2. el alırken dikkat! Gizlenen 'ayıp'tan satıcı sorumlu

Pandeminin etkileri nedeniyle hâlâ sıfır araç bulmakta sıkıntı yaşayan tüketiciler mecburen ikinci el araçlara yöneliyorlar. İkinci el araçlara sıfır araçlardan daha yüksek fiyatlar istenirken, “hasarlı” hatta “pert kaydı” olan araçlar, kötü niyetli kişiler tarafından “sıfır” ya da “hasarsız” diye satılabiliyor. İkinci el araçların kilometresi ile oynanıyor. Tüketicinin kandırıldığı çoğu zaman serviste ya da araç muayenesinde ortaya çıkıyor. Bu sorunlarla karşılaşmamak için, ikinci el araç satın alırken tüketiciler nelere dikkat etmeli? Kandırılıp zarara uğratılan mağdur tüketiciler ne yapmalı? Önce iki örnek okur sorusu:

ARACIN PERT KAYDI VAR

Z.F.: Bir hafta önce iki hafif hasarı olduğu belirtilen bir araç aldım. Bir hafta sonra servise gittim. Arabanın pert kaydı olduğunu söylediler. Airbag patlaması ve ön kaput değişimi varmış. Satan kişi bana söylemedi. Bilmeden aldım. Arabayı iade etmek istiyorum. Hukuki olarak mümkün mü?

KİLOMETRESİYLE OYNANMIŞ

E.E.: Üç ay önce galeriden araba aldık. Muayenede bir anormallik olduğu ortaya çıktı. İki yıl önce yüksek olan kilometre iki yıl sonra düşük görünüyor. Araç muayeneden geçmedi. Satan galerici, “Geri getirin alayım” diyor. Ne yapmalıyız?

Bu ve benzer sorularınızı tüketici hukuku uzmanı Türkiye Barolar Birliği Tüketici Hakları Komisyonu Sekreteri ve İstanbul Barosu Tüketici Hakları Ve Rekabet Hukuku Merkezi Başkanı avukat Şevda Şensoy ile Türkiye Barolar Birliği Tüketici Hakları Komisyonu Üyesi ve İstanbul Barosu Tüketici Hakları Ve Rekabet Hukuku Merkezi Yürütme Kurulu üyesi avukat Alpcan Tekdemir yanıtladılar. İki uzman sorularınızı yanıtlarken, bakın hangi değerlendirmeleri yaptılar:

KANUN KİMİN YANINDA

“Okur Z.F. gibi bilmeden ‘hasarlı’ ya da ‘pert kaydı’ olan aracı satın alan tüketicileri Türk hukuku korumaktadır. Çünkü satıcı tarafından aracın ‘hasarlı’ ya da ‘pert’ olduğunun alıcıya bildirilmemiş olması halinde satıcının ‘ayıptan doğan sorumluluğu’ söz konusudur. Gerek Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun gerek ise Türk Borçlar Kanunu uyarınca bu durumda alıcının ‘Sözleşmeden dönme, aracın ayıpsız mislini isteme, ayıp oranında satış bedelinden indirim yapılmasını isteme veya ücretsiz onarım isteme haklarından birini kullanması’ ve ayrıca bu ayıp nedeniyle uğradığı zararın tazmin edilmesini isteme hakkı vardır.

YARGITAY NE DİYOR

Nitekim, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2016/26291 E. 2019/11496 K. numaralı kararı ile alıcının, satın aldığı araçla ilgili Trafik Şube Müdürlüğü’nce tutulan kayıtlarını, aracın sigorta kayıtlarını, tramer kayıtlarını inceleme, tramere SMS atarak bilgi edinme yükümlülüğü bulunmadığına ve satıcının satış öncesinde alıcıyı aracın ağır hasarlı olduğu konusunda bilgilendirdiğini ispat etmesi gerektiğine karar vermiştir.

SATICI BİLMEDİĞİNİ SÖYLERSE

Aracın kilometre bilgisinin değiştirilmiş olması kolaylıkla anlaşılabilecek ayıp olmadığından ‘gizli ayıp’ olarak değerlendirilir. Okur E.E. ve benzer şekilde kandırılan okurların aracın kilometresi ile oynandığını öğrendiklerinde gecikmeksizin satıcıya ‘ayıp’ ihbarında bulunmaları gerekir. E.E.’nin haklarından birini kullanması ve zararı talep etmesi mümkün olabilecektir. Satıcının ayıbı bilmediğini ileri sürmesi dinlenmeyecek hatta ayıp hileyle veya ağır kusur ile alıcıdan saklanmış ise zamanaşımı da uygulanmayacaktır. Aracın gümrük vergilerinin yatırılmadığı ya da kilometre bilgisinin kasıtlı olarak tüketiciyi yanıltmak amacıyla değiştirildiği durumlarda ise dolandırıcılık suçu gündeme gelebileceğinden savcılıklara suç duyurusunda da bulunulabilir.

