Bende Alzheimer mı var?

Ömrümüz uzuyor. Uzmanların söylediklerine göre son 20 yılda ömrümüze ortalama altı yıl eklenmiş. Bunun bir anlamı da şu: Biz ne kadar çok yanlış yapsak ve sağlığımızı olumsuz etkileyen pek çok şeyi bıkıp usanmadan tekrarlayıp dursak da ömrün süresi eskisinden uzun olacak...
Bu iyi haberin maalesef bazı olumsuz sonuçları da var: Ömür uzadıkça yaşlılık sorunlarıyla daha çok yüzleşmeye başlayacağız, çünkü ömrün uzayan bölümü gençlik ya da çocukluk değil, yaşlılık devresi. Yani “yaşlılık uzaması” diyebileceğimiz yeni bir değişimle karşı karşıyayız. Bu da daha yaşlı kalpler, böbrekler, beyinler, daha sık yaşanan bellek sorunları, felçler, kalp krizleri, hipertansiyon, diyabet, kanserler anlamına geliyor.
Her organın yaşlanması korkutsa da biz en çok beyin yaşlanmasından ürküyoruz. Yanlış mı yapıyoruz? Bence hayır! Yaşlı bir beyni bekleyen pek çok sorun var. En önemlilerinden biri ve belki de en ciddisi olan Alzheimer hastalığının en önemli risk faktörü yaştır.
Uzmanlara göre 60 yaş sonrasında Alzheimer hastalarının sayısı hızla artıyor, hasta sayısı sonraki her beş yılda iki katına çıkıyor, 90 yaşa gelindiğinde nüfusun neredeyse yarısı bu hastalıktan etkilenmiş oluyor.
Kısacası yaşlılık güzel bir şey ama kendine has bazı riskleri var ve bu risklerin başında da beyin yaşlanması, öncelikle de Alzheimer hastalığı geliyor.
Peki, bu sorunu nasıl daha erken anlayabiliriz? Erken işaretleri var mı? Neler, hangi belirtiler bizi uyarmalı? Bu ve benzeri sorulara yanıt arıyorsanız yandaki kutuyu lütfen dikkatle okuyun. Sadece bununla da yetinmeyin ve cevaplayamadığınız bazı sorular varsa eğer bir nöroloji uzmanından yardım isteyin.

ÖNEMLİ

Alzheimer’ın 10 alarm işareti
1- Bellek kaybını dikkatli izleyin: Bellekteki bozulmanın en erken işareti son zamanlarda öğrenilen “yeni bilgilerin unutulması”dır. Randevuların, isimlerin ya da telefon numaralarının zaman zaman unutulması bir ölçüye kadar normaldir. Alzheimer hastaları ise böyle şeyleri daha sık unuturlar ve daha sonra da hatırlamazlar.
2- Günlük işleri yapmada zorluk var mı?: Alzheimer hastalığı ile ilişkili bellek kaybı yaşayanlar, normal şartlarda gün içinde nasıl yapılacağını düşünmeden yaptığımız olağan şeyleri -sıradan günlük aktiviteleri- yapmakta bile zorluk çekerler. Alzheimer hastası, basit bir yemeğin nasıl hazırlanacağını bilemez ve zamanla ev işlerini yapamaz hale gelir.
3- Konuşma güçlükleri var mı?: Bazen herkes doğru sözcüğü bulmakta zorlanabilir. Alzheimer hastası ise en basit sözcükleri bile unutabilir veya o sözcüklerin yerine çok anlamsız olanlarını yerleştirebilir. Konuşmasını yersiz ve anlamsız zamanda değiştirebilir ya da anlaşılması çok güç şeyler söyleyip yazabilir. Örneğin; diş fırçası için “ağzım için kullandığım şey” yakıştırmasını yapabilir.
4- Zaman ve yer kavramının karıştırılması önemli bir belirtidir: Bazen “bugün haftanın hangi günü” olduğunu veya “şimdi nereye gideceğinizi” unutmanız normaldir. Ancak Alzheimer hastaları kendi yaşadıkları sokağı, nerede olduklarını ve buraya nasıl geldiklerini de unutabilirler, evlerine nasıl döneceklerini hatırlamazlar. 5- Zayıflamış ya da bozulmuş yargılama -karar verme- yeteneği tehlikeli olabilir: Hiç kimse her zaman mükemmel karar verici veya yargılayıcı değildir. Alzheimer hastalarında kararlar ve yargılar dramatik bir hale gelebilir. Hastalar havaya bakmadan ılık bir günde birkaç tane hırka ya da kazağı giyebilirler. Çok soğuk bir havada sadece tek bir tişörtle sokağa çıkabilirler. Para harcarken doğru kararlar veremezler. Marketlere, evlerine gelen tamircilere veya ürünlere gereğinden fazla veya az para verebilirler.
6- Düşünmede yaşanan sorunlar tipiktir: İşler çok yoğun olduğunda notlarınızı hatırlamak ve dengelemek sizin için de oldukça zorlaşabilir. Ancak Alzheimer hastaları bu notların neler olduğunu değil, ne işe yaradıklarını da unutabilirler.
7- Eşyaların yerlerini şaşırma sık görülür: Anahtar ya da cüzdanımızı hepimiz zaman zaman yanlış yerlere koyup unutabiliriz. Ancak Alzheimer hastaları eşyalarını oldukça farklı ve anlamsız yerlere koyabilirler: Buzdolabına ütüyü, şekerliğin içine kol saatini koyup unutabilirler.
8- Ruh hali ve davranış değişikliklerine dikkat!: İnsanlar zaman zaman üzgün ya da mutsuz olabilirler. Ancak bir Alzheimer hastası, hiçbir neden yokken aniden ruh dalgalanmaları gösterebilir. Sakinken birden sinirlenip sonra da gözyaşları dökebilirler.
9- Kişilik değişiklikleri sorun yaratabilir: İnsanların yaşla birlikte bazı kişilik değişmeleri yaşamaları normaldir. Ancak bir Alzheimer hastasının kişiliği çok hızlı ve çok fazla değişebilir. Oldukça karmaşık, şüpheci, korkak ya da aile üyelerinin yardımına muhtaç olabilirler.
10- Girişimcilik yeteneğinin azalması anlamlıdır: Ev işlerinden, iş aktivitelerinden ya da sosyal zorunluluklardan bazen kaçmak ya da sıkılmak doğaldır. Ancak Alzheimer hastası çok pasif hale gelip, saatlerce televizyon karşısında oturabilir, normalden fazla uyuyabilir ya da günlük, doğal aktiviteleri yapmak istemeyebilir.
(ABD, Alzheimer’s Association National Office’den yararlanılmıştır.)

