3 milyon sigortasız çalışan ne yapmalı?

ÖNCE bir tespit yapalım. Yaklaşık 3 milyon işçi sigortasız çalışıyor ya da çalıştırılıyor, yani kaçak çalışıyor. Kaçak işçi çalıştırmanın cezası şu kadar gibi konuları geçeceğim, sigortasız çalışanların ne yapması gerektiğine değineceğim. Tabii, aylık 150-200 lira fazla maaş alabilmek için kaçak çalışmaya razı olan veya işverene, ‘sigortamı yapma, sigortaya ödeyeceğin parayı bana ver’ diyenleri bu işin dışında tutuyorum. Yeri gelmişken belirteyim, işçinin sigortalı çalışıp çalışmak istememesinin hiçbir önemi yok; işveren, çalışanı işe aldığı günden itibaren işe girişini yapıp, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) da bildirimini yapması gerekiyor.

HİZMET TESPİT DAVASI AÇIN
Gelelim, sigortasız çalışan 3 milyon kişinin ne yapması gerektiğine. İşyerinde çalışıyorsa sorunu çözmek daha kolay. İşçinin ilk yapacağı, çalıştığı ildeki SGK il müdürlüğüne işyerinde sigortasız çalıştırıldığına dair yazılı başvuruda bulunmak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının iletişim merkezi Alo 170 hattı da aranabilir. Bundan sonraki süreç, şöyle işliyor: SGK müfettişleri işçinin çalıştığı işyerine gelerek, inceleme yapıyor. Bu inceleme sırasında işyerinde çalışıyorsanız, tespit yapılıyor ve o gün itibariyle sigorta başlatılıyor. Uzun zamandır o işyerinde çalışıyorsanız, müfettişler işyeri evrakları ve diğer çalışanların beyanları ile geçmiş bir yıla kadar çalıştığınız gün kadar sigortalılık hakkı size veriliyor. Bu denetim sadece şikayet eden işçi için değil, aynı işyerinde başka sigortasız çalışanlar da varsa onlar da bu imkan yararlanıyor. Dediğim gibi bu işin kolay tarafı.

Zor tarafı ise sigortasız çalışan işçinin, işyerinden ayrıldıktan sonra şikayette bulunması. Sigortasız çalışanların işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde hizmet tespit davası açma hakkı bulunuyor. Neden hizmet tespit davası açılması gerekiyor? Çünkü işçi ayrıldığı için, o işyerinde çalıştığının tespit edilmesi mümkün değil. İşyeri sahibi de kaçak işçi çalıştırdığını kabul etmeyeceğinden, SGK müfettişlerinin işyerindeki ücret, işe giriş-çıkış kayıtları gibi belgeleri incelemesi gerekecek. Hele ki, işveren, çalışanın ücretini elden ödemişse iş iyice sıkıntıya girer. Bu durumda sadece diğer çalışların tanıklığı ile de müfettişler sonuca varamıyor. Daha açık bir anlatımla, herhangi bir belge, kayıt olmadan sadece işçinin şikayeti üzerine o işyerinde çalıştığına ve geriye dönük hizmet kazandırılmasına karar verilemiyor.

ÇALIŞIRKEN ŞİKÂYET EDİN
Geriye tek bir seçenek kalıyor; o da, hizmet tespit davası açılması. Yeni düzenleme ile işçiler hemen dava da açamıyor. Önce SGK’ya, ‘ben şu tarihler arasında çalıştım ama işveren sigortamı yapmadı’ diye müracaat edilmesi gerekiyor. SGK, 60 günlük inceleme süresi içinde işçinin çalıştığına dair tespit yaparsa sorun yok, ama yapamazsa; o zaman, hizmet tespit davası açılabiliyor.

Tavsiyem, işveren, sigortanızı yapmıyorsa, çalıştığınız dönemde haklarınızı aramanız. Bir nedenden bunu yapamıyorsanız da ayrıldıktan sonra çalıştığınızın tespit edilebilmesi için SGK’ya sunmak üzere elinizde belge bulundurmanız.

SORU-CEVAP
01.10.2013 tarihinde başladığım işimden 04.10.2017 tarihinde istifa ettim. İşverenim ile yüz yüze görüşmede, iyi niyetle istediğim kıdem tazminatımı vermeyeceğini söyledi. Ne yapmalıyım? Emin Erkan Akalar 

Kıdem tazminatına hak kazanabilmeniz için işverenin sizi işten çıkarmayı ya da sağlık sorunu nedeniyle çalışamaz olmanız gerekiyor. Kendi isteğinizle işten ayrıldığınızda kıdem tazminatına hak kazanamıyorsunuz.

Emekliyim ama maaşım yetmediği için 2016 yılında bir firmada 300 gün çalıştım. Hastalandığım için 10 gün hastanede yattım, 70 gün rapor aldım ve hastane çalışmamamı istedi. Rapor ile birlikte 1 seneyi doldurduğum için işyerinden 1 senelik kıdem tazminatı ve senelik izin parası almaya hakkım var mı? Sabri Kocabay

İşyerinde raporla birlikte 1 seneyi doldurduğunuz ve sağlık sorunu nedeniyle çalışamaz raporu aldığınız için işverenin 1 yıllık kıdeminizi ve izin parasını vermesi gerekiyor.

2001 yılında SSK’dan emekli oldum. Eşimden boşandım. Babam Bağ-Kur’dan emekliydi ve 1999 yılında vefat etti. Ondan emekli maaşı alabilir miyim? Nilüfer Karaöz

Babanızdan emekli maaşı alabilmeniz için başka gelirinizin olmaması gerekiyor. Emekli olduğunuz ve emekli aylığı aldığınız için babanızdan da emekli maaşı bağlanmaz.