Sinsi tehdit: Hipertansiyon

Çoğu zaman varlığını herhangi bir belirti vermeden sürdürüyor. Bu nedenle ona “sessiz katil” diyorlar. Oysa hipertansiyon, teşhisi kolay ve ucuz, tedavisi başarılı bir sağlık problemidir. Tansiyon hakkında merak ettiklerinizi bu yazı dizisinde okuyabilirsiniz.

Hipertansiyon riskiniz var mı?

Tansiyon yüksekliği belirlenen kişilerin çoğunda hipertansiyon nedeni olacak herhangi bir problem saptanamaz. Yapılan en detaylı tetkiklerle bile böbrekler, böbreküstü bezleri, damarlar ve diğer iç organlarda hipertansiyona sebep olabilecek herhangi bir bozukluk bulunamaz. Bu tür tansiyon yükselmeleri tıp terminolojisinde “esansiyel hipertansiyon” adı verilir.
Bu kişilerde kan damarlarının hassasiyeti, hormon sisteminin bilinmeyen değişiklikleri, kalbin pompaladığı kan hacminin artması, kalp damar sisteminde sinirsel kontrolün bozulması ya da kan basıncını denetleyen basınç cihazlarının arızalanması gibi farklı nedenler düşünülmektedir.

RİSK FAKTÖRLERİ HANGİLERİ

Risk faktörlerinin altını çizmekte de fayda var. Uzmanlar yaşın ilerlemesinin önemli bir risk faktörü olduğunda hemfikirler. Yaşınız ilerledikçe tansiyona yakalanma ihtimaliniz artıyor. Genetik miras da önemli bir risk faktörü. Özellikle “babadan oğla geçiş” önemli bir belirleyici olabiliyor. Ayrıca anne veya babanızdan birinde yüksek tansiyon varsa sizin de yaşam boyu yüksek kan basıncı hastası olma olasılığınız en az yüzde yirmi beş artıyor. Anne ve babanızın ikisinde de bu sorun varsa riskiniz yüzde altmışa yükseliyor. Yani kalıtsal özellik son derece önemli.
Cinsiyet de etkili bir faktör olabiliyor. Örneğin erkekler hipertansiyona kadınlardan daha kolay yakalanıyor. Kilo almak ve şişmanlamak da çok önemli. Vücut kitlesi arttıkça dokuların oksijen ve besin ihtiyacı da artacağından kan hacmi artıyor, dolayısıyla kanın damar duvarına yaptığı basınç yükseliyor.
Kilo kazanımının insülin artışına, insülin artışının da sodyum ve su tutulmasına sebep olması da önemlidir. Kilolu insanların tuz şeker doymuş yağ ve trans yağ tüketimlerinin daha yüksek olması da belirleyici bir faktördür. Hareketsiz bir yaşam birçok nedenle hipertansiyon için risk faktörüdür.

Sigara tansiyonu yükseltir mi?

Sigara içmek kan damarlarını daraltıp kalp hızını arttırarak kan basıncını yükseltir. Orta ve uzun vadede damarları sertleştirerek hipertansiyonu kalıcı hale getirir. Sık sık gündeme getirdiğimiz insülin direnci sendromu da önemli bir hipertansiyon riski arttırıcısı gibi çalışır.
ınsülin direnci arttıkça kan basıncı yükselme eğilimine girer. Aşırı alkol kullanımı özellikle erkeklerde ciddi bir risk faktörüdür. Risk faktörleri arasında yüksek stres düzeyini de eklemek lazım. Kan potasyum seviyesi düşük olanlarda, şeker hastalarında ve sodyuma aşırı duyarlılığı olanlarda da hipertansiyona yakalanma riski artıyor.

Böbrek hastalıklarının tansiyona etkisi

Böbrek hastalıklarından bazılarının, özellikle “nefrit”lerin tansiyonu yükseltebileceği biliniyor. Polikistik böbrek hastalığında ve bağ dokusu hastalıkları sonucu gelişen böbrek hasarları hipertansiyonla sonuçlanabiliyor. Böbrek hastalıklarının hipertansiyona yol açmasının nedeni olarak hastalanmış böbreklerin tuzu, suyu ve diğer zararlı atıkları atamamaları gösteriliyor. Eğer böbrek damar-larında bir problem ortaya çıkar, böbreği destekleyen damarlar daralıp tıkanırsa tansiyon yükselmesi ile karşılaşmak da mümkün. Böbreküstü bezi hastalıkları, tiroid bezinin az veya çok çalışması da hipertansiyona yol açabilir.

Hipertansiyon yapan ilaç var mı?

Soğuk algınlığı tedavisinde kullanılan ilaçların bazıları, kortizon içeren ilaçlar, bazı ağrı kesiciler, depresyon ilaçlarından bir kısmı, burun açıcı spreyler, iştah baskılayıcılar (sibutramin), Epoetin-alfa gibi bazı ilaçların hipertansiyona yol açabildiği biliniyor. şifa niyetine içtiğiniz bitkiler de hipertansiyon sebebi olabiliyor. Örneğin efedra içeren şifalı bitkiler -bu bitki kilo kaybettiren çoğu ilaçlara kaçak olarak yerleştiriliyor- tansiyonu ciddi oranlarda arttırabiliyor.

Hipertansiyondan korunmak mümkün mü?

Çok özel bazı durumlar dışında genelde hipertansiyondan korunmak mümkündür. Hipertansiyonda da koruyucu önlemler tedaviden daha etkili ve ucuzdur ve ne kadar erken harekete geçilirse sonuç alma ihtimaliniz o kadar yüksektir. Özellikle erken hipertansiyon döneminde, yani kan basıncı yüksekliğinin yeni yeni filizlenmeye başladığı periyotta yapılabilecek değişiklikler son derece etkili olmaktadır. Bunun için; 

Fazla kilolarınız varsa vermelisiniz

Beslenme tarzınızı değiştirmeli, daha az tuz, doymuş yağ, trans yağ, şeker ve kalori tüketmeli, beslenme planınıza magnezyum, potasyum ve posadan zengin yiyecekler eklemelisiniz

Sigara kullanıyorsanız derhal bırakmalısınız

Alkol içiyorsanız ya terk etmeli ya da olabildiğince sınırlamalısınız

Daha aktif bir hayat sürme konusunda kararlı olmalısınız

Hipertansiyonla ilişkili olan başka sağlık sorunlarınız varsa (kolesterol yüksekliği, ürik asit fazlalığı, şeker hastalığı gibi) kontrolleri daha dikkatli yapmalısınız

Uykusuzluk, uyku apnesi gibi sorunlarınız varsa çözmelisiniz

Stresle mücadelede başarılı olmanın yollarını aramalı, stres yönetimini öğrenmelisiniz
şu noktanın bir kez daha altını çizelim: Yaşam tarzı değişiklikleri özellikle aktivite ve beslenme ile ilgili önlemler çoğu kişide hipertansiyonun yerleşmesini engelleyebilmektedir.

Bu önlemlerin hipertansiyonlular da eksiksiz uygulamalıdır. Çünkü pek çok insanda sadece bu önlemlerle ilaca gerek kalmadan kan basıncı kontrol altına alınabilmektedir.

Bu önlemlerin en kötü ihtimalle daha az sayıda ve daha düşük dozda ilaç kullanmanızı garanti altına alacağını da hatırlatalım.