Alzheimer’ın 10 işareti

Alzheimer hastaları iletişim, öğrenme, düşünme ve çözüm bulmada ciddi güçlükler çekerler. Bu problemler zamanla onların iş, sosyal aktivite ve aile yaşamlarını olumsuz yönde etkiler. Alzheimer’a erken dönemde tanı koymak bu nedenle yararlı ve gereklidir. Bu hastalıkla ilgili en önemli belirtileri bir kenara not edebilirsiniz.

1Bellek kaybını dikkatli izleyin: Bellekteki bozulmanın en erken işareti, son zamanlarda öğrenilen ‘yeni bilgilerin unutulması’dır. Randevuların, isimlerin ya da telefon numaralarının zaman zaman unutulması bir ölçüye kadar normaldir. Alzheimer hastaları ise böyle şeyleri daha sık unuturlar ve daha sonra da hatırlamazlar.

2Günlük işleri yapmada zorluk var mı: Alzheimer hastalığı ile ilişkili bellek kaybı yaşayanlar, normal şartlarda gün içinde nasıl yapılacağını düşünmeden yaptığımız sıradan günlük aktiviteleri yapmada bile zorluk çekerler. Alzheimer hastası basit bir yemeğin nasıl hazırlanacağını bilemez ve zamanla ev işlerini yapamaz hale gelir.

3Konuşma güçlükleri var mı: Bazen herkes doğru sözcüğü bulmada zorlanabilir. Alzheimer hastası ise en basit sözcükleri bile unutabilir veya o sözcüklerin yerine çok anlamsız olanlarını yerleştirebilir. Konuşmasını yersiz ve anlamsız zamanda değiştirebilir ya da anlaşılması çok güç şeyler söyleyip yazabilir. Örneğin diş fırçası için ‘ağzım için kullandığım şey’ yakıştırmasını yapabilir.

4Zaman ve yer kavramının karıştırılması önemli bir belirtidir: Bazen ‘bugün haftanın hangi günü’ olduğunu veya ‘şimdi nereye gideceğinizi’ unutmanız normaldir. Ancak Alzheimer hastaları kendi yaşadıkları sokağı, nerede olduklarını ve buraya nasıl geldiklerini de unutabilirler, evlerine nasıl döneceklerini hatırlamazlar.

5Zayıf yargılama-karar verme yeteneği tehlikeli olabilir: Hiç kimse her zaman mükemmel karar verici veya yargılayıcı değildir. Alzheimer hastalarında kararlar ve yargılar dramatik bir hale gelebilir. Hastalar havaya bakmadan ılık bir günde birkaç tane hırka ya da kazağı giyebilirler. Çok soğuk bir havada sadece tek bir tişörtle sokağa çıkabilirler. Para harcarken doğru kararlar veremezler. Marketlere, evlerine gelen tamircilere veya ürünlere gereğinden fazla veya az para verebilirler.

6Düşünmede yaşanan sorunlar tipiktir: İşler çok yoğun olduğunda notlarınızı hatırlamak ve dengelemek sizin için de oldukça zorlaşabilir. Ancak Alzheimer hastaları bu notların neler olduğunu değil, ne işe yaradıklarını da unutabilirler.

7Eşyaların yerlerini şaşırma sık görülür: Anahtar ya da cüzdanımızı hepimiz zaman zaman yanlış yerlere koyup unutabiliriz. Ancak Alzheimer hastaları, eşyalarını oldukça farklı ve anlamsız yerlere koyabilirler: Buzdolabına ütüyü, şekerliğin içine kol saatini koyup unutabilirler.

8Ruh hali ve davranış değişikliklerine dikkat: İnsanlar zaman zaman mutsuz olabilirler. Ancak bir Alzheimer hastası, hiçbir neden yok iken aniden ruh dalgalanmaları gösterebilir. Sakinken birden sinirlenip sonra da gözyaşları dökebilirler.

