Çalışanın birikimi faizde değerlenecek

HAFTA başında, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, 1 Ocak’ta başlayacak Bireysel Emeklilik Sistemi’ne (BES) otomatik katılım uygulamasında, çalışanların maaşlarından yapılacak kesintilerin hangi yatırım araçlarında değerlendirileceğine yönelik bir açıklama yaptı. Mehmet Şimşek, özetle şunları söyledi:

“2017’nin başında devreye girecek oto katılımdan elde edeceğimiz birikimleri büyük oranda bankalara, bir yıl ve daha fazla vadeli mevduat olarak yatıracağız. Birikimin yüzde 60 ve fazlası mevduata gidecek. Cüzi bir kısmı ters repo, bir kısmı da Hazine’nin kısa vadeli enstrümanlarına gidecek. Böylece bankaların hem mevduat vade yapısını iyileştireceğiz, hem de kredi mevduat oranı üzerinden sistem üzerindeki baskıyı sınırlamamız lazım.”

Açıklama sonrası okuyuculardan birçok yorum aldım. Belli ki, Mehmet Şimşek’in bu açıklaması, hem kafaları karıştırmış hem de bazı kesimlerde tepki yaratmış. Kimi okuyucum, biraz da sert bir üslupla, ‘maaşımızdan yapılan kesintileri bankalara verecekler, bize sordular mı?’ diyor; kimileri de, ‘yine bankaları koruyup, kolluyorlar’ diye eleştiriyor.

FONLARDA DEVLET SINIRLAMASI

Mehmet Şimşek’in açıklamasını, bu bakış açısıyla okursanız, eleştirilerde haklılık payı var derim, ancak ben size işin gerçeğini anlatayım. Öncesinde, mevcut durum hakkında kısa bir bilgi vereyim. Emeklilik şirketleri, vatandaşın birikimlerini kendi kafalarına göre ya da kişilerin tercihi doğrultusunda istedikleri yatırım enstrümanlarında değerlendiremiyor. Doğrudur, sisteme girenler, birikimlerinin hangi fonlarda değerlendirileceğini kendileri seçiyorlar ama devletin koyduğu bazı sınırlamalar var. Mesela sizin, ‘birikimimin tamamını hisse senedinde değerlendirin’ ya da ‘şu sıralar döviz iyi gidiyor, dolara yatırın’ demeniz bir şey ifade emiyor. İsteğiniz doğrultusunda hisse senedi ağırlıklı fon seçiliyor ama o fonun, yüzde 100’ü hisse senedinden oluşmuyor, içinde başka yatırım araçları da oluyor. Neden? Piyasalardaki olası bir dalgalanmada hisse senedi değer kaybederse, birikiminiz ciddi oranda bundan etkilenmesin, diğer yatırım araçları ile bir şekilde denge kurulsun diye. Bugünkü uygulamada emeklilik fonunun yatırım yapacağı enstrümanlara yönelik sınırlamaları tabloda detaylı bulabilirsiniz.

BANKALAR MI KORUNACAK?

Gelelim, mevduata, yani faiz konusuna. Öncelikle, emeklilik fonları (adı üstünde fon) sermaye piyasasını ilgilendirdiğinden, faiz de bir sermaye piyasası aracı olmadığından; fonlarının için yer alan yatırım araçları arasında faizin payı sadece yüzde 25. Yani, yüzde 25’ten daha fazla bir oranda faize yatırım yapılamıyor; birikimleriniz en fazla bu oranda faizde değerlenebiliyor. Öyle ki, mevzuata göre, BES’e yatırdığınız paraların; yüzde 80’ini hisse senedinde, yüzde 70’ini dövize endeksli yatırım araçlarında, değerlenmesini isteyebilirsiniz, portföy yönetim şirketi de bu isteğinizi yerine getirir; ancak yüzde 25’den fazla faizde değerlenmesini isteyemezsiniz, isteseniz de değerlenmez.

İşte, Mehmet Şimşek’in bahsettiği konu da bu; yüzde 25’lik oran, 1 Ocak’ta başlayacak otomatik katılımda, yüzde 50’ye, hatta yüzde 60’a çıkacak. Böylece, otomatik katılıma girecek olan kişilerin birikimleri, yüzde 60 oranında faizde değerlenebilecek. Peki, faydası ne? Faiz, kısa vadede standart ve belli bir getiri sağladığından, BES için maaşlardan yapılacak kesintiler piyasalardaki dalgalanmalardan fazla etkilenmeyecek, çalışanların birikimleri standart bir getiri elde edecek.    

TERCİH YAPMAYANA ‘BAŞLANGIÇ FONU’ VERİLECEK

OTOMATİK katılımda çalışanların birikimlerinin değerlendirileceği fonlar da farklı olacak. İlk etapta, ‘başlangıç fonu’ adı altında fon kurulacak ve fon tercihinde bulunmayanların, birikimleri bu fonda değerlendirilecek. Fonun içeriğinde de Mehmet Şimşek’in açıkladığı, yüzde 60’a yakın faiz olacak. Böylece, BES’e yönelik yıllardır süren, ‘getiri yok birikimimi faize yatırsam daha fazla kazanırdım’ eleştiriler de bir anlamda son bulmuş olacak. Bu durum emeklilik şirketlerinin de elini rahatlatacak. Sisteme giren katılımcılara fon getirileri hakkında bilgi verirken, yatırım aracı olarak faizi kullanacaklarını ve belli bir getirinin garanti olacağını söyleyebilecek.

Emeklilik fonlarının yatırım yapacağı araçlarla ilgili devlet sınırlaması*

Yatırım Araçları                                     Yatırım Sınırı (%)

Ortaklık Payları.............................................. 100

Kamu-özel sektör borçlanma araçları.......... 100

Yatırım ortaklığı payları.................................. 20

Ters repo......................................................... 10

Takasbank para piyasası işlemleri................ 10

İpotek, varlık teminatlı menkul kıymetler..... 100

İpoteğe, varlığa dayalı menkul kıymetler..... 100

İkraz iştirak senedi.......................................... 10

Yapılandırılmış yatırım araçları........................10

Aracı kuruluş, ortaklık sertifikalar.................. 15

Kira sertifikaları.............................................. 100

Mevduat........................................................... 25

Kredi alımı........................................................ 10

Sermaye piyasası araçları ödünç işlemleri... 50

Kıymetli madenler ödünç işlemleri................ 50

*Fona göre değişiklik göstermektedir