30 soruda yeni BES

1- Otomatik katılıma kimler girecek?
Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıtlı, bir işyerinde çalışan ve 45 yaşını doldurmamış, tüm çalışanlar sisteme girecek.

2- Kamu kurumlarında çalışanlar da katılacak mı?
Uygulama 45 yaşının doldurmamış tüm kamu çalışanlarını da kapsıyor.

3- Otomatik katılım zorunlu bir uygulama mı?
Otomatik sisteme tüm çalışanlar dahil edilecek ama çıkış serbest olacak. Bu açıdan bakıldığında tam zorunluluktan bahsedilemez.

4- Kişiler kendileri mi sisteme girecek?
Hayır, çalıştığı işyeri tarafından sisteme sokulacak.

5- Kişiler emeklilik planlarını kendileri seçebilir mi?
Hayır, işveren, hangi emeklilik şirketi ile anlaşmışsa ve hangi emeklilik planını seçmişse, çalışan bu palana girebilecek.

6- Tüm şirketler mi otomatik katılımı uygulayacak?
Bu konu henüz belli değil. Kararı Bakanlar Kurulu verecek. Ancak, beklenti, 50 ve üzeri çalışanı olan tüm işyerlerini kapsayacağı yönünde.

7- BES’e katkı payları nasıl ödenecek?
İşveren, her ayın başında, çalışanı için ödediği maaştan kesinti yapıp, en geç ertesi günü emeklilik planına aktaracak. İşverenin katkı payını geciktirme hakkı yok.

8 - BES’e, yasada belirlenenden daha fazla katkı yapılabilir mi?
Çalışan isterse, maaşından yüzde 3’den daha fazla bir kesinti yapılıp, BES’e aktarılmasını isteyebilir. Örneğin, asgari ücretlisiniz ve her ay maaşınızdan 50 lira kesilip, BES’e aktarılıyor. İsterseniz, bu rakamı 70 liraya ya da daha fazlaya çıkartabilirsiniz. 

9- Çalışanın otomatik katılıma girmek istememe hakkı var mı?
Uygulama başladığında, işveren otomatik olarak 45 yaş altı her çalışanı sisteme dahil etmek, çalışan da sisteme girmek zorunda. Yani, başta, ‘ben istemiyorum’ deme hakkınız yok. Ancak 2 ay sonra çalışan kendi isteği ile sistemden ayrılabilir. Buna da cayma hakkı deniyor.

10- 2 ay sonra çıkıldığında, maaş kesintileri iade edilecek mi?
Cayma hakkını kullananlara, iki ay içinde maaşından kesilen tutarları ve bunların yatırım gelirleri iade edilecek.

11- Sistemden illa da 2 ay içinde mi çıkılmalı, daha sonra da çıkılamaz mı?
İki aydan sonra da çıkış yapılabilir. Ancak çıkış süresine göre devlet katkısı hak edilecek. Yani, sistemde kalınan süreye göre devletin yaptığı katkı alınacak. 

12- Otomatik katılımdan ne zaman emekli olunacak?
Mevcut BES’teki şartlar otomatik katılım için de geçerli; sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan emekliliğe hak kazanacak ve hem sistemdeki kendi birikimleri ile birlikte getirilerini hem de devletin yaptığı tüm katkıları alabilecek.

13- Otomatik katılımdan istendiği zaman çıkıldığında devlet katkısının tamamı alınabilecek mi?
Hayır, devlet katkısını hak etmenin süreleri var. Gerek yüzde 25’lik katkı gerekse de ek bin liralık katkıyı hak etmenin süreleri şöyle: İlk 3 yıl içinde sistemden çıkanlar hiçbir şekilde devlet katkısını alamıyorlar. 3 ila 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini, 6 ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, 10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabiliyorlar. 10 yılı tamamlayıp bir de 56 yaşını dolduranlar devlet katkısının tamamını alıp, emekli oluyorlar.

14-Otomatik katılımdan erken çıkıldığında çalışanlar kendi birikimlerinin tamamını alabilecekler mi?
Kişilerin maaşlarından kesilen tutarları ve bunların getirisini alabilecekler.

15-Çalışanın katkı payı ödemesini durdurma hakkı var mı?
Cayma hakkını kullanmayan çalışanlar isterlerse, katkı payı ödemelerine ara verebilir. Hangi şartlarda ara verileceğine ise önümüzdeki dönemde Hazine karar verip, açıklayacak.

16-İşyeri değişikliğinden ne olacak?
Başka bir işyerine geçildiğinde eğer o işyeri de otomatik katılım kapsamında ise çalışanın daha önceki işyerinde kazandığı birikim, emeklilik süresi gibi haklar yeni işyerindeki emeklilik planına aktarılacak. Yeni işyeri otomatik katılım kapsamında değilse, çalışan isterse, önceki işyerindeki sözleşme kapsamında ödemeleri kendi yapabilir, BES’ini kendi devam ettirebilir. Çalışanın böyle bir talebi olmazsa, emeklilik sözleşmesi son bulur.

17- Otomatik katılımda işveren de çalışan gibi katkı yapacak mı?
Hayır, işverenin hiçbir katkısı olmayacak. 

