Ergenle ilişkide stratejik yöntemler

Sinem sık sık kriz geçirip, bağırıp çağırdığı, annesine saldırdığı ve hakaret ettiği, arkadaş ilişkilerinin bozulduğu gerekçesi ile getirilmişti. Ayrıca internetten insanlarla tanışıyor, uygun olmayan kişilerle ilişki kurmaya çalışıyordu. On beş yaşındaydı ve ailesi ile ilişkileri çok bozuktu. Aile tutumları hakkında konuşulduğu zaman annesinin bir yandan koruyan bir anne olduğu, bir yandan da arkadaş olmaya çalıştığı fark edildi. Baba ise sadece bağırıyordu. Anne zaman zaman babaya karşı Sinemle suç ortaklığı yapıyor ama bazen de Sinem’i babasına şikáyet ediyordu.

O zaman Sinem saldırganlaşıyordu. Sinem annesinin nelere kızdığı, nelere kızmadığı konusunda bir fikri olmadığını, bu nedenle kendisinin öfkelendiğini söylüyordu. Çünkü anne bazı önemsiz konularda, örneğin "Kedi yemeğini yedi mi" gibi bir tartışmada aşırı kuralcı olmaya çalışıyor, Sinemle tartışıyordu. Ama Sinem tanımadığı bir erkekle buluşacağını söylediğinde sınır koymak yerine, yalvarmaya başlıyor, gecikirse babasına söylemekle tehdit ediyordu. Ailenin tutum değiştirmesi, anne-babanın ortak ve kararlı, tutarlı davranışları sorunu büyük ölçüde çözdü.

Çocuk büyütmek zor iş

Günümüzde aile-ergen çatışmasının klasikleşen bir örneğini Çocuk-Ergen Psikiyatrı Prof. Dr. Bengi Semerci’nin yeni kitabı "Ergen Ruh Sağlığı"dan alıntı yaptım. Çocuk büyütmek zor iş ama ergenle yaşamak daha zor! Çocuğu ergenlik döneminde olan arkadaşlarıma "Hayat nasıl gidiyor?" diye sorduğumda bin ah işitiyorum. Kimse hayatından memnun değil. Ne aile, ne ergen... Sonunda orta yol bulunuyor ama zorlu bir çatışma süreci de yaşanıyor. Sanıyorum ailelerin en zorlandıkları konu, büyüyen çocuğa göre kurallar üzerinde nasıl oynama yapacaklarıyla ilgili tereddütleri oluyor.

Prof. Dr. Bengi Semerci "kurallar" konusunu kitabında bir bölüm yapmış. Prof. Dr. Semerci "Aileler genellikle kurallar koymak ister. Kural konulmasının nedenleri vardır. Çünkü herkes aklına estiği gibi davranınca aile düzeninde sorunlar çıkar. Bu nedenle ailelerin bireyin uyması ve kabul etmesi beklenen ve işlerin düzenli gitmesini sağlayan kurallar vardır. Oysa ergenler dönemsel özellikleri nedeniyle kurallara uymakta zorlanırlar. Bunu ergene çok iyi anlatmak gerekir" diyor.

Kesin ve net olun

Ergenlik dönemindeki çocuklara ailesinin onun güvende olması, endişelendikleri, sorumlu hissettikleri ve evde düzen sağlamaya çalıştıkları için kurallar koymaya çalıştığı iyi anlatılmalı. Prof. Dr. Bengi Semerci’ye göre ailenin aşırı kurallı olması kaygılı olduklarını gösterir. Bunun sonucunda çocuklar kendilerine güvenen ve doğru karar verebilen birer erişkin olamazlar ki bu durum ailelerin istemediği bir sonuçtur. Aileler kendi uyamadıkları kurallara uymak için ergeni zorladıklarında sorun çıkar. Aile alkollü araç kullanırken, yalan söylerken, onlardan bunları yapmamalarını beklemek gerçekçi değildir.

Unutmayın, "Ama biz büyüğüz" savunması bu tür durumlarda ve ergen için geçerli olmaz. Prof. Dr. Bengi Semerci ailelere "Çocuğunuz için eve geliş saati, alkol alımı kontrolü gibi gerekli kuralları öne çıkarmak istiyorsanız, saç, küpe gibi konularda esnek olun. Ve en önemlisi yaşa göre kuralları yeniden gözden geçirerek düzenleyin. Kurallarınız az sayıda ama kesin ve net olsun. Çocuğunuza hareket alanı bırakın" uyarısını yapıyor.

Saygıyı kaybetmeyin

Semerci bu noktada ayrıca önemli bir uyarı daha yapıyor: "İstemediği bir yere gitmesini isterken aynı zamanda ne giymesi gerektiğine de karar vermek yerine, giyiminde onu serbest bırakabilirsiniz. Bozulan kurallar aileler tarafından hemen fark edilip eleştirilirken, uyulan kurallar için övgü genellikle esirgenir. Oysa olumlu pekiştirmeler, ergeni dikkatli olmaya sevk eder. En iyi verilecek ceza bazı ayrıcalıkların kaldırılmasıdır. Ergen için de bu yöntem uygundur ama dikkat edilmesi gereken şey saygıyı kaybetmemektir." Semerci’nin "Ergen Ruh Sağlığı" kitabını elimden bırakamadım. Ne de olsa üç dört yıl sonra başvuracağım ciddi bir kaynak olacak.

Bu noktalara dikkat

Sınır koyulması gerekir. Ama bunun anlamı ergenin her denileni yapması değildir.

Sınırlamalar kabul edilebilir ve geçerli olmalıdır.

Önemsiz konularda tartışmadan kaçınmak gerekir.

Aşırı derecede ısrarcı ve baskıcı olmamak gerekir.

Düşünceleri değiştirmekten korkmamak gerekir.

Anne-babanın olanaklar ölçüsünde benzer davranmaları gerekir. Farklı düşündüklerinde bunu kendi aralarında görüşmelidirler.

Diğer eşe karşı ergenle işbirliği yapmak sorun yaratabilir.