İhbar tazminatında tüm merak edilenler

Cevap: İhbar tazminatı hakkında okuyuculardan çokça soru alıyorum. Kimileri okuyucunun belirttiği gibi tazminatı alamadığını söylüyor, kimileri eksik ödendiğini iddia ediyor. Okuyucumun sorusu üzerine ihbar tazminatı konusunda tüm merak edilenlere açıklık getireyim. Okuyuculara da hak veriyorum; kıdem tazminatı biliniyor ama ihbar tazminatına gelince çok şey bilinmiyor. Bilinmediği için de çalışanlar her durumda tazminat alacağını sanıyor, bu nedenle de hem ihbar tazminatı hem de ihbar süresi çalışan ile işveren arasında uyuşmazlığa neden oluyor. Şunu da belirtmekte fayda var; işverenler de bu konuda yeterli bilgiye sahip değiller.

İHBAR SÜRESİ VAR

İşveren istediği gibi çalışanı işten çıkaramaz, çalışan da isteği zaman işten ayrılamaz. İş sözleşmesini sonlandırmanın belirli şartları ve süreleri var. Her iki taraf için iş sözleşmesini sonlandırmanın süresine, ihbar süresi deniliyor. İhbar süresi de çalışanın işyerinde geçirdiği süreye göre belirleniyor.

Çalışma süresi altı aydan az ise ihbar süresi iki hafta, altı ay ila bir buçuk yıl arası ise ihbar süresi dört hafta, çalışma süresi bir buçuk yıl ila üç yıl arası ise ihbar süresi altı hafta. Çalışma süresi üç yıldan fazla ise ihbar süresi sekiz hafta. İşte bu sürelere göre işveren ve çalışan iş sözleşmesini sonlandırabiliyor. Örneğin, bir işyerinde dört yıldır çalışıyorsanız sekiz hafta önceden iki taraf birbirine ayrılacağını bildirmek zorunda. Ancak bu sekiz hafta sonra iş sözleşmesi sonlandırılabilir.

NE KADAR TAZMİNAT ÖDENİR?

Peki, hangi durumlarda ihbar tazminatı ödenmek zorunda? İhbar sürelerine uyulmazsa her iki taraf için de ihbar tazminatı hakkı doğar. İşveren, çalışanı ani olarak işten çıkarır ya da ihbar süresini beklemeden iş sözleşmesini tek taraflı sonlandırırsa, çalışana ihbar tazminatı öder. Aynı şekilde işçi de ihbar süresine uymadan işten ayrılırsa, işverene tazminat ödemek durumunda. Ya da işveren çalışandan bu tazminatı talep edebilir ve ihbar süresine ait ücreti çalışandan isteyebilir. En fazla sekiz haftalık ihbar tazminatı alınabilir.

İhbar tazminatı işçinin çalıştığı süreye, aldığı brüt ücrete göre hesaplanıyor, ihbar süresi kadar tazminat ödeniyor. Eğer işveren, ihbarda bulunmadan çalışanı işten çıkarırsa, yasal ihbar süresi kadar ücreti ödemek durumunda. Buna da ihbar tazminatı deniliyor. Örneğin, asgari ücretli çalışıyorsanız (brüt aylık 20 bin 2, günlük 666.75, haftalık 4 bin 667 TL) ve çalışma süreniz de iki yılsa; işveren altı haftalık ihbar süresini doldurmadan sizi işten çıkarırsa, 28 bin lira ödemek zorunda.

Okuyucumun sorusuna gelirsek, işveren ihbar tazminatını ödemek durumunda. İşyerinde bir buçuk yıla yakındır çalıştığı için de dört haftalık ihbar tazminatı alma hakkı doğuyor. Okuyucum, maaşını belirtmemiş. Asgari ücretli çalışansa, 18 bin 669 lira ihbar tazminatı alacaktır.

MEMURLARDA BORÇLANMA SİGORTA TARİHİNİ ÖNE ÇEKMEZ

Soru: 1995-1996 arasında askerlik yaptım. 2000 yılında bir süreliğine SSK’lı olarak çalıştım. 2004 yılından itibaren 4/C statüsünde memur olarak görev yapıyorum. Askerlik borçlanması yaparak, sigorta başlangıç tarihini öne çekmek istiyorum. Borçlanma yapabilir miyim, yaparsam emekliliğimi erkene çekebilir miyim?
Rıza S.

Cevap: SGK’nın 2023 yılının sonunda bu yönde bir düzenlemesi var. Buna göre, Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa memur statüsünde sigortalı olunmasına karşın, bu tarihten önce SSK, Bağ-Kur ve özel sandık kapsamında sigortalılığı olanların, sigortalılık başlangıç tarihinden önceki sürelerine yönelik yapacakları askerlik, öğrencilik, yurtdışı gibi hizmet borçlanmaları geçerli sayılacak. Borçlandıkları süreler emeklilik hesabında dikkate alınacak ve sigorta başlangıç tarihleri borçlandıkları süre kadar öne çekilecek. Ancak düzenleme 2008 tarihinden sonra memur olanları ilgilendirdiğinden bu imkândan yararlanamazsınız ve askerlik borçlanmanız sigorta başlangıç tarihini öne çekmez.