzde 25’le sınırlayan yasa, davaların uzaması ve yargılama masraflarının yüksekliği nedeniyle artık ev sahipleri kendi istekleri ile arabuluculuk merkezlerinin kapısını çalıyor. Arabulucuda severek oturduğunuz ama kirasında anlaşamadığınız daireyi ev sahibi ile el sıkışıp satın alarak çıkmanız mümkün. Dava açma süresi geçtiği halde rengini beğenmediğiniz 100 bin liralık köşe takımını firmaya iade edip parasını geri almanız da. Mahkemede verilmesi mümkün olmayan birçok karar, arabuluculukta anlaşma belgesi haline gelebiliyor. Arabuluculuk merkezleri hukuki uyuşmazlıkların kısa sürede hem de gönlünüze göre kavgasız gürültüsüz çözümün adresi olabiliyor.

TÜKETİCİNİN CEBİNDEN TEK KURUŞ ÇIKMIYOR

1 Ekim itibarı ile 30 bin liranın üzerindeki tüketici uyuşmazlıklarında doğrudan mahkemeye gitmek mümkün değil. Örneğin 50 bin liraya aldığınız koltuk takımının bacakları kırıldı, kumaşı tüylendi ve bedel iadesi istiyorsanız önce zorunlu olarak arabulucuya gitmeniz şart. Satıcı firma ile anlaşma sağlanamazsa, tüketici mahkemesinde dava açabilirsiniz. Kanun, zayıf taraf olarak gördüğü tüketiciyi koruyor. Dava şartı olarak getirilen zorunlu arabulucuda, anlaşma sağlansa da sağlanmasa tüketicinin cebinden tek kuruş çıkmıyor.

DAVA AÇMAK HEM UZUN SÜRÜYOR HEM MASRAFLI

Ankara’nın ilk, Türkiye’nin ikinci arabuluculuk merkezi olan Başkent Arabuluculuk Merkezi’nin Müdürü Yusuf Gözel, son dönemde kira uyuşmazlıklarında ihtiyari (isteğe bağlı) arabuluculuğa başvurunun arttığını söyledi. Gözel’e, okurlarımın Hükümet’in yeni getirmeye hazırlandığı kira uyuşmazlıklarının arabuluculukla nasıl çözüleceği ve arabuluculuk uygulamasına ilişkin sorularını ilettim. Bakın nasıl yanıtladı:

- Arabuluculuk nedir?

Avrupa ve Amerika’da 40 yılı aşkın süredir uygulanan bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Aralarında hukuk uyuşmazlıklarında davaya konu olmuş veya olabilecek bir uyuşmazlık olan kişilerin meseleyi bir arabulucu eşliğinde karşılıklı müzakere ederek çözüme kavuşturdukları esnek bir süreçtir.

- Arabulucu uyuşmazlıkları nasıl çözer?

Uyuşmazlık arabulucuya gittiği zaman, arabulucu öncelikle taraflarla ayrı ayrı ön görüşme yapıyor. Tarafları arabuluculuk konusunda bilgilendiriyor. Aynı zamanda uyuşmazlıkla ilgili taraflardan bilgi alıyor. Daha sonra bir toplantı tarihi belirleniyor. Bu toplantıya uyuşmazlığın her iki tarafı davet ediliyor. Arabuluculuk toplantısında, arabulucunun yönetiminde, belli bir usul izlenerek taraflar arasındaki uyuşmazlık müzakere ediliyor. Yapılan görüşmelere rağmen uyuşmazlık çözüme kavuşturulamazsa, o zaman taraflar dava ya da tahkim yoluna gidebiliyorlar.

- Taraflar neden mahkeme yerine arabulucuyu tercih etsin?

Dava yoluyla çözüm hem uzun sürüyor hem çok daha masraflı oluyor. Dava sonuçlandığında taraflar arasında artmış bir husumet ortaya çıkıyor. Verilen karar ile bir taraf sevinirken, diğeri üzülüyor. Karar bazen iki tarafı da tatmin etmiyor, her iki taraf da üzülüyor. Arabuluculukta taraflar dostane bir ortamda konuşarak, iki tarafın da menfaatine ve ihtiyaçlarına uygun bir çözüme ulaşılabiliyor. Çıkan sonuç her iki tarafı da mutlu ediyor. Dostane bir çözüm yöntemi olduğu için bireysel barışa hizmet eder. Total olarak toplumsal barışı sağlar. Taraflar uyuşmazlıklarını çözdükleri zaman ilişkilerini tamir ederler. Bu da toplumsal barışa katkı sağlar ve güçlendirir.

- Arabuluculuk ekonomik bir yöntem mi?

Arabuluculuk cüzi ücretleri olan bir yöntemidir. Dava şartı arabuluculukta taraflar anlaşamazsa, 2 saate kadar olan ücreti devlet ödüyor. Tarafların anlaşması halinde ise, ücret taraflarca yarı yarıya ödeniyor. İhtiyari arabuluculuk dosyalarında ücret taraflarca yarı yarıya ödenir.

