Karabağ’da kim ne kazandı

ABD’de Demokrat Joe Biden’ın başkanlığı kazanmasının neredeyse kesinleşmesi, Almanya’da yerleşik Türk bilim insanları Uğur Şahin ve eşi Özlem Türeci’nin başında olduğu Biontech’in Amerikan Pfizer şirketiyle korona aşısında büyük ilerleme kaydetmesi ve Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ zaferi.

BAKÜ’NÜN ARTILARI

RUSYA aracılığında Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan anlaşmanın şüphesiz en büyük kazananı İlham Aliyev liderliğindeki Azerbaycan oldu.

- Azerbaycan, 1993 yılından bu yana işgal altındaki Dağlık Karabağ civarındaki 7 rayonunun tamamını yıl sonuna kadar geri alacak. 27 Eylül’de başlayan harekâtta zaten bunların 5’inde kontrolü sağlamıştı. Ayrıca Karabağ bölgesinde kalan stratejik Şuşa kentini de geri aldı. Dağlık Karabağ toprakları yaklaşık yüzde 25 küçüldü.

- Bir diğer önemli kazanımı ise Nahçıvan üzerinden Türkiye ile ulaşım koridoru açılmasını garantilemesi oldu.

RUSYA’NIN ARTILARI

MOSKOVA bir kez daha Kafkaslar’daki en güçlü oyun kuruculardan biri olduğunu gösterme fırsatı buldu.

Baştan beri Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın askeri yardım taleplerine yanıt vermeyerek Azerbaycan’ın harekâtının önünü açan Rusya, dünyanın gözlerinin ABD’deki seçim karışıklığında olduğu bir dönemde taraflar arasında uzlaşma sağlanmasında etkili oldu.

- Moskova, bu anlaşmayla barış gücü adı altında yıllar sonra bölgeye asker konuşlandırma fırsatı yakalıyor.

- Rusya, burada ateşkes ile birlikte Dağlık Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayan Laçin koridoru ve Nahçıvan’ı Azerbaycan’a bağlayacak ulaşım hattının da denetçisi olacak. Üç gündür nakliye uçaklarıyla bölgeye askeri ekipman sevk eden Ruslar’ın buradaki varlığının kalıcı olabileceği de konuşulanlar arasında.

TÜRKİYE’NİN ARTILARI

BAŞTAN beri Azerbaycan’ın yanında olan Türkiye de bölgenin baş aktörlerinden biri olduğunu bir kez daha kanıtladı.

- Rusya’nın aksine Türkiye, anlaşmanın garantörü değil ama Rusya ile Azerbaycan’da kurulacak Ortak Gözleme Merkezi’nden İHA ve diğer imkanlarla ateşkesin denetlenmesinde görev alacak.

Arazide görevli Rus barış gücünün karargâhı ise Dağlık Karabağ’ın başkenti Hankendi’de olacak.

- Türkiye için en önemli kazanımlardan biri Nahçıvan’dan başlayıp Ermenistan üzerinden Azerbaycan’a bir ulaşım hattını garantilemesi oldu. Türkiye’nin Orta Asya’ya, bölgenin de Anadolu üzerinden Avrupa’ya açılması için alternatif bir hat bu.

- Sovyetler döneminde kullanılan Azerbaycan (Micevan) – Ermenistan (Megri) – Azerbaycan (Nahçıvan) demiryolu hali hazırda rayları sökülmüş harabe halinde. Türkiye ve Azerbaycan, 160 km’lik demiryolu ve sarp bir coğrafyadan geçen kötü durumdaki karayolunu yenileyerek bölgede katma değer yaratabilir.

- Ancak yolların yenilenmesi, Türkiye tarafında ek demiryolu inşaatının gerekliliği vakit alabilir. Bir diğer nokta ise Nahçıvan-Azerbaycan hattının kontrolünün Rusya’da olacağı.

ERMENİSTAN’IN DURUMU

ERMENİSTAN, 44 gün süren harekâtta önemli bir yenilgi yaşadı. Ancak savaşın uzaması Dağlık Karabağ’ın tamamen kaybedilmesi ve ağır bir insani kayıp anlamına gelebilirdi. Öte yandan anlaşmada Ermeni kontrolündeki Dağlık Karabağ’ın statüsünün ne olacağına dair bir netlik yok. Şu an, Laçin koridoru üzerinden lojistik ihtiyaçlarını Ermenistan’dan karşılaması öngörülüyor.

Bir de göçmenler konusu önemli bir başlık olarak öne çıkıyor. Karabağ sorunu nedeniyle 1 milyon kişi Azerbaycan’a göç etmek zorunda kalmıştı. Son harekâtta ise 150 bin Ermeni bölgeden gitti. Azerbaycan, sadece 1992’den önce de bölgede yaşayan yerli Ermeni halkının dönebileceği görüşünde. Azerbaycanlı göçmenlerin bölgeye dönebilmesi için ise altyapı ve iskan gibi sorunların üstesinden gelinmesi gerekiyor.

Diğer kritik konulardan biri de anlaşma dışında kalan ya da anlaşmaya karşı çıkan hem Erivan’daki hem de yurtdışındaki güç odaklarının yaklaşımının ne olacağı.

Sonuç itibariyle büyük ölçüde Azerbaycan lehine olan bu anlaşmanın sahada da uygulanabilirliği açısından zorluklar var, ancak Bakü’nün kararlılığı ve Türkiye’nin desteğiyle bunlar da aşılabilir.