Tahılda bir çıkış var mı

Aslında perşembenin gelişi çarşambadan belliydi. Daha önce de uygulamayı askıya alan Rusya, koridorun bir kez daha 60 günlüğüne uzatıldığı 17 Mayıs’tan bu yana talepleri yerine getirilmezse anlaşmadan çekileceğini tekrarlıyordu.

DÜNYAYA NEFES VERMİŞTİ

22 Temmuz 2022’de Ukrayna tahılının uluslararası piyasalara ulaşmasına imkân vermek için Kiev ve Moskova ile iki ayrı tahıl anlaşması yapılmıştı.

Bu anlaşma sayesinde Ukrayna o zamandan bu yana yaklaşık 33 milyon ton tarım ürününü uluslararası piyasalara çıkarma imkânı buldu. Ayrıca tahıl ihracatının sürmesi piyasalarda hububat fiyatlarını da aşağıya doğru çekmişti.

RUSYA NE İSTİYOR

Anlaşmanın Ukrayna ayağı son birkaç aya kadar başarılı bir şekilde yürüdü. Rusya tarafı ise yapılan anlaşmaya uyulmadığından, tahıl ve gübresini uluslararası piyasalara satamamaktan şikâyet etti.

Batı, Rus tarım ürünlerine yaptırım olmadığını söylese de Moskova, Rus gemilerine uluslararası şirketlerin sigorta imkânı sağlamadığını, gemilerinin Avrupa limanlarına yanaşmasına izin verilmediğini belirtti. Moskova, Rus Tarım Bankası’nın uluslararası para transfer sistemi SWIFT’e geri dönmesini, Rusya’dan Ukrayna’ya giden amonyak boru hattının açılması ve tarım makinalarına yönelik yedek parça kısıtlamasının kaldırılmasını istiyor.

MOSKOVA’NIN RAHATSIZLIĞI

Rusya’nın gündeme getirdiği bir diğer konu, tahıl koridorunun Afrika başta olmak üzere yoksul ülkeleri beslemek için başlatıldığı, ancak giderek ticari bir hatta dönüştüğü, tarım ürünlerinin büyük bir bölümünün zengin ya da orta gelirli ülkelere gittiği yolunda.

AA verilerine göre koridordan geçen tahılın yüzde 40’ı Avrupa’ya, yüzde 30’u Asya’ya, yüzde 13’ü Türkiye’ye, yüzde 12’si Afrika’ya ve yüzde 5’i Ortadoğu’ya taşındı.

TANSİYON GİDEREK YÜKSELİYOR

Rusya henüz tahıl koridorunu tamamen bitirmiş değil, anlaşmayı askıya almış durumda. Ancak peş peşe gelen tehlikeli hamleler, koridora geri dönüşü giderek riske sokabilir.

Ukrayna tahıl koridorunu tek başına yürütebileceğini savunurken, bir yandan da Rusya’nın Ukrayna’nın tahıl ihraç eden limanlarına saldırılar düzenlediğine dair haberler gelmeye başladı.

Rusya, Ukrayna limanlarından dün itibariyle yola çıkacak gemilerin askeri yük taşıdığını varsayacağını açıklarken, Birleşmiş Milletler ‘seyrüsefer garantisi’ veremeyeceğini bildirdi.

Zaten iklim değişikliği nedeniyle gıda arzı riskli bir dönemden geçerken Karadeniz’den gelen bu haberler uluslararası borsalarda tedirginliği daha da arttırdı.

ALTERNATİF ARAYIŞLAR

Ukrayna şimdi tahıl çıkışı için alternatif arıyor. Bir seçenek Romanya’nın Köstence limanı üzerinden satışın sürmesi. Ancak Romanya’nın da kendi ihracatı için limanlarına ihtiyacı var. Öte yandan Avrupalı çiftçilerin ‘Zarara uğruyoruz’ tepkisi yüzünden Polonya, Macaristan, Slovakya, Bulgaristan ve Romanya, Ukrayna tahılına yasak uyguluyor. Ukrayna tahılının kara ya da demiryolu ile Avrupa’ya oradan dünyaya taşınması zor ve pahalı bir seçenek.

Ukrayna’da savaşla birlikte rekolte düşerken Rusya verimli bir hasat dönemi geçirdiğini, yeni hasat dönemi yaklaşırken dünyaya daha fazla tahıl satabileceğini, hatta Afrika ülkelerine hibede bile bulunabileceğini belirtiyor.

GÖZLER TÜRKİYE’DE

Malûm, Türk yetkililer daha önce Rusya’nın tahıl koridoru konusunda haklı talepleri olduğunu dile getirmişti. Ancak BM’nin girişimlerine rağmen Batı’dan Rusya’yı ikna edecek hamleler gelmedi. Aslında Batı tahıl satışıyla Rusya’nın savaşı sürdürecek yeni gelir elde etmesinden endişe duyuyor.

Öte yandan tahıl anlaşmazlığı, Ukrayna’dan Rusya’dan buğday alıp bunları unlu mamül haline getirerek ihracat yapan Türk üreticiyi de etkileme potansiyeline sahip.

Türk yetkililerin anlaşmanın sürmesi için taraflarla temasları devam ederken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Rusya Devlet Başkanı Putin’in bu insani koridorun devamını istediğine inanıyorum” demişti.

Şimdi krizin aşılması için gözler yine Türkiye’de. Ve karşılıklı tavizlerle bir ara yolun bulunup bulunamayacağında.