Yaşlılara dikkat!

Peki, bu doğru bir bilgi mi? Muhtemelen ve bir ölçüde evet. Vaka sayılarının çokluğuna rağmen hastanelere müracaatların, yatırılarak tedavi edilmek zorunda kalanların, yoğun bakıma ihtiyaç duyanların sayısının beklenenden düşük olması bu bilgiyi doğruluyor.

Ama bu durumda bile bizim üzerinde hassasiyetle durmamız gereken önemli hem de çok önemli, mühim bir ayrıntı var. O AYRINTI ŞU: “Önceki varyantlarda olduğu gibi Omikron da yakaladığı bağışıklığı yetersiz yaşlıları maalesef pek affetmiyor.”

Özellikle kronik hastalığı ve/veya çoklu organ yetmezliği olan yaşlılarda “HASTANELİK OLMA RİSKİ” Omikron varyantında da oldukça yüksek. ABD’de yapılan yeni bir araştırmada da bu bilgi net ve açık olarak doğrulandı: COVID-19 aşısını yaptırmayan 65 yaş ve üzeri grubun aşılarını tamamlamış, hatırlatma dozlarını yaptırmış yaşıtlarına oranla hastaneye kaldırılma risklerinin “49 KAT DAHA FAZLA” olduğu belirlendi.

Çıkarılacak ders, üzerinde durulacak nokta şudur: HATIRLATMA DOZUNU YAPTIRMAYI İHMAL EDEN 65 YAŞ ÜSTÜ BÜYÜKLERİMİZİN SÜRATLE AŞILANMASI LAZIM. Dikkatimizi öncelikle bu grupta yoğunlaştıralım, “HATIRLATMA DOZU ÇALIŞMALARINI” öncelikle bu grup için hızlandıralım.

KISA BİLGİ
BİR ERKEK DERDİ: PROSTAT BÜYÜMESİ

PROSTAT bezi “erkeklere özel” bir iç salgı bezi. İdrar torbasının alt kısmına yerleşmiş, sadece 20 gram civarında ağırlığı olan minik bir organ. Görevi, bir iç salgı üretmek olsa da öyle yaşamsal bir önemi falan yok. Prostat salgısı içerdiği enzimlerle ejakulatın pıhtılaşmasını ve kadın genital bölgesine tutunmasını sağlıyor. Ayrıca yapısındaki enzimler ejakulatın erimesini ve içerisindeki spermlerin hareket etmesini de kolaylaştırıyor. Prostat sıvısının hafif alkali yapıda olması da önemli bir ayrıntı. Bu alkali karakter, kadın yumurtasının başarılı bir şekilde döllenmesine yani üreme sürecine de yardımcı oluyor. Peki, sorun ne? Sorun bu bezin aşırı büyümesi. Detaylar için diğer kutulara geçebiliriz.

BİR BİLGİ
PROSTAT BÜYÜYÜNCE NE OLUYOR

YAŞ ilerledikçe büyüyebilen, iltihaplanabilen hatta kanserleşebilen bu minik bez, erkeklerin yaşam kalitesini ciddi ölçüde bozabiliyor. İşte bu nedenle özellikle 50’li yaşlardan sonra hemen her erkeğin yıllık sağlık kontrollerine “PROSTAT İNCELEMELERİ”ni de eklemesi gerekiyor. Bu dikkati özellikle “işeme sıklığında artış, idrar yapmada ani sıkışma hissi, idrar kaçırma, zayıf idrar akımı, çatallı ve kesik kesik ya da dağınık idrar yapma, idrar yapmaya başlamada gecikme, idrar yaparken zorlanma, idrarı tam boşaltamama hissi ve işeme sonrası damlama tarzında idrar çıkışı, idrarda kan gelmesi, kasık ve bel ağrıları” ve benzeri şikâyetleri olan erkeklerin kesinlikle ihmal etmemesi lazım.