SAHTE RAPOR DOLANDIRICILIK

YÖNETMELİKTE Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a da atıfta bulunulmuş, aldatıcı ve yanıltıcı ekspertiz  raporu düzenleyen işletmelerin ‘ayıplı hizmet’ nedeniyle sorumluluğuna işaret edilmiştir. Gerçeğe aykırı rapor düzenlenmesi ve bu nedenle ‘tüketici’nin araçta herhangi bir sorun olmadığını düşünerek satın almış olması ancak sonra araçta birtakım ayıpların olduğu anlaşılması durumunda, alıcı ekspertiz raporunu hazırlayan işletmeden ödediği bedelin iadesini ve zararının tazminini talep edebilecektir. Ayrıca, gerçeğe aykırı rapor düzenleyen ekspertiz işletmecisi hakkında dolandırıcılıktan şikâyette bulunmak mümkün.

DAVANIN ADRESİ TÜKETİCİ MAHKEMESİ 

Alıcının ‘tüketici’ sıfatı olup olmadığı hem ihbarın şekli hem de başvurulacak yargılama mercini seçmek bakımından önemlidir. Alıcının özel amaçlarla kişisel ihtiyaçları için araç aldığı ve karşısındaki satıcının araç alım-satımı işiyle iştigal eden birisi olması durumunda tüketici hakem heyetlerine veya tüketici mahkemelerine başvurması gerekir. Diğer hallerde ise genel mahkemelere başvurmak gerekecektir.

‘AĞIR KUSUR’DA ZAMANAŞIMI YOK

Tüketici Kanunu’nda ikinci el satışlardaki ayıplı maldan dolayı sorumluluğa ilişkin zamanaşımı süresinin bir yıldan az olamayacağı düzenlenmiş, Türk Borçlar Kanunu’nun 231. maddesinde ise iki yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür. Bu sürelere dikkat edilmesi gerekir. Ancak ayıbın ‘hileyle’ veya ‘ağır kusurla gizlendiği’ hallerde zamanaşımının uygulanmayacağı unutulmamalıdır.”

KANDIRILMAMAK İÇİN NE YAPMALI

EKSPERTİZ RAPORU ALIN: Tüketicinin satın alacakları ikinci el araçlarla ilgili inceleme yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak ekspertiz incelemesi kritik önem taşımaktadır. Otomobillerin hasarlı olduğu tüketicilerden gizlenerek satılabileceğinden, tüketicilerin araçları satın almadan önce ekspertiz raporu almaları faydalı olacaktır. Ekspertiz raporunun satıcının belirlediği, anlaşmalı işletmeler yerine tüketici tarafından seçilmesi ve piyasadaki sınırlı paketler yerine en geniş ekspertiz hizmetinden faydalanılması ileride oluşabilecek sorunları engellemek bakımından tavsiye edilebilir.

ŞASİ NUMARALARINI KONTROL EDİN: Motor ve şasi numaralarına ilişkin problemler de hukuken ‘ayıp’ olarak değerlendirilecektir. Ancak buradaki sorun karmaşıktır ve hukuken başınızı ağrıtabilir. Zira, tüketici Karayolları Trafik Kanunu gereği aracın trafikten men edilmesi ve para cezasıyla hatta kaçakçılık soruşturması ile karşı karşıya kalabilecektir. Bu nedenle, ikinci el araç satın alırken, özellikle aracın şasi veya motor numaralarının silinmiş, tahrip edilmiş olup olmadığı, şasi ve motor numaralarının araç tescil kaydı ve ruhsatla uyumlu olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.

ALICIYA ZORUNLU DEĞİL: Alıcının ekspertiz raporu almasını zorunlu kılan herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Buna karşılık, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkındaki Yönetmelik’in 14. maddesi uyarınca 1 Nisan 2019 tarihinde yürürlüğe giren uygulama uyarınca, araç alım satımıyla iştigal eden kişiler, 8 yaşın veya 160 bin kilometrenin altındaki araçları satmadan önce TSE hizmet yeterlilik belgesine haiz firmalardan eksper raporu almak zorundadır.