Sağlıkta yeni bir yaklaşım: 4P!

Sağlıkta da yeni arayışlar var. “P4 medicine” de bunlardan biri.
Son on yılda şekillendi ve İngilizce dört sözcüğün baş harfleri öne çıkarılarak adlandırıldı: Tahmin edici/predictive, önleyici/preventive, kişiye özel hazırlanmış/personal, katılımcı/participate bir sağlık yaklaşımını özetliyor. 

Açık, basit ve anlaşılır tanımı ile “kişiye özel hazırlanmış ve o kişinin katılımını da esas alan koruyucu ve önleyici bir sağlık programını modern ve geleneksel tıbbın yerleşik prensiplerini esas alarak uygulamak” şeklinde özetlenebilir.
Sistem genetik ve moleküler tıptaki gelişmelerden de faydalanarak hastalıkların ortaya çıkmasını veya çıktıktan sonra tedavi edilmelerini beklemektense daha baştan onları engelleyen, önleyen koruyucu çalışmalar yapmak hedefiyle hareket ediyor.
Eğer o hastalık önlenebilir değilse de bireyin genetik bilgilerini kullanarak uygulanacak tedaviyi kişiselleştiriyor.
Modelin temel prensiplerinden biri bireylerin de sürece mutlaka katılmaları, kendi sağlıklarını yönetebilmeleri ve bu işte başlıca rolü üstlenmeleri.
Bütün bunlar hastalıkları ya tamamen önleyip ortaya çıkmasını engelliyor ya da oluşum sürecini geciktiriyor. Bunlar mümkün olmazsa eğer, en azından hastalığın etkilerini hafifletip tedavi süreçlerini kısaltıyor, üstelik daha da etkin hale getiriyor.
Diğer taraftan hastalığın ve tedavinin oluşturabileceği zararları da minimuma indiriyor. Yaklaşımın dört yapılanmasını yandaki kutuda bulabilirsiniz.

OKUR SORUSU

Kronik iltihap ne yapıyor?

Sağlık taramalarınızda nedeni bir türlü bulunamayan bazı sorunlarınızın arkasında, gözden kaçmış bir “gizli iltihap odağı” ve buna bağlı “kronik iltihap reaksiyonları” olabilir. Mesela mı?

1- Yemeklerden sonra şişkinlik, gaz, gastrit ve reflü atakları.
2- Alerjik sorunlar, özellikle tekrarlayan cilt döküntüleri, astım benzeri problemler.
3- Kronik geniz akıntısı veya boğaz yanması.
4- Sedef hastalığı, vitiligo, rozasea, egzama gibi kronik cilt sorunları.
5- Sebebi açıklanamayan eklem ağrıları. Özellikle küçük eklemlerde (parmak eklemleri) gelişen ağrılı şişmeler.
6- Kronik vajinal mantar enfeksiyonları ve genital iltihaplanma.
7- Kronik yorgunluk. Buna eşlik eden gezici kas ve tendon ağrıları (fibromiyalji).
8- Ayaklarda izah edilemeyen ödem ve yüz, göz, ayak şişmeleri.
9- Dikkat eksikliği hali. Konsantre olamama durumu. Anlamsız uyku isteği. Bazen de depresyon ve kaygı durumu.
10- Tatlı krizleri, yeme atakları, iştahtan kesilme veya aşırı yeme durumları, kilo dalgalanmaları.
11- Gece terleme atakları.
12- Geceleri ayak krampları.
13- Ayaklarda yanma, uyuşma ve karıncalanmalar.

İYİ BİLGİ

Kabak çekirdeği prostata faydalı

Prostat bezinin büyümesi yaşlanan her erkeğin en büyük korkularından biridir. Büyümüş prostat bezi ağrı sızı yapmaz ama bir taraftan idrar yapmayı güçleştirerek, diğer taraftan sık idrar etmeye ve uykuları bölmeye sebep olarak keyifli bir uykunun canına okuyabilir.
Düzenli kabak çekirdeği tüketmenin -25-30 adedi yeter- prostat bezinin büyümesini engellediği, hatta biraz da küçülmesini sağladığı biliniyor.
Mekanizma tam bilinmiyor ama tahmin edileni şu: Prostat bezini büyüten testosterondan oluşan dihidrotestosteron maddesidir. Kabak çekirdeği testosterondan dihidrotestosteron oluşumunu azaltmaktadır.

ÖNEMLİ BİLGİ

P4’ün hedefleri

İlk hedef: Tahmin etmek
Genetik anormallikleri belirleyecek, hastalıklarla ilgili öncü moleküler işaretleri saptamak, kişinin yaşam tarzını ve sağlık geçmişini dikkate alarak gelecekteki sağlığı veya sağlık riskleri konusunda tahminlerde bulunmak ilk ve öncelikli hedef.
Bu öncü bilgiler sayesinde daha güçlü, önlenebilir veya tedavi edici koruma stratejileri oluşturuluyor.

Sonraki hedef: Önlemek
Hastalıkları daha tasarım aşamasındayken tahmin edip önleyici çalışmalar içine girmek de tahmin etmek kadar önemli bir konu.
Sağlık taramalarında beklediğimiz temel fayda da bu olmalı. Önleyici yaşam tarzı değişimleri, destekler ve tedaviler uygulayarak hastalığın oluşumu önlenmeye çalışılmalı.

Prensip: Kişiselleştirmek
Her bireyin genetik yapısı, yaşam tarzı, geçirdiği sağlık sorunları, biyolojik ve ruhsal organizasyonu farklı. Her birey özel!
Farklılıkları bilerek hazırlanan, tahmin edici ve önleyici sağlık riski taramalarının doğruya daha yakın sonuçlar vermesi ise sürpriz değil. Kısacası özelleştirilmiş hastalık önleme stratejileri oluşturmak önemli bir konu.

Son şart: Katılımcılık
Kronik hastalıkların başarısı korunmada da, tedavide de bireyi bilgilendirmek, motive etmek ve sürecin içine katmaktan geçiyor. Bunlar daha etkili, düzenli, kalıcı, ucuz, tatmin edici neticeler veriyor.
Kişileri bilgilendirerek ve başka araçlarla güçlendirerek sağlıklarıyla ilgili her konuda daha aktif bir rol almaya yönlendirmek, P4 medicine’in, yani yeni sağlık riski kavramının vazgeçilmez bir parçası.