- Kimler arabuluculuk yapabilir?

Hukuk fakültesi mezunu, en az 5 yıllık kıdemi olan ve arabuluculuk sınavını kazanan hukukçular arabulucu olabiliyorlar. Arabuluculuk avukatlıktan ayrı bir iştir. Arabulucuların çok büyük bölümü avukat. Az sayıda emekli hakim ve akademisyen var.

- Gidilecek arabulucu nasıl seçilebilir?

Şu anda tüm şehirlerde kurulu 360 arabuluculuk merkezi var. Vatandaş istediği ve bildiği bir arabuluculuk merkezine giderek, arabuluculuk başvurusu yapabilir. Arabuluculuk Merkezi de bünyesindeki uzman arabuluculardan bir tanesini dosyaya bakmakla görevlendirir. Örneğin bizim merkezimizde ikisi akademisyen olmak üzere, 20 uzman arabulucumuz var. Merkezimize gelen başvuruları, uzmanlık alanlarına göre arabulucularımıza tevzi ediyoruz. Vatandaşlar adliyelerde kurulu bulunan Adliye Arabuluculuk Bürolarına giderekte, arabuluculuk başvurusunu yapabilir. Bu durumda büronun listesindeki sıradaki arabulucuya dosya tevzi edilir.

- Zorunlu arabuluculuk iş uyuşmazlıklarında nasıl uygulanıyor?

Arabuluculuk 2013’te ihtiyari olarak uygulanmaya başladı. 2018’de ilk kez iş uyuşmazlıklarında, 2019’da ticari uyuşmazlıklarda ve 2020’de tüketici uyuşmazlıklarında dava şartı olarak arabuluculuk uygulaması geldi. Bu sebeple iş uyuşmazlıklarında ister işçi olsun, ister işveren olsun, dava açmadan önce arabulucuya gidiyor. Arabulucuda konu müzakere ediliyor. İki tarafın menfaatine uygun bir şekilde uyuşmazlık çözülebiliyor. Çözülmezse arabulucu çözülemediğine dair tutanak tutuyor. Ondan sonra taraflar dava açabiliyor.

- Tüketici uyuşmazlıklarında zorunlu arabuluculuk nasıl uygulanıyor?

1 Ekim 2022 itibarıyla 30 bin liranın altındaki tüketici uyuşmazlıkları tüketici hakem heyetlerine gitmeye başladı. Ama 30 bin lira ve üzerindeki uyuşmazlıklar arabulucuda görülecek. Ayıplı malın bedel iadesi, tamiri, ürün değişimi gibi değeri 30 bin üzerinde olan uyuşmazlıklar önce zorunlu ve dava şartı olarak arabulucuya gidecek. Anlaşma sağlanamazsa, tüketici mahkemesinde dava açılabilecek. 

KİRASINI FÖN ÇEKEREK ÖDEYEN KUAFÖR VAR

- Kira uyuşmazlığı ihtiyari olarak nasıl çözülüyor?

Kira davaları yıllarca sürüyor. İş sürüncemede kaldıkça iki tarafta mağdur oluyor. Haziran ayında konut kiralarına yüzde 25 artış sınırı getirildikten sonra bu konuda ciddi uyuşmazlıklar çıktı. Bize ihtiyari olarak çok sayıda bu başvurulardan geliyor. Tarafları buluşturuyoruz, oturuyoruz konuşuyorlar. Bu müzakere sonunda ya kira rakamlarını güncelleyip varsa birikmiş borç miktarını formüle bağlayıp, kiracı oturmaya devam ediyor. Ya da kira akdini sonuçlandırıp kiracı evi tahliye ederek borcunu kapatıyor. Yapılan müzakerelerde bazen ev sahipleri kiracıya, “evi size satayım” diyebiliyor. Kiracının ev sahibi olmasıyla anlaşmanın sağlandığı 1-2 dosyamız da oldu. Bir araya gelip konuşma imkanı sağlanınca değişik çözümler ortaya çıkabiliyor.

- Kira uyuşmazlıkları ile ilgili ilginç arabuluculuk kararları var mı?

Kiracı, kadın kuaförüydü. Dükkan sahibinin tahliye ve birikmiş kira alacağı talebi vardı. Aynı zamanda kirayı artırmak istiyordu. Üç toplantı sonra taraflar anlaşmaya vardılar. Kira rakamını yükselttiler. Birikmiş kiralarda indirime gidildi, taksitlendirildi. Ek olarak mülk sahibinin eşinin belli periyotlarla saç ve diğer bakımlarının yapılması ve birikmiş kira alacağından mahsubu konusunda anlaştılar. Bir başka başvuruda kiracının birikmiş bir parası var, ev almayı düşünüyor, kredi çekmeyi düşünüyor. Ama daha projelendirmemiş. İkinci toplantıda, kiracı eve talip oldu. Taraflar anlaştı. Kiracıyı ev sahibi yaparak, uyuşmazlığı çözdük.