18-Devlet sisteme girenlere katkıda bulunacak mı?
Devletin katkısı iki türlü olacak. Birincisi, maaşlardan kesilip, BES’e ödenen katkı paylarına devlet de yüzde 25 katkı yapacak. Yani, maaşınızdan her ay 100 lira kesilip, emeklilik hesabınıza yatırıldı; devlet de her ay hesabınıza 25 lira yatıracak. İkincisi; cayma hakkını kullanmayan çalışanlara, bir kereye mahsus olmak üzere devlet, bin lira ilave katkı yapacak. Sisteme otomatik olarak girdiniz ve cayma hakkını kullanmayıp, sistemde kalmaya devam ettiniz. Üçüncü ayda devlet aylık yaptığı yüzde 25’lik katkıların dışında emeklilik hesabınıza bin lira daha koyacak. Devletin tüm bunların dışında bir katkısı daha olacak. O da; BES’ten emeklilik hakkını elde eden çalışanların, birikimlerini en az 10 yıllık gelir sigortasına yatırmaları –sistemdeki birikimlerinin tamamını alıp çıkmak yerine, aylık maaş almaya karar vermesi- halinde devlet, birikimin yüzde 5’i kadar daha katkı yapacak.

19-Katkı payı yatırılması gibi tüm işlemlerden çalışanlar mı sorumlu olacak?
Hayır, tüm işlemleri işveren yapacak ve otomatik katılım için ödenecek paraları tahsil ve takip sorumluluğu işverende olacak.

20- İşveren, maaştan yapılan kesintiyi BES’e aktarmazsa ne olacak?
Kanun, işverene, başta para cezası olmak üzere sıkı yaptırımlar getiriyor. Ayrıca, çalışandan yapılan kesintinin geç yatırılması sonucu bundan doğan gelir kaybı zararı da işveren tarafından karşılanacak.

21-İşverenin iflası ya da şirketi kapatması gibi durumlarda ne olacak?
Çalışanların birikimleri emeklilik fonlarında ve devlet güvencesi (Takasbank’ta saklanıyor) altında. İşverenin çalışanlardan yaptığı kesintiyi kasasında tutma hakkı yok.

22-Mevcutta BES’i olanlar ne yapacak?
Otomatik katılım sistemine katılmak zorunlu ve 45 yaş altı tüm çalışanlar işverenler tarafından otomatik sisteme sokulacak. Ama çalışanlar 2 ay sonra sistemden çıkabilirler, böylece iki BES’leri olmaz. İsteyen otomatik katılımda da kalabilir; böylece, iki BES’i olmuş olur ve devletin otomatik katılım için sunduğu bin liralık haktan yararlanabilir.

23- Mevcut BES’i olanlar, devletin yüzde 25’in dışında ek yaptığı 1.000 liralık katkıdan yararlanabilecek mi?
Hayır, bu hak sadece otomatik katılım için ve cayma hakkını kullanmayan kişiler için geçerli.

24-BES’i olanların iptal ettirip, otomatik katılıma geçeme hakları var mı?
Böyle bir imkan tanınmıyor. Mevcut durumdaki BES’ten çıkıp, haklarla birlikte otomatik katılıma geçilme hakkı yok.

25-BES’i olan kişiler mevcut emeklilik planını iptal ettirip, otomatik katılıma kendi istekleri ile geçerlerse kayıpları olur mu?
Olur, çünkü kanun böyle bir hak tanımadığı için mevcut BES’teki süre, birikim, devlet katkısını hak etme gibi tüm haklar kaybolur. Sıfırdan sisteme giriliyormuş gibi otomatik katılıma girilir.

26-Otomatik katılım ile sisteme girenlerden kesinti yapılacak mı?
Sadece fon işletim gideri kesintisi yapılacak, başka hiçbir kesinti yapılmayacak.

27-Fon işletim gideri kesintisi oranı ne olacak?
Kesinti oranları henüz belirlenmedi. Mevcut BES uygulamasında fonuna göre yıllık yüzde 1,09 ile yüzde 2.28 arasında fon işletim gideri kesiliyordu. Otomatik katılımda bu oranlar kalabilir ya da bu uygulamaya yönelik yeni oranlar belirlenebilir.

28-Çalışanların birikimleri nerelerde değerlenecek?
İşveren ile emeklilik şirketlerinin üzerine anlaştığı emeklilik fonlarında değerlendirilecek ve sadece otomatik katılıma yönelik özel fonlar önümüzdeki dönemde çıkacak.

29-Otomatik katılım ne zaman başlayacak?
2017’nin başında.

30- Çalışanın maaşından ne kadar kesinti yapılacak?
Her bir çalışanın, prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutar, her aybaşında yine çalışanın maaşından kesilip, BES’e aktarılacak. Asgari ücretli çalışıyorsanız, bugünkü hesaplamayla, maaşınızdan aylık 50 lira, yıllık da 600 lira kesilecek. Yani, otomatik katılımda en düşük kesilecek aylık tutar, bugün için 50 lira. Aylık prime esas kazancınız, 2.000 liraysa, maaşınızdan yine aylık 60 lira, yıllık da 720 lira kesilecek. Aylık kazancınız 3.500 liraysa, maaşınızdan aylık 105 lira, yıllık da 1.260 lira kesilip, BES’e yönlendirilecek. Aylık kazancınız, 5.000 liraysa, maaşınızdan her ay 150 lira kesilecek. Maaşınız, 7.500 liraysa, her ay otomatik katılım için sizden 225 lira, yıllık da 2.700 lira kesilecek. Otomatik katılım için aylık en yüksek kesilecek tutar ise, 321 lira ki, bu da 10.705 lira aylık alanlar için geçerli. Eğer aylık maaşınız 15 bin liraysa, sizden 450 lira (prime esas kazancının yüzde 3) değil, 321 lira kesinti yapılacak.