Otomatik BES’ten çıkışlar nasıl azaltılır?

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek de otomatik BES’te revizyona gidileceğinin sinyalini verdi. Gerekçe; sene başından bu yana sisteme giren çalışanların yüzde 57’sinin cayma hakkını kullanarak, sistemden çıkması. Şu sıralar, kişilerin çıkmamaları için alınacak önlemler hakkında çalışmalar sürüyor. Masadaki seçenekler; 2 aylık cayma süresinin uzatılması, işverenin de sisteme katkı yapması, devletin verdiği katkıları çalışanların hak ediş sürelerinin kısaltılması.

Eğri oturup doğru konuşalım. İşverenin üzerinde bu kadar yük varken bir de otomatik BES’e katkı yapmasını beklemek bana gerçekçi gelmiyor. Bu seçeneği eliyorum. Devlet katkısını hak ediş süresi belki kısaltılabilir ama aynısının gönüllü BES’e de uygulanması gerekir. Devletin bu öneriyi kabul edeceğini de pek zannetmiyorum. Bu seçeneği de eliyorum. 2 aylık cayma süresinin uzatılması, kişilerin sabah sisteme girip, akşam caymasının önüne geçilmesi yönünde değişiklik yapılması doğru bir yaklaşım. Kaldı ki, emeklilik gibi uzun süreli bir sistemden bahsediyorsak, ‘sabah gir akşam cay’ bu işin ruhuna aykırı.

BİR ÖNERİM VAR

Ama bunların da ötesinde benim başka bir önerim var. Bu öneriyi de okuyuculardan gelen şikayetlere dayanarak yapıyorum. Şu, prime esas kazanç uygulamasından vazgeçin. Konuyu biraz açayım. Otomatik katılım uygulamasında çalışanların, her ay prime esas kazançları üzerinden yüzde 3 kesilerek, işverenler tarafından emeklilik şirketine aktarılıyor. Peki, nedir prime esas kazanç? Çalışanların sosyal güvenlik hizmet dökümünde yer alan ve çalışanın brüt kazancını ifade eden kazanca deniyor. Örneğin, asgari ücret brüt 1.777 liradır, sosyal güvenlik kesintileri yapıldıktan sonra çalışanın eline 1.404 lira geçer. Brüt 1.777 lira, sizin prime esas kazancınızdır. Ayrıca, prime esas kazanç içine; fazla çalışma (mesai) ücretinden ikramiyeye, hafta tatili ücretinden prim gibi ay içinde yapılan ekstra ödemelere kadar tüm ödemeler dahildir. Otomatik BES için yapılan kesinti de prime esas kazanç üzerinden yapılıyor.

Diyelim ki, brüt maaşınız 2.500 lira ve BES için 75 lira maaşınızdan kesinti yapılıyor. Eğer o ay ikramiye alıyorsanız, emeklilik için kesinti tutarınız 150 lira (5000 liranın yüzde 3’ü) oluyor. Bir de aynı ay içinde fazla mesai ücreti olarak 250 lira da almışsanız, kesintiniz
157,5 liraya yükseliyor. Maaşı daha yüksek olan kişilerde bu kesinti tutarları da yüksek oluyor.

PRİME ESAS KAZANÇ

Daha açık şöyle anlatayım. Brüt ücret üzerinden kesinti demek, çalışanın cebine girmeyen bir paradan tasarruf etmesi anlamına geliyor. İkincisi; çalışanın ay içinde ikramiye, mesai gibi ek gelirleri olursa, onlar üzerinden de otomatik katılım için kesinti yapılıyor. Unutmayın ki, aynı çalışandan, sosyal güvenlik adına zaten ciddi bir kesinti yapılıyor.

İşte, çoğu kişinin otomatik katılımdan çıkış nedenlerinden biri bu. Bu durum, sadece çalışan için değil, işverenler için de sorun. Prime esas kazanç üzerinde kesinti yapılması, özellikle personel sayısı çok olan şirketlere ciddi operasyon yükü getiriyor. 

Önerim, otomatik katılımda prime esas kazançtan vazgeçilmesidir. Madem bu sistem gönüllü o zaman sosyal güvenlik gibi kesintiye tabi olmamalı. Yüzde kaçsa kaç; net üzerinden ve sadece maaştan kesinti yapılsın, ek gelirler dahil edilmesin. Örneğin, çalışanın net maaşı 2 bin liraysa ve yüzde 3 kesinti yapılacaksa, her ay maaştan 60 lira kesilsin. Böylece kişi ne ödeyeceğini bilsin, ödediği rakam da cebini rahatsız etmesin. Fazla ödemek isteyen varsa da ödesin. Zaten bu hak tanınmış.