Glutene fazla mı yükleniyoruz

Son günlerde dost sohbetlerinde pek çok tanıdık bana sık sık şu soruyu yöneltiyor:

“Hocam gluten kanser de yapıyormuş, doğru mu?” Konu kanser olunca, sorular da giderek sıklaşınca bu konularda sık sık fikrini aldığım bir hekim dostumun tıbbi onkoloji uzmanı Prof. Dr. Mustafa Özdoğan’ın kapısını çaldım ve bize bu meseleyi enine boyuna anlatmasını rica ettim.

Müsaade ederseniz bugün köşemi bu önemli konunun yanıtı için kıymetli kardeşim Dr. Özdoğan’a bırakıyorum. Bakalım Mustafa Hoca bize neler anlatıyor... Kısacası Mustafa Hoca’ya soralım o yanıtlasın...

SORU 1

GLUTEN HANGİ BESİNLERDE VAR

Gluten buğday, çavdar ve arpada bulunan bir proteindir. Hamurun kabarmasına yardımcı olur, ekmeğin dağılmasını önler, çiğnenebilir olmasını sağlar ve lezzetini arttırır. Kıvam artırmak için genellikle kekler, gevrekler ve makarna gibi diğer yiyeceklere eklenir.

SORU 2

GLUTENDEN ÇOK KORKMALI MIYIZ

Çoğu insan gluten tüketebilir. Bundan kaçınmak için gerçek bir tıbbi nedeniniz yoksa, dengeli bir diyet yemek için çok çeşitli yiyecekler arasından seçim yapabilirsiniz.

Ancak kanıtlanmış Çölyak hastalığı olanlar gibi bazı insanlar, glutenden kaçınmalıdır. Bu insanlar için, gluten bağırsaklarına zarar verebilir. Yapılan araştırmalara göre Çölyak hastalığı, nüfusun %1’ini veya daha azını etkilemektedir.

Gluten alerjisi / duyarlılığı / intoleransı veya cilt hastalığı dermatit herpetiformis olan kişiler de, glutensizlikten fayda görebilir. Ve glutensiz bir diyet, irritabl barsak sendromu (IBS), nörolojik bozukluk gluten ataksi, tip 1 diyabet ve HIV ile ilişkili enteropatili bazı insanlara yardımcı olabilir.

SORU 3

GLUTEN MESELESİ ABARTILIYOR MU

Plasebo etkisini herkes duymuştur. Plasebo etkisi, bir kişiye, ilaç görünümlü fakat içinde aktif madde olmayan bir tablet verildiğinde, test edilen durumla ilgili kişide olumlu etkiler görülme durumudur. Nocebo etkisi ise, plaseboya benzer fakat daha az bilinen bir kavramdır. Nocebo etkisi, kişinin bir durumla alakalı negatif beklentilerinin, kişiyi olumsuz etkilemesi anlamına gelmektedir.

Son zamanlarda birçok kişi gaz, şişkinlik ve düzensiz dışkılama gibi şikayetlerle birçok besin grubunu keserek, şikayetlerini kontrol altına almaya çalışmakta. Bunun iki meşhur örneği laktoz ve glutendir. Örneğin, bir insanın laktoz intoleransı varsa bile, kişinin günlük 12 grama kadar laktozu tolere edebildiği kabul edilmektedir.

Laktozla ilgili nocebo etkisine bakan bir araştırmada, gerçekten laktoz intoleransı olmayan kişilerde, neredeyse katılımcıların yarısının süt ürünleri tükettiğinde, sanki laktoz intoleransı varmış gibi tepkiler verdiği gözlemlenmiş. Bunun nedeninin nocebo etkisi, yani negatif beklentilerin kişiyi olumsuz etkilemesi olduğu düşünülmüş. Yani kişinin bir besin türüne karşı intoleransı / duyarlılığı / alerjisi olduğuna inanması ve bu şekilde bir beklenti oluşturması, kişide buna karşı bir intolerans olmasa bile, intolerans varmış gibi tepkiler vermesine neden olabiliyor.

Sözde bilimsel içeriklerin, bilimselmiş gibi paylaşılmasından dolayı, herkesin laktoz, gluten ve daha birçok şeye intoleransı varmış gibi algının oluştuğu bir dönemdeyiz. Senelerdir süt veya glutenli ürünler tüketiyor, hiçbir sorun yaşamıyorduysanız, fakat son zamanlarda internette veya TV’de dolanan manipülatif bilgiler sonrası bir anda bu ürünlere tepki verdiğinizi gözlemliyorsanız, nocebo etkisini hatırlamakta ve bu ihtimali değerlendirmekte yarar olabilir.

SORU 4

GLUTEN KANSER YAPAR MI

Gluten ve kanser ilişkisine dair net bilimsel veriler mevcut değildir. Gerçekten gluten duyarlılığı olan kişiler, elbette gluten tüketimini azaltmalıdır. Fakat bu durumun toplumda oldukça nadir görüldüğünü, günümüzde gluten intoleransının abartıldığını ve bu konudaki negatif inançların da kişileri olumsuz etkileyebileceğini akılda tutmakta fayda vardır. Glutenden uzak durması gereken bir sağlık sorununa sahip kişilerin, en besleyici seçenekleri bulmak için yiyecek etiketlerini okuması gerekir. Kinoa, karabuğday, teff, darı, mısır ve pirinç gibi glutensiz kepekli tahıllar iyi doğal folat, tiamin, riboflavin, niasin ve demir kaynakları ile protein ve lif içerir.

BANA GÖRE

BİZ NE YAPMALIYIZ

Kanaatimce ÇÖLYAK hastaları dışında gluten duyarlılığı meselesini çok fazla büyütmememizde yarar var. Çölyak hastalarının “yaratabileceği ciddi alerji sorunlar nedeniyle” gluten içeren besinlerden (tahıllardan üretilen her türlü besin) uzak durması şart, bu kesin. Glutenli gıdalar tükettiğinde “gaz, şişkinlik, karın ağrısı, ishal/kabızlık ve benzeri hazımsızlık sorunu yaşayanların da” glutenli besinlerden mümkün olduğu ölçüde uzak durmalarında hatta beslenme listelerinden o besinleri çıkarmalarında da fayda olabilir. Ancak ne var ki gluteni, dolayısıyla tahıl kökenli besinleri özellikle de tam tahıllardan üretilen kaliteli köy ekmeklerini külliyen “sağlık düşmanı” ilan etmek ve fobi düzeyinde bir korku ortamı yaratmanın doğru olmadığını düşünüyorum.

SON BİR SORU DAHA 

GLUTEN KİLO ALDIRIR MI

Glutenin kilo aldırdığı düşüncesine kesinlikle katılmıyorum. Kilo sorununda problem glutenden değil, glutenli gıdalarda glutene eşlik eden “yüksek karbonhidrat kalorisinden ve yüksek glisemik indeks probleminden” kaynaklanır. Bu nedenle prensip olarak sağlığa yapabileceği diğer zararlar nedeniyle de zaten kilo sorununuz olsun olmasın gluten zengini gıdaları azaltmanızda, gluten zengini besinleri mutfağınızdan ve sofralarınızdan uzak tutmanızda kesinlikle fayda var. Kıymetli meslektaşım Prof. Dr. Mustafa Özdoğan’ın da yukarıda net olarak açıkladığı gibi glutenin kanser yaptığı bilgisi de doğru bir bilgi değildir.