EYT’liler düşük maaş mı alacak?

GÜNLERDİR okuyuculardan, “EYT’lilerin emekli maaşı düşük olacakmış, yüzde 30 zamdan bizler de yararlanamayacak mıyız, neden bu konuya değinmiyorsun?” şeklinde çokça soru alıyorum. Haklılar; çünkü bir süredir EYT’lilerin daha düşük emekli aylığı alacağı konusunda haberler çıkıyor. Dolayısıyla kafalar karışık. Aslında konu sadece EYT’lileri değil önümüzdeki günlerde emekli olacakları da yakından ilgilendiriyor. Doğrudur, ister EYT’li, ister süresi gelenler olsun, önümüzdeki dönem emekli olacaklar daha düşük emekli aylığı alacaklar. Neye göre düşük? 2022 yılında emekli olanlara göre.

Konuya açıklık getireyim ama önce emekli maaşı nasıl hesaplanıyor, kısaca değineyim. 4/A’lı, yani işçi statüsünde çalışanların emekli aylıkları 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarihe göre hesaplanıyor. Sosyal güvenlik için ödenen prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, gelişme hızı gibi faktörler emekli aylığının belirlenmesinde önemli rol oynuyor. Maaş hesabı yapılırken de katsayı, aylık bağlama oranı, gösterge rakamı gibi formüller kullanılıyor. Basit haliyle; ortalama aylık kazancın, prim gün sayısına göre hesaplanan aylık bağlama oranı ile çarpılması sonucu emekli aylığı tutarı belirleniyor. Ortalama aylık kazanç da dönemsel tüketici enflasyonuna göre hesaplanıyor ve büyüme hızı üzerine ekleniyor. Güncellenmiş aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucu emekli maaşı belirleniyor, bu maaş da geçmiş enflasyon oranında artırılıyor. Enflasyon artışında da ocak-haziran ve temmuz-aralık dönemlerindeki 6 aylık enflasyon etkili oluyor. Döneme göre de emekli aylığı değişiyor.

KAFALAR NEDEN KARIŞIK?

Bu çerçevede de 2022 yılında emekli olanın aldığı emekli aylığı ile 2023 yılında emekli olanın alacağı emekli aylığı farklı oluyor. Bu, emekli maaşı hesaplamanın teknik tarafı; bilin istedim. Belirteyim, EYT’lilerin emekli maaşı hesaplamasında hiçbir farklılık olmayacak. Sene başında emekli maaşlarına yapılan yüzde 30’luk zamdan tüm emekli olacaklar gibi EYT’liler de yararlanacak. Yapılan tüm hesaplamalar sonucu eğer emekli maaşı 5.500 liranın altında çıkarsa, emekli maaşı 5.500 lira olarak alınacak. Peki, kafa karışıklığı nereden kaynaklanıyor? Ya da bir başka ifadeyle, EYT’liler, SGK’nın, maaş hesaplama robotunda neden maaşlarını düşük görüyor, yüzde 30’luk zamdan yararlanamıyorlarmış gibi gözüküyor?

2022 yılında emekli olanlara; 2022’deki güncelleme katsayısı, emekli oldukları dönemdeki enflasyon, milli gelirdeki artış ve yıl içindeki maaşlara yapılan zam tutarına göre emekli maaşı bağlandı. Geçen yıl ocak ve temmuz aylarında emekli zam oranı yüzde 79’a yakındı. 2022’deki TÜFE’deki değişim oranı ve gelişme hızı yüzde 30 olarak uygulandı. Bu şekilde bağlanan emekli aylığına 2023’ün ocak ayındaki yüzde 30 zam eklendi.

MAAŞ FARKI OLACAK

2023 yılında emekli olacaklar –ki, buna EYT’liler de dahil- için hesaplama yöntemi değişiyor. Bir kere enflasyon yüzde 64.27 olarak uygulanacak; maaşlarda olumsuz bir fark oluşacak. Geçen seneki yüzde 80’e yakın zam oranı, bu sene yüzde 64.27 üzerinden hesaplanacak. 2022 yılına ait milli gelir ise nisan ayında açıklanacak. Nisan ayına kadar hesaplanan aylıklarda güncelleme katsayısı yüzde 64.27 olarak dikkate alınacak. Özetlersek, bu yıl emekli olacakların alacakları emekli aylığı, geçen sene emekli olanların alacağı emekli aylıklarına göre yüzde 14 daha düşük olacak. Bu yılın başındaki yüzde 30’luk zam uygulanacak ancak, emekli aylığı yüzde 13-14 düşük olacağından, bunun üzerinde yüzde 30 artış olacak. İşte kafaları karıştıran durum da bu.

YÜZDE 30 ZAM ALACAKLAR

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT ile ilgili yasal düzenlemenin bu hafta Meclis’e geleceğini açıkladı. Bu, EYT’lilerin maaşlarını martta alacakları anlamına geliyor.  Bu maaşlar da yukarıdaki hesaba göre alınacak. Bu arada nisan ayında açıklanacak milli gelire göre de maaşlarda tahmini 1.5 puanlık bir artış daha olacaktır.

Nitekim bu konuda SGK, bir açıklama yaptı. Sigortalının gün ve kazançlarında bir değişiklik olmasa da her yılın TÜFE, gelişme hızı, aylık artışı verileri farklı olduğundan talep yılına göre aylık miktarının değişebildiğine değinilen açıklamada, 2023 yılı öncesinden bağlanan aylıklar dahil olmak üzere 2023 yılında talepte bulunanların aylıklarının da yüzde 30 oranında artırıldığı vurgulandı. Açıklamada, EYT kapsamındaki sigortalılar için farklı bir aylık hesabı yapılmayacağına hem TÜFE hem de refah payı dikkate alınarak aylıklar ödeneceğine dikkat çekildi.