×
KKTC’de ise, bugüne kadar yazılı kayıtlara geçmeyen ve yaşlılar arasında yıllardır söylenti halinde dolaşan iki hikaye anlatılıyor. Biri, ‘Osmanlı’ya karşı Çanakkale’de savaşan katırcı Mustafa dayı ve arkadaşları, diğeri ise, zengin Türk işadamlarının İngilizlerin Çanakkale’den Magosa’ya getirdiği Osmanlı esirlerini kurtarma girişimi. Başarısızlıkla sonuçlanan girişimin ardından ticari hayat da Rumların eline geçmiş.
Tarih 25 Nisan 1915. Yer, 19’ncu Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal’in, Çanakkale savaşlarının seyrini değiştiren ve askerlerine ‘Size ölmeyi emrediyorum’ dediği Conk bayırı... Anlatılan hikaye; Osmanlı Ordusu’nun 57’nci alayının Arı burnu ve Conk bayırında destan yazdığı sırada Anzak birlikleri saflarında savaşan 12 katırcı Kıbrıslı Türk’ün başından geçenler.
İngiliz ordusunda Osmanlı’ya karşı Çanakkale Arıburnu’nda savaşa katılan dellal Mustafa Çoronik ve arkadaşlarının hikayesini adanın ünlü simalarından Serden Hoca, küçük bir çocukken 1965 yılında bizzat Mustafa dayının ağzından dinlemiş. Serden Hoca şöyle anlatıyor:
‘Rahmetli babam Mehmet Hoca 1964 ile 1968 arasında Lefkoşa Saray Otel'in karşısında bugün eczane olan dükkanda antikacılık yapıyordu. Komşusu ise, o zamanların meşhur dellalı Mustafa Çoronik’ti. Mustafa dayı, babama utanarak, sıkılarak bazen de gülerek, ‘Türkiye’nin harbe gireceğini düşünmüyorduk. Yanlışlıkla orada bulunuyorduk. Bu durumdan kurtulana kadar akla karayı seçtik’ diyordu.
Mustafa dayının anlattığına göre 1914'de birinci Cihan Harbi patladığında İngilizler Kıbrıs'ta iyi maaşla katırcı olarak kullanılmak üzere asker alımı başlatmış. Mustafa dayı Osmanlı’nın harbe gireceğini aklına bile getirmiyormuş. Parasız bir gençmiş. Birçokları gibi askerliği iyi bir gelir kapısı düşünerek müracaat etmiş, askere alınmış. Mısır'a gönderilmiş. O sırada esas amacı, Sırbistan'a taarruz için Avustralya ve Yeni Zelanda'dan getirilen ve tarihte Anzak olarak bilinen askeri birliklere katılmış ve katırlarla bu birliklere su taşımaya başlamış.
Anzaklar Kahire'nin dışında çölde piramitlerin olduğu yerde Sırbistan’ı vurmak için eğitim yapıyormuş. Bir gün ansızın Anzakların intikal emri çıkmış. Bizim 12 katırcı arkadaş da Anzaklarla beraber gemiye bindirilmiş ve bir yere yollanmışlar. Nereye gittiklerini Anzaklar dahil hiçbiri bilmiyormuş. Kendilerini Ege’de Çanakkale açıklarında Limni adasında bulmuşlar. Komutanları Çanakkale’ye taarruz için getirildiklerini söylemişler. Mustafa dayı ve arkadaşlarının korkudan ödleri patlamış.
Mustafa dayı, ‘Bizim isimlerimiz Mustafa, Ali, Hasan gibi isimler, bunlar da Arap isimleri. Mısır'da o gümbürtüde herkes bizi Mısırlı Arap zannediyordu, Türk olduğumuz fark edilmedi, bu nedenle getirildik’ diyordu. Limni adasında başlarına gelen olayın vahameti anlamışlar. Birliklerinde 12 katırcı Kıbrıslı Türk varmış. Çok korkmuşlar. Türk olduklarını saklamaya karar vermişler. Yani yanlışlığa kurban gitmekten korkmuşlar.
Çıkarma başlayınca katırcı Mustafa dayı ve arkadaşlarını da Arıburnu’nda cepheye sürmüşler. Harp müddetince sahilden cephede çarpışan askerlere katırlarla su taşımışlar ya da diğer ayak işlerini yapmışlar. Mustafa dayı babama oradaki harbi anektodlarıyla anlatırdı. Cephenin bazı yerlerinde Türk ve İngiliz askerleri arasındaki mesafe 4-5 metreye kadar azalırmış. Harbin durağan zamanlarında birbirlerine sigara atarlarmış. Mustafa dayı bu anıları övünerek değil sıkılarak başka kimseye anlatmaması kaydıyla babama anlatırdı.
