Sağlıkta mahşerin 4 atlısı

Yeni bir hayat ile tanışıyor, bu farklı hayatın sorunlarını henüz keşfediyoruz. Ne eskisi kadar hareket ediyor, ne de eskisi gibi kalorisi az, sindirimi güç, kana yavaş yavaş karışan, doğal besinler tüketiyoruz. Kısacası yaşam tarzımız eskisinden çok farklı. Farklılığı yaratan nedenlerin sayısı da pek fazla değil. Bizi bekleyen tehlikeleri arttırıp "ensemizi karartan" şeyler, topu topu iki temel yanlıştan ibaret: Hareketsizlik ve fazla yemek! Diğerleri de önemli ama baş rol oyuncuları bunlar.

"Mahşerin dört atlısı" diye tanımladığımız günümüzün bu çok önemli dört sorununun (kilo fazlalığı, şeker hastalığı, hipertansiyon ve kolesterol yüksekliği) nedeni de bu ikilidir. Bu yanlışları ne kadar yoğun ve ne kadar uzun süre yapmışsanız, atlılarınızın sayısı o kadar çok, süratleri o kadar fazla, tehlikeleri o kadar büyüktür. İşin ilginç yanı bu dört atlıyı gündeme sokan, onları tozu dumana katarak koşturan da biziz. Sizin yanlış ve bilinçsiz seçimlerimiz!

ATLIYI ERKEN FARK EDİN

Bu yanlışları yapmaktan vazgeçmek -tıpkı başlama kararında olduğu gibi- sizin elinizdedir. Atlılardan ilki çoğu kez gizli gizli artan kilolar, kalçalara, karna yapışıp kalan yağlardır. Eğer zamanında fark edilmezse ikinci atlı olarak hipertansiyonu, şeker toleransı bozukluğu veya şeker hastalığını da hemen yanınızda bulabilirsiniz. İkinci atlının ortaya çıkması, kısa bir süre sonra üçüncü atlının da oyuna katılacağının habercisidir. Eğer atlıları hálá önemsemez, onlarla mahşere doğru koşmaya devam ederseniz, bir süre sonra takımın dördüncü oyuncusu da sahaya girecektir: Kolesterol yüksekliği ve bununla ilişkili koroner aterosklerotik kalp hastalığı, beyin damar hastalığı!

KÜÇÜK BİR DEĞİŞİKLİK

Mahşere yolculuk için dört atlı da gerekmez! Bazen bir, iki, üç atlıyla da yetebilir. Atlıların sayısı arttıkça yol kısalmakta, sorunlar artıp yaşam kalitesi bozulmaktadır. Önemli olan, ilk atlıyı erken fark etmek, onu diğer atlıların izleyeceğini bilmektir. Önemli olan yaşam biçiminizde yapacağınız küçük değişikliklerin bile atlıları sahanın dışına, uzak bir yere göndereceğini fark etmektir. Yeter ki bu değişiklikleri keyifli ve zevkli bir hayat tarzı haline getirin ve bunları olabildiğince uzun sürdürün.

Mahşerin dört atlısı, orta yaş ve sonrasında -tesadüfi sağlık sorunları dışında- sizi bekleyen en önemli sağlık problemleridir. Bu problemlerin tümünün yaşam biçimi seçimlerinizle ililişkili olduğunu unutmayın. Özellikle iki seçiminizin (yemeniz-içmeniz ve aktivite düzeyinizin) en önemli belirleyiciler olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Diğerlerini de bir kenara not edebilirsiniz:

Kötü yönetilen yoğun ve uzun süreli stres, uyku sorunlarının her türlüsü, sigara kullanmak, alkol tüketimi, kirli hava solumak, olumsuz biri olmak, hiddete ve kızgınlığa fazlaca maruz kalmak, ellili yaşlara gelmesine rağmen "olmak" ile değil, hálá "almak" ile uğraşmak!

İNSÜLİN DİRENCİNE DİKKAT

Şeker hastalığı, yeni bin yılın en önemli sağlık sorunlarından biridir. Nedeni -çoğu kez- insülin direncidir. İnsülin direncinde dokuların insüline yanıtı bozulmuş, hücrelerin insüline duyarlılığı azalmıştır.

İnsülin direncinin -orta yaş diyabetinin- pek çok nedeni vardır. Bunlardan ilk dördü, aşırı kalori tüketimi, yanlış beslenme, yaşlanma ve genetik eğilimdir. İnsülin direncinin erken işareti kan şekeri artışıdır. Kan şekeri artışının erken farkına varmak önemlidir. Kan şekeri takibi sizi kalp damar hastalıklarından (kalp krizi, kalp yetmezliği, kalp ritim bozuklukları...), inme-felç sorunundan, körlük ile sonuçlanabilen görme kaybından, böbrek yetmezliği ve damar hastalıklarından koruyan koruyacak "altın değerinde" bir testtir.

Yapacağınız şey son derece kolay ve ucuz! 8 saatlik tam bir açlıktan sonra "açlık kan şekeri" değerinize baktıracaksınız. Eğer kuşkulu bir durum söz konusu ise tokluk şekeriniz veya şeker yükleme testiniz de araştırılır.

DİYETİNİZE MUTLAKA HUZUR EKLEYİN

Yaşam tarzı değişikliklerini sadece iyi bir yeme içme düzeyi oluşturmak, biraz yürüyüp, hoplayıp zıplayarak sonuç almak biçiminde anlıyorsanız, bir süre sonra yorulacağınızdan, sıkılıp işi yarıda bırakacağınızdan şüpheniz olmasın. Ne yapıp edin, bu yemeğin bir tutam da "huzur" koymaya bakın:

"İnsanlar genellikle mutluluğu hiç olmadık yerlerde ararlar. Mal, mülk, para ve iktidar elde ederek içlerindeki çatışmayı çözmeye kalkarlar. Her değişiklik ile birlikte mutsuzluğun ve huzursuzluktaki azalmanın geçici olduğu, içlerini kemiren hoşnutsuzluğun geri döndüğünü görürler... Huzurun reçetesi ise başkalarını sevmek, çalışmayı sevmek, ait olmayı sevmek, birliğe, değişmeye ve kutsala inanmaktır."

Yukarıdaki cümleler "Huzurlu Yaşama Sanatı" isimli kitabın yazarı Prof. Dr. Tokgöz Bayram Karasu’ya aittir. Prof. Karasu, ABD’de Albert Einstein Tıp Fakültesi Psikiyatri ve Davranış Bilimleri Bölümü’nün başkanıdır. Uzun süre en çok satan kitaplar arasında yer alan bu kıymetli eser Türkçeye de çevrilmiştir.