Doğru besin zekâyı geliştirir

- Neden böyle bir kitap yazma ihtiyacı hissettiniz?

Son birkaç yıl öncesine kadar bebeklerin ve çocukların ne yiyip ne yememesi gerektiği, miktar ve saat düzeni, hatta yemek tarifleri doktorlar tarafından belirleniyordu. Günümüzde ise bebeğe ayrı yemek yapmak yerine ailenin yediklerinden ve aile ile beraber yemesi öneriliyor. Eskiden çocuğun istekleri göz ardı edilirken günümüzde beslenme kısmen çocuğun yönlendirmesine göre düzenleniyor. Yakın zamana kadar mutfağımızda yer almayan ve adını duymadığımız birçok tahıl, kuruyemiş, meyve ve sebze çeşidi artık çok tüketiliyor. Modern yaşamla birlikte geleneksel beslenme yavaş yavaş kayboluyor; medyada sürekli reklamları verilen hazır besinler geleneksel besinlerin yerini alıyor. Öte yandan televizyonda dünyanın her yerinden yemek yapma ve sağlıklı beslenme programları izleniyor. Bazı programlar birbiriyle çelişiyor. Son 25 yılda beslenme piramidi, yani günde ne kadar karbonhidrat, protein, yağ almamız gerektiği defalarca değişti. Örneğin yumurta gibi bazı besinler bir iyi, bir kötü oldu. Süt, çay vb. birçok içecek ve yiyecekle ilgili çeşitli araştırmalarda yararları ve zararları konusunda farklı sonuçlara ulaşıldı. Böylece çocuklarına ne yedirip ne yedirmemeleri gerektiği konusunda ebeveynlerin kafası epeyce karıştı.

- 0-2 yaş arası bebek beslenmesiyle ilgili doğru sandığımız ama aslında yanlış olan bilgiler neler?

Örneğin ülkemizde şerbet, komposto, badem ezmesi, boza gibi şekerli yiyecek ve içeceklerin anne sütünü arttırdığına inanılır. Oysaki kalori içeriği çok yüksek olan bu besinler annelerin gereksiz yere kilo almalarına yol açar. Yapılan çalışmalar bu tür yiyeceklerin psikolojik bir etkiden öteye gitmediklerini göstermiştir.

- Peki, ya ek gıdalar?

Ek gıdalara en erken dört en geç ise altıncı ayın bitiminde başlanmalı. Oysaki ülkemizde bununla ilgili hatalar da pek çok! Eğer annenin yeterli sütü varsa altıncı aydan önce başlanmamalı. Dördüncü aydan önce verilen ek gıdaları sindirim sistemi hazmedemez, ayrıca bazı sindirim enzimleri henüz yeterli düzeyde değildir. Bu dönemdeki bebeklerde emme isteği hâlâ çok güçlüdür, anne memesi ya da biberonu katı besinlere tercih ederler. Sinir sistemi de çiğneme ve yutma işlevine hazır değildir. Ek besinlere erken başlanılması besin alerjilerine, besin duyarlılığına, demir eksikliğine, yetersiz kilo almaya, aşırı gaz, kabızlık, kusma, ishal ve iştah azalmasına neden olabilir.

- Sizce bebek beslenmesinin temel sorunu nedir?

Son yüzyıla kadar anneler bebeğin talep ettiği kadar süt veriyorlardı. Son 60 yıldır doktorlar çocuk beslenmesine el atarak annelere saatle ve süreyle emzirme, ek besinleri yenilmesi gereken miktarlar gibi çok katı kurallar koymaya başladılar. Bu durum beklenilenin aksine beslenme sorunlarının artmasına yol açtı. Bebeğin isteklerini gözeten beslenmeden doktorların ve aile büyüklerinin tavsiyelerine uyma ve zorla beslenmeye geçilmesi bebeklerin pek yararına olmadı. Çoğu annenin sütü yetersiz gelmeye başladı. Süt verme süresi kısaldı. Daha çok formül mama verilmeye başlandı. Bebeklere erkenden muhallebi ve kaşık mamaları verilmesiyle birlikte, aşırı kilo sorunu ve hastalanma sıklığı da arttı. 1930’lardan itibaren bebekler için üretilmiş hazır meyve ve sebze püreleri de satılmaya başlandı. Pürelerle birlikte bebeğin kendi eliyle tutup yiyebileceği besinler artık verilmez oldu. Bebek ailenin yediklerinden farklı şeyler yemeye başladı.

- Zekâyı arttıran besinler var mı?