İYİ BİLGİ
PSA TESTİ NEDEN ÖNEMLİ

PROSTAT KANSERİ erkeklerde en sık görülen kanserlerden biri. Daha da önemlisi dünyada akciğer kanserinden sonra en sık ölüme neden olan ikinci kanser tipi. Belirtileri yukarıda saydığım prostat rahatsızlığı işaretlerinden de pek farklı değil. Bu kanserlerin sadece yüzde 2’si 50 yaşın altında görünüyor. Hastaların büyük bir kısmını 65 yaş sonrası erkekler oluşturuyor. Bu nedenle 50’li yaşlardan sonra sağlık tarama testleri arasına mutlaka ama mutlaka “PSA TESTİ”nin de ilave edilmesi gerekiyor. Özellikle babasında veya erkek kardeşlerinde prostat kanseri saptanmış olanların bu konuda daha dikkatli olmaları lazım. Zira “AİLEVİ EĞİLİM” bu kanser türünde de önemli. Babası ya da erkek kardeşlerinde prostat kanseri saptanan birinin, prostat kanserine yakalanma ihtimali “5-7 KAT” artıyor. Dahası var: Bel çevresi 100 santimi geçen, insülin direnci ve hipertansiyonu olan erkeklerde de bu kansere yakalanma riski beklenenden daha fazla. Kısacası yaşlanan her erkek için prostat kanseri önemli bir problem, mühim bir sağlık riski. Bu nedenle yıllık sağlık taramalarına 50 yaş üstü erkeklerin mutlaka “PROSTAT KANSERİ TARAMASI”nı da eklemeleri şart. Bu taramaların önemli oyuncularından birini ise “PSA/Prostat Spesifik Antijen” TESTİ oluşturuyor. Nedeni şu...

PSA NEDİR

PSA, prostat bezinde üretilen bir madde. Temel işlevi erkeklik sıvısını (seminal sıvı) eriyik hale getirmek. Kandaki seviyesinin artmasının nedeni ise prostatın normal yapısının bozulması (iltihap, aşırı büyüme ya da kanser nedeniyle yapı bozulabilir) ve bozuşma sonucunda bez içerisindeki PSA’nın sistemik dolaşıma geçmesidir. TEKRARLAYALIM: Sadece prostat kanserinde değil, prostat bezinin iltihaplanması durumunda (prostatit), prostat bezinin aşırı büyümesi halinde ve hatta prostat bezinin muayenesinde beze parmakla aşırı bası yapılması halinde bile kandaki PSA seviyeleri artabiliyor. Zaten bu nedenle de PSA değerlendirmeleri ve takiplerini ÜROLOJİ UZMANI doktorların yapması gerekiyor.

PSA HANGİ ARALIKTA OLMALI

ÖNCELİKLE şunu bilelim: Sağlık taramalarında PSA’yı ısrarla takip etmemizin öncelikli amacı muhtemel bir prostat kanserini olabildiğince erken evrede yakalayabilmektir. Prensip olarak PSA için üst sınır 4 ng/dl kabul edilir fakat PSA’nın 4’ün altında olması kanser olmadığı anlamına gelmez. Genelde PSA değerlerinin 2’nin üzerinde olması beklenen bir şey değildir. Diğer taraftan PSA’nın 4’ü geçmesi de her zaman için mutlaka mevcut bir prostat kanserine işaret etmez. Yukarıda da belirttiğim gibi aşırı büyümüş ya da iltihaplanmış bir prostat bezi nedeniyle de kanda
PSA değerleri artabilir. Diğer taraftan “serbest PSA/total PSA oranı”, “PSA artış hızı” ve “PSA’nın 2’ye katlanma zamanı” gibi parametreleri de üroloji uzmanları dikkatle değerlendirirler. Son karar için de gerekli radyolojik incelemeleri yapar, hatta bazen “PROSTAT BİYOPSİSİ”nden istifade ederler.

(NOT: Yazının hazırlanmasında değerli meslektaşlarım Prof. Dr. Önder Yaman, Dr. Arif İbiş tarafından hazırlanan “100 SORUDA PROSTAT SAĞLIĞI” kitabından yararlandım. Basit, anlaşılabilir ve öğretici dili nedeniyle kitabı 50 yaş virajını dönen her erkeğe tavsiye ederim.)