İlk yıl getiriniz garanti

DÜNKÜ yazımızda, 1 Ocak’ta başlayacak ve 45 yaş altı tüm çalışanları kapsayacak otomatik katılıma kimin, nasıl gireceğini, sistemin işleyişini, hem işverenlere hem de çalışanlara düşen sorumlulukları detaylı anlattık. Gelelim, işin fon tarafına. Yani, çalışanların maaşlarından yapılan kesintilerin hangi fonlara yatırılacağına ve birikimlerin nasıl değerleneceğine. Otomatik katılımın uygulanışı kadar, birikimlerin değerleneceği fonlar konusu da önemli. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) başladığından bu yana 16 yıldır, sistemin en çok eleştirilen tarafı, emeklilik fonlarının getirisinin düşük olduğu, birikimlerin değerlenmediği, aksine eridiği yönünde. Şimdi de bazı kesimler tarafından benzer eleştiriler, otomatik katılım için yapılıyor ve ‘maaşlardan yapılan kesintiler eriyecek’ deniyor. O yüzden fonlar ve getiri konusu önemli.

YENİ EMEKLİLİK FONLARI KURULACAK

Öncelikle bir-iki tespitte bulunayım. Bir, bugünkü mevcut BES’teki fonların hiçbiri otomatik katılım için uygulanmayacak, yeni fonlar kurulacak. İki, bugün olduğu gibi otomatik katılımda da getiri garantisi olmayacak. Üç, yeni düzenlemede çalışanın birikimlerinin erimemesi için her türlü önlem alındı.

Geçelim, otomatik katılımda birikimlerin hangi fonlarda, nasıl değerlendirileceğine. Konu, fon olunca iş biraz teknik; o nedenle en basit şekliyle ve madde madde anlatacağım.

Emeklilik şirketleri, faizli ve faizsiz olmak üzere iki seçenekli, ‘başlangıç fonu’ adı altında bir fon kuracak. 

Sisteme giren tüm çalışanların maaşlarından yapılan kesintiler, başlangıç fonunda değerlendirilecek, yani yatırıma yönlendirilecek. İsteyen faiz getirisi olanı, isteyen de faiz getirisi olmayan fonu seçecek. 

İlk iki ay içinde çıkmak isteyenlerin (cayma süresi) maaşlarından kesilen tutar aynen çalışana iade edilecek, hiçbir kayıp ya da kesinti olmayacak. Çalışan, iki ay içinde fonun getirisini de alacak. Örneğin, iki ay içinde maaşınızdan 100 lira kesildi ve ikinci ayın sonunda çıkmak istediniz, bu süre içinde de 1.5 lira fondan dolayı getiriniz oldu, 101.5 lirayı alıp, çıkacaksınız. 

Cayma süresini kullanmayan, yani 2. aydan sonra sistemde kalmaya devam edenlerin birikimleri, yine başlangıç fonunda değerlenmeye devam edecek. Ta ki, ilk yılın sonuna kadar. Diyelim ki, sisteme 1 Ocak 2017’de girdiniz, 1 Ocak 2018’e kadar birikimleriniz başlangıç fonuna yatırılacak.

ÖNCE BAŞLANGIÇ SONRA STANDART FON

Bir yıl sonra ise işler biraz değişiyor ve seçenek artıyor. Öncelikle sistemde bir yılınızı doldurduğunuz için artık başlangıç fonunda çıkacaksınız. Emeklilik şirketleri, otomatik katılım için yine faizli ve faizsiz seçenekleri olan standart fon kuracak. İkinci yılda, hiçbir fon tercihiniz olmaz ise emeklilik şirketi, birikiminizi otomatik olarak standart fona yatıracak. Yine, faizli ve faizsizi seçebilirsiniz. 

Ama yok, ‘benim yaşım genç, biraz risk almak istiyorum’ ya da ‘birikimlerim farklı yatırım araçlarında değerlensin, daha çok getiri elde edeyim’ derseniz; şirketler, sizin yaşınıza, risk profilinize göre muhafazakar, dengeli, atak-dinamik-büyüme ve agresif olmak üzere farklı fon seçeneği sunacak. Tabi bunlar da yine faizli ve faizsiz olacak. 

Özetle, otomatik katılımda fonlar böyle. Diyeceksiniz ki, ‘yeni fon kurulacağını anladık da birikimlerin erimemesi için neler yapıldı?’. Gerek başlangıç fonunda gerekse de standart fonda yatırım yapılacak enstrümanlar içinde ağırlığı faiz oluşturuyor ki, başlangıç fonunda faizin payı yüzde 60. Yani, birikimler, ağırlıklı faizde değerlenecek. Bu da, otomatik katılımda, minimum getiri, yıllık faiz kadar olacak anlamına geliyor. Diğer yatırım araçları ile birlikte getiri daha da artacak.

KESİNTİ ORANI YILLIK YÜZDE 0.85

OTOMATİK katılımda merak edilen konulardan biri de sisteme girecek çalışanlardan yapılacak kesintiler. Hemen belirtelim, mevcut sistemdeki giriş aidatı, şirket yönetim gideri gibi kesintilerin hiçbiri otomatik katılımda olmayacak. Tek bir kesinti uygulanacak; o da, Fon İşletim Gider Kesintisi (FİGK). Kesinti oranı ise yıllık yüzde 0.85 olacak. Daha açık bir anlatımla, çalışanların birikimlerinden yıllık sadece yüzde 0,85 fon işletim gideri kesilecek. Örnek vermek gerekirse, bir yılın sonunda BES’teki birikiminiz 1000 lira oldu diyelim, sizden sene sonunda 8.5 lira kesinti yapılacak.  

BAŞLANGIÇ FONUNUNYATIRIM YAPACAĞI ARAÇLAR

Faizli:  Yüzde 60 faiz veya katılma hesabı, yüzde 20 borçlanma araçları-gelir ortaklığı senetleri-kira sertifikaları, yüzde 20 ters repo.

Faizsiz:  Yüzde 60 TL cinsinden katılma hesabı, yüzde 40 gelir ortaklığı senetleri-kira sertifikaları.

STANDART FONUN AZAMİ YATIRIM YAPACAĞI ARAÇLAR


Yüzde 50: TL cinsinden borçlanma araçları, gelir ortaklığı senetleri, kira sertifikaları.

Yüzde 10: Girişim sermayesi yatırım fonu, gayrimenkul yatırım fonu, Varlık Fonu.

Yüzde 30: Ters repo, sermaye piyasası araçları, kıymetli madenler, yatırım fonu katılma payları.

Yüzde 40: TL cinsinden mevduat ve katılma hesabı.

DEVLET KATKISINA ENFLASYON KADAR GETİRİ

Çalışanların maaşından kesilen rakamlara devletin yapacağı yüzde 25 katkı ile birlikte 1000 liralık ek katkı otomatik katılım sisteminde taahhüt olarak hesaplanacak. Devlet, yapacağı katkıya yıllık olarak TÜFE oranında getiri verilecek.