Melatoninize sahip çıkın

Bu sorunun pandemi ile birlikte zirve yaptığı, ardından gelen savaş korkusu ve ekonomik endişeler nedeniyle o zirvenin de ikiye katlandığı ise şüphesizdir. Diğer taraftan melatoninin yalnızca bir “uyku hormonu” olduğu düşüncesi de külliyen yanlış değilse de eksik bir bilgidir. Zira melatonin birçok hastalık için “sağlık sabotajcısı” ya da “hastalık tetikçisi”; sağlıklı bir yaşam söz konusu olduğundaysa bir tür “iç doktor”, bir çeşit “mucize bir doğal molekül” gibidir. İsterseniz gelin, sözü daha fazla uzatmadan kalınca bir “MELATONİN DOSYASI” açalım ve hep birlikte güçlü bir “MELATONİN DUŞU” yapalım. Ve bilelim ki o duş uykunuza iyi gelecek, stresinizi azaltacak, depresyonunuzu hafifletecek, tansiyonunuzu dengeleyecek, şeker zıplamalarınızı engelleyecek, hatta sizi kanserden koruyup yaşam süresi beklentinizi bile etkileyebilecektir.



İYİ BİLGİ 1
MELATONİN NEDİR NEREDE ÜRETİLİR

MELATONİN esas olarak beynimizde yerleşik mercimek kadar minik bir içsalgıbezinde üretiliyor. Üretimi gündüz de mümkün ama yüzde 80’i gece salgılanıyor. Karanlık üretimi arttırırken, aydınlık ya da parlak ışıklar özellikle mavi ışık -cep telefonları, tabletler- bu üretimi ciddi ölçüde azaltıyor. Akşam saat 9 civarında başlayan kaliteli ve yeterli melatonin üretimi eğer ciddi bir engelle karşılaşmazsa saat 24.00’dan sonra daha da hızlanıyor, gece 02.00-04.00 saatleri arasında pik seviyesine ulaşıyor. Peki, ya bir aksama olursa? İşte o zaman işler karışıyor.

ARA BİLGİ
MELATONİN ÜRETİMİ NE ZAMAN AKSAR

EĞER her akşam 10-11 civarında uykuya geçerseniz melatonin salgılama ritminiz asla bozulmuyor. Uyumak için gece 12’yi geçtiğiniz takdirde ise üretim azalmaya başlıyor. Gece 2’den sonra siz hâlâ bir şeylerle meşgulseniz, şu ya da bu sebeple uyuyamamışsanız melatonin üretiminiz neredeyse dibe vuruyor. Bu nedenle yeterli ve kaliteli bir melatonin üretimi için uykuya başlangıç ritminizi sabit ve erken saatlere çekmeniz ve her gün aynı saatte uykuya geçmeye kendinizi alıştırmanız lazım. Aklınızda olsun, melatonin üretimi yaşlandıkça zaten azalıyor. Yaşlılıktaki uyku sorunlarının bir nedeni de bu azalma. Diğer taraftan uzun yaz gecelerinde kısa kış gecelerine oranla beyniniz daha fazla melatonin üretiyor.

İYİ BİLGİ 2
MELATONİN SADECE BEYİNDE ÜRETİLMİYOR 

MELATONİN deyince akla hemen “beyin, biyolojik saat ayarı ve kaliteli bir uyku” gelse de o hormon sadece beyinde üretilmiyor. Örneğin bağırsaklarda da ciddi miktarda melatonin üretimi var. Bağırsaklardaki üretim özellikle gündüz saatlerinde yapılıyor ve bu üretim sindirim sistemi için adeta bir “koruyucu molekül” görevi üstleniyor. Mide reflüsünü azaltıyor, mide asit oranını düşürüyor, safranın asidik oksidatif etkisini sınırlayarak ve 12 parmak bağırsağında mukoza bikarbonat üretimini çoğaltarak, aynı zamanda da sindirim sisteminde kan dolaşımını iyileştirip sistemin hücresel yenilenme gücünü uyararak mide ve bağırsakları iltihaplardan, ülserlerden, hatta kanserlerden koruyor. Melatoninin daha pek çok hücre, doku ve organda da üretildiğini bir kenara not edin.

İYİ BİLGİ 3
ŞAŞIRTICI 5 MELATONİN FAYDASI

MELATONİNİN uyku kalitesini desteklemek dışında başka görev ve faydaları da var. Okuyunca sizin de şaşırabileceğinizi düşündüğüm o faydalardan bazıları şunlar...

1. MELATONİN DEPRESYONU FRENLİYOR: Depresyon ve panik atak sorunu yaşayanların önemli bir bölümünde kandaki melatonin seviyelerinin beklenenden daha düşük olduğu saptanmış. Melatonin desteğinin hafif depresyonlarda işe yarayacağını kabul edenler var.



2. MELATONİN BAŞ AĞRISINI HAFİFLETİYOR: Melatonin desteklerinin migren ağrılarının şiddet ve sıklığını azaltabileceğini, özellikle de küme tipi baş ağrılarını frenleyebileceğini gösteren bulgular mevcut. Sürpriz bir bilgi de şu: Melatonin destekleri “kulak çınlaması” ve “kulak uğultusu” sorunu ile mücadelede de işe yarayabiliyor.

3. MELATONİN FİBROMİYALJİDE DE İŞE YARIYOR: Melatonin takviyeleri doğru ve akılcı kullanıldıkları takdirde fibromiyalji ve benzeri kronik ağrı sorunlarında da faydalı olabileceği düşünülüyor.

4. MELATONİN JETLAG’I ÖNLÜYOR: Özellikle kıtalar arası uçan kişilerde melatoninin zaman kaymalarına bağlı uyku bozukluklarının
daha kısa sürede düzeltebildiği ve kişilerin yeni uyku düzenine adapte olmalarını kolaylaştırabildiği net ve açık olarak kanıtlanmış durumda.

5. MELATONİN BAĞIŞIKLIĞI DA GÜÇLENDİRİYOR: Melatoninin bağışıklık sistemini, interlökinlerin üretimini arttırarak güçlendirdiği biliniyor. Diğer taraftan yine melatonin, savaşçı T lenfositlerinin mücadele gücünü arttırarak da bağışıklığa destek oluyor. Melatoninin bağışıklığa sağladığı bu destek özellikle pandemi döneminde COVID-19’a yakalananların tedavisinde önemli bir doğal destek kullanma avantajı sağladı. Bilindiği gibi eski ABD Başkanı Trump’ın COVID-19’unun tedavisinde de melatonin desteği kullanıldı.

İYİ BİLGİ 4
MELATONİN TAKVİYELERİ NASIL KULLANILMALI

ÖNCELİKLE şunu bilelim: Doğal melatonin üretimini arttırmak ve melatonin üretimini engelleyen yanlışlardan uzak kalmak melatonin takviyesi yutmaktan çok daha akılcı, doğru ve güvenli bir sağlıklı yaşam yaklaşımıdır. Bunun için de düzgün bir uyku düzeni planlamak ve akşam saatlerinde melatonin düşmanı yanlışlardan uzak durmak ilk hedefimiz olmalıdır. Bununla birlikte arkadaş, eş, dost, komşu tavsiyesiyle değil de doktor tavsiyesi söz konusu olduğunda “doza ve zamanlamaya dikkat ederek” melatonin desteklerinden faydalanmamız tabii ki mümkündür. Melatonin desteklerinden nasıl ve ne zaman faydalanabileceğiniz konusunu cumartesi sabahı bu köşede bulacaksınız.