Anne sütü zekâ katsayısını (IQ) 4 puan arttırır. Omega3 yağ asitleri, balık, sakatatlar, kuruyemişler, tereyağı, kaymak ve sebze-meyve yiyerek dengeli beslenmek çeşitli mineral ve vitaminlerin eksik kalmamasını sağlar, zekâ gelişimini olumlu etkiler. Yumurta iyi bir omega3 kaynağıdır, bellek ve öğrenme kapasitesini arttırır. Yaşamın ilk üç yılında abur cubur yiyen çocukların IQ ları kalıcı daha düşük olur. Bu dönemde beyin gelişimi en hızlı olduğundan yenilenlerin etkisi hayat boyu devam eder. Aynı şekilde şekerden ve undan, karbonhidrattan zengin beslenme de IQ eksikliğine yol açar. Şeker doğrudan beyinde hasar yapar. Ağırlıklı olarak ekmek, makarna, pirinç ve hamur işleriyle beslenme zekâ ortalamasını düşürür. Özellikle aşırı süt içilmesine bağlı demir eksikliği zekâyı azaltır, tek yönlü beslenme de aynı sonucu doğurur. Probiyotikten zengin gıdalar ve çimlendirilmiş tahıllar, baklagiller sinir sistemini güçlendirir.

- Anne babalara önerileriniz neler?

Sağlıklı beslenmeyi öğrenme ne yediği kadar nasıl ne zaman ve neden yediğini de içerir. Örneğin çocuklar istedikleri zaman meyvelere ulaşabilmeli diğer yiyecekler için izin istemelidirler. Çocuklara akşam ıspanak mı enginar mı gibi basit iki seçenek verilmeli, tüm menüyü onların seçmesine izin verilmemelidir. Menü seçimi çocuğa bırakılırsa yeni besinleri denemeyi reddeder. Bu da hep aynı şeyleri yemeyi istemesine yol açar. “Sofraya gelmiyor musun?” demek yerine “Sofra hazır, yemek saati geldi.” demek daha doğrudur. Yeni bir besini denerken “Bunu denemeyecek misin?” yerine “Senin için çok lezzetli bir yemek hazırladım.” denebilir. Yapılan araştırmalar şefkatli, güvenilir ama sözünü geçirebilen ebeveynlerin çocuklarının daha çok sebze yediğini, daha sağlıklı beslendiğini ve daha az kilolu olduğunu gösteriyor. Ebeveynlerinden sağlıklı besinleri seçmeyi, ihtiyaçlarına uygun miktarda yemeyi, açlık ve tokluk durumuna göre yedikleri miktarı belirlemeyi öğrenirler. Aşırı kontrolcü ebeveynlerle yetişen çocuklar yeni besinleri daha zor denerler, yeme konusunda da otokontrolü zor sağlarlar. Yani ne zaman doyduğunu, nerde durması gerektiğini, acıkıp acıkmadığının çok farkında olmadan yerler. Aşırı kontrol etmek gibi fazla hoşgörülü davranarak ne yiyeceği, nasıl ve ne zaman yiyeceği kararını çocuğa bırakmak da doğru değildir. Ne yiyeceği kararı çocuğa bırakılırsa tek yönlü beslenmesi, çok sağlıksız besinlere yönelmesi, kilo ve sağlık sorunlarının oluşması kaçınılmazdır. Çocuk zevk için yemeyle sağlıklı yemek yemeyi ayırt edebilmelidir. Sağlıklı besinleri lezzetli bulan ağız tadı geliştirmesine, çeşitli besinleri severek yemesi ve farklı besinleri denemeyi tercih etmesi öğretilmelidir.

Doğru beslenme için 5 öneri

- Bebeğinize ayrı yemek hazırlamak yerine kendi yaşadığınız yörenin geleneksel yemeklerinden yedirin.

- Kurallar koyun. Beslenmeyle ilgili kuralları ve alışkanlıkları bebeklikten itibaren doğru oturtmak anne babanın hayatını kolaylaştırır.

- Yemekleri evdeki herkesin yiyebileceği şekilde hazırlayın. Çocuk çorbayı yemedi diye hemen başka bir yemek hazırlamayın.

- Beslenme düzeniniz olsun. Çocuklar o düzeni bilirse açlık-tokluk hisleri ona göre gelişir.

- Sağlıklı besinleri, bebeğiniz 1 yaşına basmadan ona tattırın. Böylece gelecekte o besinleri daha kolay kabul edecektir.
0-2 Yaş Doğru Beslenme
Remzi Kitabevi
296 sayfa, 27.50 TL

Hadi anne gidelim

Uçurtma atölyesi
Uçurtma sezonu açıldı. Bu atölye mayısın tadını uçurtmayla çıkarmayı vaat ediyor.
Yer: İstanbul-Trumpland
Tarih: Bugün/Yarın / Saat: 17.00
Fiyat: Ücretsiz / Tel: (0212) 348 78 40

Kuzu Maydanoz’un maceraları
Doğayı korumanın önemini, teknolojinin hayatımızdaki yerini ve dostluğun önemini anlatan oyun hem şarklı hem de danslı.
Yer: İzmir-Konak Sahnesi
Tarih: Yarın / Saat: 14.00
Fiyat: 6 TL / Tel: (0232) 445 34 55

Fotoğrafını çek, gönder

Siz de ailece hafta sonu keyfinizin fotoğrafını çekin, #HürriyetÇocuk etiketiyle Instagram’da paylaşın, bu sayfada yayımlayalım.

Neslihan ve Özgür Soyöz’ün oğlu Gürhan.