9Kişilik değişiklikleri sorun yaratabilir: İnsanların yaşla birlikte kişilik değişmeleri yaşamaları normaldir. Ancak bir Alzheimer hastasının kişiliği, çok hızlı ve çok fazla değişebilir. Oldukça şüpheci, korkak ya da aile üyelerinin yardımına muhtaç olabilirler.

10Girişimcilik yeteneğinin azalması anlamlıdır: Ev işlerinden, iş aktivitelerinden ya da sosyal zorunluluklardan bazen kaçmak ya da sıkılmak doğaldır. Ancak Alzheimer hastası çok pasif hale gelip, saatlerce televizyon karşısında oturabilir, normalden fazla uyuyabilir ya da günlük doğal aktiviteleri yapmak istemeyebilir.

Siz de kendinizde veya yakın çevrenizde bu ve benzeri belirtileri taşıyan birini fark ederseniz, mutlaka bir doktora götürmenizde yarar var. Alzheimer hastalığının veya demansa neden olan diğer rahatsızlıkların erken teşhisi uygun tedavi, bakım ve destek servislerinin verilmesi için önemli bir adımdır.

(ABD, Alzheimer’s Association National Office’den yararlanılmıştır..)

BİR ÖNERİ

Eğer kendinizde veya bir yakınınızda Alzheimer hastalığına ilişkin kuşkularınız varsa aşağıdaki yetenekleri izlemenizde yarar var:

- Giyinme ve soyunma değişimleri

- Evde veya çevrede yön tayin etme yeteneği

- Yemek yeme tarzı

- Tuvaletin kullanımı

- Banyo veya duş alma

- Yemek pişirme

- Bankalar ile ilgili işlemleri yerine getirme

- Alışveriş yapma biçimi

- Otomobil kullanma

- Parayı kullanma tarzı

- Bedensel bakıma gösterilen önemde azalma

- Davranış değişiklikleri

- Uyku düzeninde değişimler

- Konuşma ve anlama yeteneğinin farklılaşması

İLAÇ KULLANIMINI BİLİYOR MUSUNUZ

Daha az ilaç kullanın: Doktorunuz tarafından reçete edilmeyen hiçbir ilacı kullanmayın. Başkalarına iyi gelen bir ilaç (aynı sorunun çözümünde) sizin için faydasız, hatta zararlı ve tehlikeli bile olabilir. Daha az ilaç kullanmak için korunup güçlenmeye ve hastalanmamaya özen gösterin.

En az doz ve en kısa süre ile ilaç kullanmaya çalışın: Kullandığınız ilaçların etki, yan etki ve zararlı etkilerini doktorunuz ve eczacınız ile konuşarak iyi öğrenin. Bilgili ve ilgili bir hasta olun.

Çok sayıda ilacı birlikte kullanmamaya çalışın: Eczacınızın ilaçlarınızın kullanımı ve yan etkilerinin izlenmesinde en yakın yardımcınız olduğunu hep hatırlayın.

İlaçlarınızın sizi yaşlandırabileceğinizi aklınızdan çıkarmayın: Gereksiz, bilgisiz ve uzun süreli ilaç kullanımı ile böbreğiniz ve karaciğerinizin fonksiyonları bozulabilir (ağrı kesiciler), kemik kırılganlığınız hızlanabilir (diüretik-idrar söktürücü- ilaçlar, tiroid hormonları), belleğiniz bozulabilir, hatta erken yaşlanabilirsiniz.

Yardımcı desteklere dikkat: Diyet uzmanlarının, spor eğitmenlerinin, tezgahtarların önerileri ile ne ilaç ne de besin desteği, bitkisel ürün kullanmamalısınız. Özellikle sporcuların kas yapmak, diyet uzmanlarının yağ yakmak(!) gibi yanlış ve bilgisiz yaklaşımlarla bazı besin desteklerine, hormonlara, protein tozu gibi ürünlere sizi yönlendirmeleri tehlikeli ve yanlış bir tutumdur.