İşte değişen zamların nedenleri... Emeklilerin kök maaşı hakkında merak edilenler

Özellikle de kök maaş konusunda. Bu nedenle de son bir haftadır okuyuculardan çokça soru alıyorum. Kimileri, ‘Şu kök maaş konusunu bir anlat bu işten bir şey anlamadık’ diyor, kimileri, yüzde 25 zam alamadığından şikayet ediyor, kimileri de haziran ayından aldıkları en düşük emekli aylığını temmuz ayında da hesaplara yattığından yakınıp, zammın ağustos maaşına yansıyıp yansımayacağını soruyor. Tüm sorulara açıklık getireyim. Aslında bu konu daha çok SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklilerini ilgilendiriyor.

NEDİR BU KÖK MAAŞ

Önce şu, kök maaş ne demek onunla başlayayım. Malum, tüm emekliler, ocak ve temmuz ayları olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Zam oranı da önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen enflasyon oranına göre belirleniyor. Bu maaş, kök maaş. Bir başka anlatımla da ilk emekli olunan tarihte, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından bağlanan maaşa kök maaş diyebiliriz. Şunu da belirteyim, emekliler, TC kimlik numaraları ile e-Devlet’e girdiklerinde; emekli aylığı sorgulama bölümünden emekli maaşları ile ilgili tüm detayları görebilir; kök maaşlarını görebilirler.

NEDEN KAFALAR KARIŞTI

Peki, bugüne kadar hiç gündeme gelmeyen ve konuşulmayan kök maaş; ne oldu da birden gündeme geldi? Temmuz ayında en düşük emekli aylığında artışa gidilmeyince, kök maaş birden tartışma konusu oldu. Neden? Çünkü son yıllarda en düşük emekli aylıkları artırıldı. 2022’nin Ocak ayında en düşük emekli aylığı 2.500 liraya, temmuz ayında ise 3.500 liraya çıkartıldı. Ardından 2023’ün Ocak ayında en düşük aylık 5.500 liraya, nisan ayında ise 7.500 liraya yükseltildi. Hal böyle olunca da en düşük emekli aylığı alanlar asıl maaşlarını, yani kök maaşlarının ne olduğunu unuttular. Ne zaman ki, bu temmuz ayında en düşük emekli aylığı artırılmadı; işte, emeklilerin de kafası karıştı.

En düşük emekli aylığının artırılması ile ilgili emeklilerin bilmediği bir detayı da paylaşayım. Kök maaş ile artan en düşük emekli aylığı arasındaki farkı aslında SGK değil, Hazine ve Maliye Bakanlığı karşılıyor. Şöyle ki; 2023’ün Nisan ayında en düşük aylık 5.500 liradan, 7.500 lira yükseltildi ya; işte aradaki 2 bin liralık farkı emeklilere Hazine ve Maliye Bakanlığı ödedi.

İki sene aradan sonra ilk defa bu temmuz ayında en düşük emekli aylığı artırılmadı. Bugün için en düşük emekli aylığı 7.500 lira ve bir değişiklik olmazsa da aralık ayının sonuna kadar 7.500 lira olarak uygulanmaya devam edecek.

MAAŞLAR NASIL HESAPLANDI

Gelelim, okuyucuların en çok sorduğu, ‘yüzde 25 zam, en düşük emekli aylığı olan 7.500 lira üzerinden mi hesaplandı?’ sorusunun cevabına. Çünkü çoğu okuyucum, ‘7.500 lira alıyordum, hesap yapıyorum, 9.375 lira almam gerekirken yine 7.500 lira yatmış’ diyor. Yüzde 25 zam, kök maaşlar üzerinden hesaplandı. En düşük emekli aylığı olan 7.500 lirayı alıyorsanız, yüzde 25 zam uygulayıp, maaşınız 9.375 lira olmadı. Kök maaşınız üzerinden yüzde 25 zam yapıldı. Eğer kök maaşınız, 6.000 liraysa, yüzde 25 zam bu maaş üzerine uygulandı ve 7.500 lira aldınız. Bu durumda en düşük emekli aylığı almaya devam edeceksiniz. Ama yok, kök maaşınız, 6.500 liraysa, yüzde 25 zam uygulandıktan sonra temmuz ayı maaşınız 8.125 lira oldu.

Bir örnek daha vereyim. Kök maaşınız 5.500 lira. Nisan ayında en düşük emekli aylığı 7.500 lira çıkarıldığı için nisan, mayıs ve haziran aylarında hesabınıza 7.500 lira yattı. Bu temmuz ayında yüzde 25 zam kök maaşınız olan 5.500 lira üzerinden uygulandı. Bu durumda kök maaşınız 6.875 liraya yükseldi. En düşük emekli aylığından daha düşük aylık olmayacağı için temmuz ayında da 7.500 lira almaya devam ettiniz.

EK ÖDEMELERİN HESAPLANMASI

Buradan yola çıkıp, şöyle bir tespit yaparsak yanılmış olmayız. Kök maaşı 6.000 lira ve aşağısında olanlar temmuz ayında en düşük emekli aylığı olan 7.500 lirayı aldı ve sene sonuna kadar da bu maaşı alacaklar. Şu notu da düşeyim; yaptığım tüm bu hesaplara emeklilerin her ay maaşına yatan ek ödemeyi dahil etmedim. O konuya da açıklık getireyim. Ek ödemeler kök maaş üzerinden hesaplanıyor. En düşük emekli aylığı olan 7.500 lira üzerinden yüzde 4 ek ödeme hesaplanıp, maaşınız 7.800 lira olarak yatırılmadı. Kök maaşınız, 5.500 lira, temmuz ayında yüzde 25 zam aldınız, maaşınız 6.875 liraya çıktı. Bunun üzerine yüzde 4 ek ödeme geldi ve maaşınız 7.150 lira oldu. En düşük emekli aylığı 7.500 liradan az olamayacağı için ek ödeme de içinde olmak üzere 7.500 lira hesabına yatırıldı.