Zona vakaları neden çoğaldı

Zona kendini konuşturmakta da son derece haklı(!), zira son zamanlarda her zamankinden çok daha fazla Zona vakasıyla karşılaşıyoruz. Ben de günlük hekimlik pratiğimde özellikle bu son 6 aylık dönemde neredeyse son 10 yılda gördüğümden daha fazla Zona vakasıyla karşılaştım. Peki, ne oldu da Zona vakaları bu kadar arttı? Daha da önemlisi, Zona nedir, neden olur, korunmak mümkün mü, tedavisi var mı? Bu ve benzeri soruların yanıtlarını siz de merak ediyorsanız buyurun...

SORU 1

ZONA NEDİR, NEDEN OLUR

ZONA hastalığının nedeni “Varicella Zoster” olarak bilinen “suçiçeği virüsü”dür. Bir şekilde daha çocukluk döneminde omuriliğimize yerleşen ve her an aktive olup bizi hasta etmeye zaten hazır olan Zona virüsü, bağışıklık sistemimizin şu veya bu nedenle zayıf düştüğü herhangi bir dönemde süratle aktive olmakta, hızla çoğalıp omurilikte yerleştiği o sinir kökünden başlayarak o sinirin bulunduğu bölgede hızla yayılmaktadır. Böyle bakıldığında Zona sorunu aslında bir anlamda “bağışıklık zayıflığının” da bir işareti gibidir. Bedensel/fiziki veya ruhsal bir zorlanma/stres/baskı nedeniyle bağışıklık sistemimiz herhangi bir anda aniden ve hızla zayıf düşerse omurilikteki sinir kökünde aktive olan Zona virüsü, “göğüste, karında, sırtta hatta yüzde ağrılı döküntülere” yol açmaktadır. Kısacası esas problem bağışıklığın hızla ve şiddetle zayıflaması ve virüsün bizi hasta edebilecek zayıf bir anımızı yakalamasıdır.

SORU 2

ZONA’NIN BELİRTİLERİ NELER

İLK ve en önemli belirtisi muhakkak ki dayanılması gerçekten güç olan “şiddetli bir ağrı”dır. Hastalığın yayıldığı sinir dalı bölgesinde, başlangıçta döküntü olmadan bile dayanılması güç derecede ağrılı bir tablo ile süreç birdenbire başlar. Bir süre sonra da o bölgede içi su dolu kabarcıklarla karakterli “deri döküntüleri” ortaya çıkar. “Ağrı ve deri döküntüleri”ne çoğu zaman aynı bölgede “yanma, karıncalanma, batma ve kaşıntı” gibi farklı işaretler de eşlik eder. Bazen tabloya “yüksek ateş, baş ağrısı, ağır bir yorgunluk ve bitkinlik hali”nin de eşlik etmesi ise sürpriz olmaz.

SORU 3

STRES ZONA’YI NASIL ETKİLİYOR

FİZİKSEL stresler doğrudan doğruya bağışıklık sistemini baskılayarak, ruhsal stresler ise bedene “adrenalin ve kortizolden yapılı bir çeşit stres kokteyli banyosu” yaptırarak Zona’yı tetikleyebiliyor. Kısacası Zona’yı tetikleyen süreç bazen fiziksel bir hastalık, bağışıklığı baskılayan bir ilaç, bazen de ağır bir ruhsal travma olabiliyor.

SORU 4

ZONA’NIN AŞISI İLACI VAR MI

ZONA’nın aşısı var. Koruyucu etkinliği de yüzde 85’lerin üzerinde. Bu nedenle çoğu ülkede zaten kronik hastalığı olan yaşlılara Zona aşısını yaptırmaları tavsiye ediliyor. Ben prensip olarak özellikle içinden geçtiğimiz bu zorlu pandemi dönemi de dikkate alındığında, imkânı bulunan ve risk grubunda olan yaşlılara da bu aşıyı yaptırmalarını tavsiye ediyorum. Ayrıca hastalığın tedavisinde kullanılan ve iyileşmeyi kolaylaştıran oldukça güçlü ve etkili antiviral ilaçlara sahip olduğumuzu da hatırlatmak isterim. Bütün mesele gecikmeden ve süratle uygun bir tıbbi yardımı almak ve tedaviye mümkün olduğu kadar erken dönemde başlamaktan ibarettir. Zona hastalığının teşhis ve takibini nöroloji ve dermatoloji uzmanlarının birlikte yaptığını da hatırlayalım.

ÖNEMLİ

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİZİ İYİ KORUYUN

YUKARIDA da belirttiğim gibi Zona’ya yakalanmanın temel nedeni bağışıklık gücümüzdeki zayıflamadır. Bağışıklığı zayıf düşüren sebep ister yanlış planlanmış hızlı zayıflama diyetleri olsun, ister mecburen/tedavi amacıyla uygulanan bağışıklık baskılayıcı ilaçlar olsun, isterse de ani ve ağır ruhsal travmalar olsun sonuç pek fark etmez. Çocukluk döneminde suçiçeğine yol açan ve omuriliğe yerleşmiş olan bu virüs bağışıklığımızın zayıflamasıyla birlikte süratle aktifleşir ve Zona’ya sebep olabilir. Özetle ağır geçirilen hastalıklar, zorlu ameliyatlar, kanser sürecinde uygulanan tedaviler, organ yetmezlikleri, kronik ve ağır sağlık sorunları, düşkünlük düzeyinde seyreden yaşlılık dönemleri, yönetilmesi güç ruhsal travmalar Zona’nın oluşumunu kolaylaştırmaktadır.