Aslında 4 pandemi var

Hepimiz için “sağlık ana gündemi”nin birinci maddesi COVID-19 olsa da üzülerek belirteyim aslında bir değil, iç içe geçmiş 4 pandemiyi aynı anda yaşıyoruz.

BİR: COVID-19 PANDEMİSİ

İKİ: KAYGI/DEPRESYON PANDEMİSİ

ÜÇ: UYKUSUZLUK PANDEMİSİ

DÖRT: KİLO/OBEZİTE PANDEMİSİ

Gelelim detaylara...

SORU ŞU
NEDEN AYNI ANDA 4 PANDEMİ

ÖNCE şu ayrıntıya odaklanalım: COVID-19 dışındaki sorunlar, daha doğrusu pandemiler sağlık gündemimizde her zaman ve hep, zaten vardılar. Ne var ki COVID-19’la birlikte onlar da dünya ölçeğinde yaygınlaştılar ve adeta birer “pandemi sorunu” büyüklüğüne ulaştılar. İyi bilelim ki bu 4’lünün tamamı “iç içe geçmiş, birbirini tetikleyen, birbirini büyüten, birbirini tahrik eden” problemler. İsterseniz gelin COVID-19 dışında kalan diğer 3’lüye; kaygı, uykusuzluk, kilo pandemilerinin nedenlerine kısaca bir göz atalım.

VARAN 1
DEPRESYONA GİRENLER ÇOĞALIYOR

GEÇTİĞİMİZ günlerde Sağlık Bakanlığı önemli bazı verileri basınla da paylaştı. O verilere bakılırsa “sinir ilaçları, kaygı bozukluğu hapları ve depresyon tabletleri” kullanımında neredeyse rekora koşuyoruz. Aslında sorun sadece bizde değil, hemen her ülkede var. COVID-19’un getirdiği endişe ve kaygı ortamından biraz olsun kurtulmayı arzu edenler, ister istemez soluğu psikolog ve psikiyatristlerde alıyor, çareyi de sinir, stres, depresyon haplarında bulmaya çalışıyor.

VARAN 2
UYKUSUZLARIN SAYISI ARTIYOR

UYKU sorunları yaşadığımız dönemin en önemli sağlık gündemlerinden biri. Elimde net bir rakam yok ama “Uyku sorununuz var mı?” diye sorduğum her 2 yetişkinden biri, sorumu hiç tereddüt etmeden “Evet!” diye yanıtlıyor. Bunda muhtemelen salgının yarattığı korku, endişe, kaygı, güvensizlik ve benzeri sorunları yanında bu dönemde sosyal medya, TV ve benzeri “mavi ışık kaynakları”na fazlaca yönelmenin de etkisi olmalı. Ayrıca, uyku saatlerinin kayması, evden çalışma uygulamaları nedeniyle hareketliliğin ve zaman yönetiminin altüst olması da muhtemelen uykusuzluk pandemisinin diğer tetikçileri.

VARAN 3
GÖBEKLER BÜYÜYOR BELLER KALINLAŞIYOR

COVID-19 pandemisiyle birlikte özellikle insülin direnciyle ilişkin kilo sorunu, hatta obezite problemi yaşayanların sayısında da ciddi bir artış var. “Kaygı ve strese bağlı duygusal ve kontrolsüz yeme eğilimindeki artış, hareketsizlik problemi (Hayat eve sığar!) ve strese bağlı şeker/nişasta bazlı gıdalara aşırı yönelim” kilo sorunu salgınının başlıca nedenleri olarak öne çıkıyor.

KISA BİLGİ
KİLO PROBLEMİ İÇİN YENİ BİR HEDEF: AMPK AKTİVASYONU

AMPK enziminden, daha doğrusu proteininden geçtiğimiz günlerde de bahsettim. (A)denozin (M)onofosfat ile aktive olan (P)rotein (K)inaz enzimi uyarıldığında dokuların (özellikle karaciğer ve kasların) insüline duyarlılığı süratle artıyor. Şeker ve yağ yakımı hızlanıyor, metabolizmada hızlı bir aktivasyon devreye giriveriyor. İnsülin direnci probleminin çözümü ve insülin direnciyle bağlantılı kilo ve gizli/açık tip-2 diyabet sorunlarının çözümünde kullandığımız, “metformin” içerikli ilaçlar da etkilerini zaten AMPK’yı uyararak gösteriyor. Peki, AMPK’yı doğal yoldan uyaran başka şeyler de var mı? Var! Mesela, akşam yemeklerini erken yemek ve takiben 14-16 saatlik “su orucu” kürleri uygulamak... Mesela günlük öğün sayısını azaltıp 2’ye hatta zaman zaman 1’e indirmek... Mesela her gün düzenli egzersiz yapmak... Bu 3’lü AMPK’yı uyarmanın en kolay ve en etkili yolları. Ayrıca bilelim ki AMPK uyarıcısı olarak yiyebileceğimiz harika lezzetli bazı gıdalar da var. O gıdaları ve içerdikleri aktif maddeleri yandaki kutuda özetledim.

KESİP SAKLAYIN
AMPK DOSTU BESİNLER

- ZERDEÇAL: İçindeki kurkuminler nedeniyle...

- ZENCEFİL: Yapısındaki gingerollar sayesinde...

- YEŞİL VE SİYAH ÇAY: Zengin kateşin güçleriyle...

- FINDIK / ARMUT / ELMA: Kuvarsetin zenginlikleriyle...

- KAKAO VE BİTTER ÇİKOLATA: Yapısındaki prosiyanidin gücüyle...

- SİYAH ÜZÜM VE BÖĞÜRTLEN GRUBU: Resveratrol mucizesiyle...

- ZEYTİNYAĞI: Oleik asit etkinliğiyle...

- GREYFURT: Nootkaton mevcudiyetiyle...

- SİRKE: Asetik asitten yoğun yapısıyla...

KISA BİLGİ
KOLLAJEN ÜRETİMİNİ DESTEKLEYEN ON BESİN

- Et / balık

- Kemik suyu

- Jelatin

- Yumurta beyazı

- Yeşil yapraklı sebzeler

- Kırmızı, mor, siyah sebze ve meyveler.

- Avokado / kuşkonmaz

- Lahana / karnabahar

- Turunçgiller

- Sarmısak / soğan