3 GÜNLÜK ALKALİ DİYET PLANI

1. GÜN
KAHVALTI
1 kutu probiyotikli yoğurt + 3 adet kuru erik + 3 bütün ceviz içi
ARA: Limonlu yeşil çay
ÖĞLE
1 porsiyon ızgara levrek
1 kâse roka salatası (1 çorba kaşığı sirkeli)
ARA: Yeşil içecek
(1 adet kivi + 1 avuç ıspanak + 2 adet salatalık + 1 top taze zencefil + yarım demet maydanoz blender/katı meyve sıkacağından geçirilir.)
AKŞAM
1 kâse brokoli çorbası
Havuç-kırmızı lahana salatası (1 çorba kaşığı sirkeli)
BROKOLİ ÇORBASI (4 kişilik) (1 porsiyon:105 kalori)
1 kg brokoli, 1 orta boy soğan, 1 orta boy patates, 4 çorba kaşığı light labne peyniri, 1 lt su, tuz ve karabiber
Brokoli, soğan ve patatesi suda haşlayın. Labne peynirini ekleyip blender’dan geçirin. Tuz ve karabiber ile lezzetlendirin.

2. GÜN
KAHVALTI
BAĞIRSAK DOSTU İÇECEK
1 bardak kefir, 1 tatlı kaşığı yulaf kepeği, 2 çorba kaşığı yulaf ezmesi, yarım çay kaşığı toz zencefil, yarım çay kaşığı toz zerdeçal, yarım çay kaşığı üzüm çekirdeği tozu, 1 çay kaşığı öğütülmüş ketentohumu, 1 orta boy armut
Hepsini blender’dan geçirin.
ARA: Şekersiz rezene çayı (1 adet çubuk tarçın ve 2 adet karanfil ile)
ÖĞLE
6 çorba kaşığı sotelenmiş ıspanak kökü
1 kutu probiyotikli sade yoğurt
ARA: 1 adet kuru hurma + 10 adet tuzsuz badem
AKŞAM
1 kâse mercimek çorbası
Lor peynirli, narlı salata (1 adet narın, yarısını taneleyerek salata üzerine; yarısının ise suyunu sıkarak sos olarak ekleyin.)

3. GÜN
KAHVALTI
Yumurta salatası
(2 adet katı haşlanmış yumurta küp şeklinde doğranır, üzerine kıyılmış maydanoz ve dereotu eklenir. 3 adet zeytin çekirdekleri çıkarılarak ikiye ayrılarak doğrandıktan sonra, pul biber, sumak ve kimyon ile lezzetlendirilirken yarım limonun suyu üzerine sıkılır.)
ARA: Şekersiz bol limon dilimli adaçayı
ÖĞLE
2 adet etsiz, bol sebzeli bulgurlu dolma
1 kutu probiyotikli yoğurt
ARA: 1 kâse meyve cipsi
(Yarım orta boy elma, 1 orta boy havuç ve yarım orta boy armut ince doğranır, her biri limon suyu ile ovalanır. Ayrı bir yerde bal ve tarçın karıştırılır, yağlı kağıtta fırın tepsisine yerleştirilen meyvelerin üzerine eklenir, yüksek ısılı fırında 10 dakika pişirilir.
AKŞAM
1 kâse kuru fasulye piyazı (1 çorba kaşığı sirkeli)
1 bardak ayran
(*) Dyt. Müge BAŞER