İşsizlik fonundan nasıl yararlanılır?

BİR süredir işsizlik sigortası gündemde ve başta sendikalar olmak üzere çalışanların işsizlik maaşından yararlanma konusunda talepleri var. Son olarak konuyu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da gündeme getirdi. Hisarcıklıoğlu, açıklamasında, “İş dünyasının ve çalışanların şikayetleri üç noktada odaklanıyor. İkale sözleşmesiyle işten ayrılanların da işsizlik ödeneğine başvurabilmesi lazım. İkinci olarak prim ödeme şartlarıyla ilgili ciddi talepler var. Özellikle son 3 yılda 600 gün prim ödeme koşulu oldukça sınırlayıcı. Maksimum ödemeyi asgari ücretin yüzde 80’i ile yani 2 bin 31 lira ile sınırlandırmışız. Asgari ücret kazanan biri için bu makul görünebilir ama deneyimli, yüksek ücret alan bir ustabaşı ya da mühendisi cezalandırmış oluyoruz” dedi.

600 GÜN PRİM ŞARTI

Bu vesile ile işsizlik sigortasından nasıl yararlanılır, şartları nelerdir, değineyim. İşsizlik sigortası, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta sistemi. İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için öncelikle çalışanın kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması gerekiyor. Ayrıca çalışanın, iş sözleşmesinin iptalinden önceki 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olması, son 3 yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olması da işsizlik maaşı alabilmenin şartları arasında. Çalışanın, iş sözleşmesinin iptalinden sonra 30 gün içinde İŞKUR’a başvurması gerekiyor. İŞKUR’a başvurması ile kişinin iş arayan kaydı yapılıyor ve böylece işsizlik sigortası fonundan yararlanması sağlanıyor.

İşsizlik maaşından ne kadar süreyle yararlanılıyor? Gerekli şartları taşıyanlardan; 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar 180 gün (6 ay), 900 gün sigortalı çalışanlar 240 gün (8 ay), 1080 gün çalışanlar 300 gün (10 ay) süre ile işsizlik maaşından yararlanabiliyor. İşsizlik ödeneğinden yararlananlara maaş bağlanmasının dışında başka imkanlar da tanınıyor ve genel sağlık sigortası primleri de işsizlik sigortası fonundan ödeniyor. Böylece kişiler ve bakmakla yükümlü oldukları, devletin sunduğu sağlık hizmetinden işsizlik maaşı süresince yararlanabiliyor. Bir diğeri ise İŞKUR tarafından yeni iş bulma imkanı tanınması. Şöyle ki; işsizlik maaşından yararlanılabilmesi için kişilerin kanun gereği iş almaya hazır durumda olması gerekiyor. İşsizlik ödeneği başvurusu ile kişinin iş arayan kaydı yapılıyor. Böylece kişilerin danışmanlık, işe yerleştirme ve mesleki eğitim hizmetlerini alması sağlanıyor.

ESNEKLİK SAĞLANDI

İşte, bu şartların esnetilmesi isteniyor. Geçen senenin sonunda 120 gün şartı konusunda yeni düzenleme yapıldı. 120 gün içinde prim ödenerek, sürekli çalışılmış olma şartı nedeniyle bazı çalışanlar işsizlik maaşından yararlanamıyordu. Yeni düzenleme ile iş sözleşmesinin iptalinden önceki 120 gün içinde prim ödeyerek kesintisiz çalışmış olma şartı esnetildi. Sürekli çalışma şartı yerine, iş sözleşmesinin devam edip etmediğine bakılıyor.  Gelelim, işsizlik maaşının hangi hallerde son bulacağına. Kişi yeni bir iş bulduğunda ya da emekli aylığı bağlandığında işsizlik maaşı artık alamaz. Bir de eğer İŞKUR, kişiye, bir iş teklif eder de kişi bu iş kabul etmezse işsizlik maaşı yine kesilir. Tabi bir de kişi işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı çalışıyorsa ve bu da tespit edilirse maaşı tekrardan başlatılmamak üzere kesilir.

EN YÜKSEK MAAŞ 2.031 LİRA

- İşsizlik maaşı konusundaki taleplerden biri de ödenen maaşın düşük olması. İşsizlik maaşı, sigortalının son 4 aylık prime esas kazancı dikkate alınarak, günlük ortalama brüt kazancının yüzde 40’ı olarak hesaplanıyor. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin –ki, bugün için brüt asgari ücret 2.558,40 lira- brüt tutarının yüzde 80’ini geçemiyor. İşsizlik maaşından yüzde 0,759 damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesinti yapılmıyor. Bir örnek ile anlatayım: Son dört aydır asgari ücretle (2.558,40 lira) çalışan bir kişi asgari ücretin yüzde 40’ı oranında yani, 1.023,36 lira işsizlik maaşı alabiliyor. Bunun üzerinden de 7.77 lira damga vergisi kesiliyor ve kişiye aylık 1.015,59 lira ödeniyor. Bu kapsamda en düşük işsizlik maaşı 1.015,59 lira iken, kişi çalışırken ne kadar yüksek maaş alırsan alsın en yüksek ödenecek işsiz maaşı ise 2.031.19 lirayı geçemiyor. Yeri gelmişken çok merak edilen bir konuya da değineyim, işsizlik maaşı, nafaka borcu dışında herhangi bir şekilde haczedilemez.

640 BİN KİŞİYE 689 BİN LİRA ÖDENDİ

- İşsizlik sigortası fonu için çalışanın brüt maaşından yüzde 1, işverenden yüzde 2 kesiliyor devlet de yüzde 1 katkı yapıyor. Fonun açıkları ise devlet tarafından karşılanıyor. Fonu İŞKUR yönetiyor. İşsizlik fonundan maaş almak için bu yılın ocak-temmuz döneminde toplam bir milyon 219 bin 800 kişi başvurdu, ancak 632 bin 58 kişiye maaş bağlandı. Fonun kuruluşundan bu 17 yılda 12.1 milyon kişi maaş alabilmek için başvuruda bulunmuş, 7.3 milyon kişi ödenek almaya hak kazanmış. 2018 yılında fondan 4.8 milyon lira maaş olarak ödenmiş. 2019’un ocak-ağustos döneminde ise 5.3 milyon lira ödenmiş. Bu yılın 8 ayında 640 bin 620 kişiye 689 bin 298 lira maaş ödemesi yapılmış.