A’dan Z’ye mobbing rehberi

Mobbing, en basit tanımıyla işyerinde psikolojik taciz. Türk Dil Kurumu Sözlüğü’ndeki kavramın karşılığı “bezdiri”. İşyerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme olarak tanımlanıyor. Dünyada ve ülkemizde binlerce insan mobbing mağduru. Ancak çoğu zaman görmezden geliniyor.

Mobbingle ilgili merak edilen tüm soruları Tekirdağ Barosu avukatı Ergün Vardar’a sordum.

* Mobbing ne demek?

Avukat Vardar: Mobbing, çalışan bireyi pasifleştirmek, yıpratmak ve yıldırmak gibi amaçlar için huzursuz etme, aşağılama, dışlama, önemsememe gibi bilerek ve belirli bir şekilde yapılan psikolojik şiddet olarak tanımlanabilir.

* AYM’ye göre mobbing oluşmasının kriterleri nelerdir?

Anayasa Mahkemesi 2018/27032 Başvuru Numaralı dosyada verdiği 14/9/2022 tarihli kararı ile mobbing (psikolojik taciz) hakkında ayrıntılı değerlendirmelere yer verdi.

AYM, psikolojik tacizi kişinin maddi ve manevi varlığına (Anayasa 17) saldırı niteliğinde görmekte ve eylemin mobbing olması için aşağıdaki kriterleri aramaktadır:

* İşyeri ile ilgili olarak işyerindeki yöneticiler ve/veya diğer çalışanlar tarafından gerçekleştirilmesi ya da bu tür müdahalelere göz yumulması,

* Süreklilik arz edecek şekilde tekrarlanması, keyfîlik içermesi, sistemli ve kasıtlı olması, yıldırma ve dışlama amacı taşıması,

* Mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar ortaya çıkması ya da ciddi bir zarar tehlikesi olması.

* Yargıtay’a göre bir eylemin mobbing sayılmasının kriterleri nelerdir?

Yargıtay’a göre ise mobbing sayılabilmesi için bu davranışların “sistematik”, “sürekli” ve “kasıtlı” olması gerekiyor. Ayrıca hareketin amacı da doğru tespit edilmeli. Çünkü psikolojik tacizde amaç, iş ilişkisi içinde bulunduğu mağdurdan kurtulmak veya ona zarar vermek, onu yıldırmak. Psikolojik taciz, kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla kasıtlı olarak yapılmaktadır. Anlık öfke ile süreklilik göstermeyen geçici davranışlar ise psikolojik taciz olarak nitelendirilmiyor. Kişilik haklarının ihlali boyutuna ulaşmayan psikolojik tacizi, Yargıtay mobbing olarak değerlendirmiyor.

* İşverenim sürekli olarak bana mobbing uyguluyor. Ne yapabilirim?

Mobbinge uğrayan işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. İşverenin işçiye yönelik mobbing niteliğinde kabul edilebilir davranışları, İş Kanunu’muzun 24. maddesinde işçi açısından haklı fesih nedeni kapsamında ise işçi tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir. Bu durumda ihbar süresi tanımak zorunda olmayan işçi, kıdem tazminatı talep edebilir. İş ilişkisinde ayrımcılık yapılıyorsa “Eşit davranmama tazminatı” talep edilebilir.

* Amirin yüksek sesle bağırması da mobbing sayılır mı?

Yargıtay, amirlerin çalışanlarına uzaktan, yüksek sesle bağırarak, iş yapmasını söylemelerini, telefonla konuşurken, konuşmasına aldırılmadan emir ve görev vermelerini, yüksek sesle bağırarak “Sen bu işi beceremiyorsun” şeklinde sözlü saldırılara, ayrıca hakaretlere maruz bırakılmasını mobbing kabul etmiştir.

TAZMİNAT İSTENEBİLİR Mİ

* Mobbing tazminatı talep edilebilir mi?

Mobbinge uğrayan çalışan manevi tazminat talep edilebilir. Şartları oluşmuşsa işçi, “Kötü niyet tazminatı” da isteyebilir. Manevi tazminat talebi için psikolojik tacizi teşkil eden davranışların kişilik haklarının ihlali boyutunda olması gerekir. Bunun yasal dayanağı Türk Medeni Kanunu’nun 24. ve Türk Borçlar Kanunu’nun 58. maddeleridir. Bu maddeler gereğince manevi tazminat istenilebilmesi için, kişilik haklarının ihlal edilmiş olması gerekir. Manevi tazminat talebi için psikolojik taciz teşkil eden davranışların kişilik haklarına zarar verdiği kanıtlanmalıdır. Çünkü psikolojik taciz olarak belirtilen her davranış manevi tazminat sonucunu doğurmayabilir. Mobbinge uğrayan çalışanın istifa ederek işten ayrılmak zorunda kalması gibi sebeplerle maddi bir zarara uğraması halinde, çalışan maddi zararını da talep edebilir.

MİKTAR NE OLUR

* Mobbing tazminatı nasıl belirlenir?

Olayın ağırlığına, mobbinge maruz kalan çalışanın gördüğü zarara göre tazminat tutarı belirleniyor. Mobbingin iş yerinde veya iş yeri dışında gerçekleşmesi fark etmiyor.

* Mobbing uygulayan kişiye ceza davası açılabilir mi?

Ceza hukuku bakımından mobbing uygulayan kişiler hakkında uyguladıkları eylemlerin niteliğine bağlı olarak, tehdit, hakaret, kişilik haklarına saldırı ve benzeri suçlar kapsamında ilgili Savcılığa şikâyette bulunulabilir. Soruşturma ve dava açılabilir. Mobbing uygulayan kişiler, işledikleri kabul edilen suçlar nedeniyle ceza alabilirler.

* Hangi mahkemede dava açılabilir?

Mobbinge maruz kalan çalışan bulunduğu yer iş mahkemesinde işveren aleyhine dava açabilir. Tazminat talep edebilir.

* Mobbing Kamu Denetçiliği Kurumu’na şikâyet edilebilir mi?

Kamu Denetçiliği Kurumu’na (KDK) ancak kamu kurum ve kuruluşlarının işlemleri ile kamu görevlilerinin tutum ve davranışları şikâyet edilebilir. Tarafı idare olmayan, özel veya gerçek kişiler arasındaki anlaşmazlıklar Kurumca incelenmemektedir. Mobbinge maruz kalan kamu kurumu çalışanları KDK’ya başvurabilir.